Tonometria - badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego

Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego powinno się przeprowadzaż kontrolnie u osób po 40. roku życia, przede wszystkim u dalekowidzów, kiedy gałki oczne są małe i predysponują do pojawienia się jaskry. Badanie ciśnienia śródgałkowego (tonometrię) przeprowadza się także w przypadkach bólu głowy, bólu okolicy oczodołu lub oka.

Spis treści

1. Dlaczego pomiar ciśnienia w oczach jest ważny?
2. Metody pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego
3. Ciśnienie wewnątrzgałkowe: interpretacja wyniku

Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego pozwala określić wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego, która zawsze musi być brana pod uwagę w diagnostyce jaskry oraz w ocenie jej zaawansowania. Przy obecnym stanie wiedzy medycznej wiadomo, że najbardziej skuteczną metodą walki z tą chorobą jest obniżanie ciśnienia wewnątrzgałkowego, nawet jeśli mieści się ono w granicach statystycznej normy.

Dlaczego pomiar ciśnienia w oczach jest ważny?

W każdym typie jaskry ważne jest ustalenie wartości ciśnienia docelowego, czyli ciśnienia, przy którym jaskra nie postępuje.

Niskie napięcie gałki ocznej spotyka się m.in. w stanach zapalnych naczyniówki, w cukrzycy, po urazach, przy nieszczelnych ranach pooperacyjnych itd.

Wartość ta jest różna dla każdego pacjenta. Prawidłowy wynik ciśnienia w oczach nie powinien więc uspokajać i zwalniać z konieczności wykonania dalszych, szczegółowych badań diagnostycznych, a tym bardziej leczenia. Poziom ciśnienia wewnątrzgałkowego u chorego na jaskrę jest zależny od stopnia zaawansowania zmian w nerwie wzrokowym i w polu widzenia. Ważne są również dodatkowe czynniki pogarszające rokowanie, takie jak zaburzenia ukrwienia mózgu, nieprawidłowe ciśnienie tętnicze krwi, zaburzenia w układzie sercowo-naczyniowym, nawracające migreny, obecnie i w przeszłości, marznące ręce i stopy oraz krótkowzroczność.

Metody pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego

Istnieje kilka metod pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego, które różnią się między sobą techniką pomiaru i jego dokładnością. Wraz z rozwojem nowoczesnych metod badawczych, aparaty te są coraz bardziej unowocześniane tak, by uzyskany wynik pomiaru był jak najbardziej zbliżony do wartości rzeczywistej.

• Tonometria impresyjna Schiøtza

Jest to metoda stara, stosowana od 1905 r., prosta i tania. określa ona ciśnienie w oczach wykorzystując pomiar stopnia wgłobienia rogówki. Jest ona nadal stosowana w wielu przychodniach w Polsce, chociaż jest obarczona błędem pomiaru i bardzo uciążliwa dla pacjenta. W dobie szybkiego rozwoju techniki powinna być zastąpiona nowocześniejszymi metodami.

• Tonometria aplanacyjna Goldmanna

Pomiar polega na analizie spłaszczenia rogówki. Badanie jest wykonywane w lampie szczelinowej, jest nieprzyjemne, wymaga znieczulenia. Końcówka aparatu naciska na rogówkę spłaszczając ją i w ten sposób dokonując pomiaru. Nowszą wersją aplanacji Goldmanna jest tonometria aplanacyjna elektroniczna typu "tono-pen". W porównaniu ze starszą metodą, ma trzy podstawowe zalety, a mianowicie: a) jest obarczona mniejszym błędem pomiaru, b) końcówka dotykająca oko ma osłonkę (kapturek) jednorazowego użytku, zmienianą po każdym użyciu i c) wywiera mniejszy nacisk na oko (powierzchnia spłaszczenia rogówki jest mniejsza niż w przypadku aplanatów Goldmanna starszego typu).

• Tonometria dynamiczna konturowa Pascala

Tonometria dynamiczna konturowa Pascala wyposażona w czujnik piezoelektryczny. W odróżnieniu od techniki aplanacyjnej, która wymaga nacisku na rogówkę, czujnik piezoelektryczny w tej metodzie jedynie dotyka oka. Wynik pomiaru jest niezależny od grubości rogówki, jednak nie uwzględnia jej własności wiskoelastycznych. Wartości uzyskane za pomocą tej metody są często wyższe niż wartości uzyskane innymi metodami. Tonometria Pascala mierzy dodatkowo amplitudę tętna gałkowego.

• Tonometr typu "air puff"

Jest to również często stosowa metoda pomiaru ciśnienia w oczach. Wykorzystuje ona pomiar spłaszczenia rogówki przez podmuch powietrza. Badanie jest bezdotykowe, ale nagły podmuch powietrza w oko może być nieprzyjemny. U pacjentów chorych na jaskrę lub z takim podejrzeniem, pomiar ciśnienia tą metodą nie jest wystarczający. W tych przypadkach wskazany jest pomiar ciśnienia metodą aplanacyjną. Nowoczesne air puffy pracują w technologii corneal response (CR), dzięki której koryguje się błędy pomiaru wynikające z nieuwzględniania własności wiskoelastycznych, czyli lepkosprężystych (sztywności) rogówki. Właściwości wiskoelastyczne mają wpływ na histerezę rogówki, a tym samym na wynik pomiarowy.

Ciśnienie wewnątrzgałkowe: interpretacja wyniku

Średnia wartość ciśnienia wewnątrzgałkowego wynosi 16±3 mmHg. Przyjmuje sie, że wartość 21 mmHg stanowi górną granicę normy, a wartości powyżej 21 mmHg są podejrzane jaskrowo. U niektórych osób uszkodzenie jaskrowe pojawia się jednak przy ciśnieniu mniejszym niż 21 mmHg (jaskra normalnego ciśnienia, JNC), a u innych objawy nie występują przy wartościach powyżej 21 mmHg (nadciśnienie oczne, NO). Wiele czynników ma wpływ na wysokość pomiaru i zawsze trzeba je uwzględnić przy ocenie wysokości ciśnienia w oczach. Do najważniejszych należą zaburzenia filmu łzowego, zaburzenia powierzchni rogówki, centralna grubość rogówki, zaburzenia w układzie naczyniowym oka, nieprawidłowe ustawienie oka, nadmierne napięcie mięśni oczu, brak odpowiedniej współpracy pacjenta oraz nieprawidłowo wykonany pomiar przez osobę wykonującą badanie. Przy analizie wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego zawsze muszą być one brane pod uwagę, w szczególności centralna grubość rogówki, którą mierzy się badaniem pachymetrii.

Więcej informacji na temat ciśnienia wewnątrzgałkowego może dostarczyć wykreślenie tak zwanej krzywej ciśnienia wewnątrzgałkowego. Krzywa ta wymaga wykonania kilku pomiarów w ciągu dnia (najlepiej przez okres dwóch dni). Otrzymuje się wtedy nie tylko wartości ciśnienia w różnych porach dnia, ale również można zaobserwować jak to ciśnienie waha się. Różnice większe niż 4 mmHg są podejrzane jaskrowo i świadczą o zwiększonym ryzyku wystąpienia jaskry i jej pogłębiania się.