Testy skórne - punktowe i naskórkowe (płatkowe)

Alergiczne testy skórne (alergenowe testy skórne), do których zaliczamy skórne testy punktowe oraz naskórkowe testy płatkowe, mają na celu potwierdzenie wstępnej diagnozy alergologa. Poza tym pozwalają ocenić stopień nasilenia alergii.  Wyniki skórnych testów alergicznych pozwalają dobrać dawkę leku i ustalić optymalny czas kuracji.

Alergenowe (alergiczne) testy skórne to najprostsza metoda na znalezienie przyczyny alergii. Lepiej wykrywa alergeny wziewne, nieco słabiej pokarmowe i kontaktowe. 

Zdaniem alergologów testy skórne lepiej jest przeprowadzać u dzieci, które już skończyły 3-4 lata – ze starszym dzieckiem łatwiej się współpracuje, a i wyniki są wówczas bardziej miarodajne.

Testy skórne zazwyczaj powtarza się po 2-4 latach, zwłaszcza wtedy, gdy podejrzewasz, że mogą cię uczulać na nowe alergeny. Są dwa rodzaje alergicznych testów skórnych: skórne testy punktowe oraz naskórkowe testy płatkowe.

Spis treści

1. Testy skórne: przygotowanie do badania
2. Testy skórne: przebieg badania
3. Testy skórne: wyniki
4. Testy skórne: naskórkowe testy płatkowe (NTP)

Testy skórne: przygotowanie do badania

Alergenowe (alergiczne) testy skórne powinny być wykonywane wtedy, gdy nie masz objawów alergii. Ponieważ niektóre leki mogą fałszować wyniki testów skórnych, należy je, oczywiście w porozumieniu z lekarzem, odstawić. W miejscach, gdzie będą wykonywane testy nie można stosować maści zawierających glikokortykosteroidy oraz inhibitory kalcyneuryny. Przyjmuje się też, że:

• na 7-14 dni przed badaniem odstawiamy leki antyhistaminowe, takie jak hydroksyzyna oraz leki drugiej generacji, zawierające cetyryzynę, lewocetyryzynę, loratydynę, desloratydynę, feksofenadynę, bilakstynę
• na 5 dni przed badaniem odstawiamy ketotifen
• na 1-3 dni przed badaniem odstawiamy leki zawierające difenhydraminę oraz prometazynę 
• 5 dni przed badaniem odstawiamy ketotifen
• leki przeciwbólowe oraz glikokortykosteroidy również odstawiamy, jeżeli przyjmowana dobowa dawka przekracza 10 mg w przeliczeniu na prednizolon.

Testy skórne: przebieg badania

Na przedramię lub plecy nanosi się po kolei kropelki różnych zawiesin zawierających substancje uczulające z zestawu przesiewowego, w skład którego wchodzą alergeny:

• drzew wczesnopylących: leszczyna, olcha czarna, topola biała, wiąz, wierzba
• drzew późnopylących: brzoza, buk, dąb szypułkowy, platan, jesion, lipa
• pyłków traw i zbóż: kostrzewa łąkowa, wiechlina łąkowa, rajgras angielski, życica trwała, kupkówka pospolita, kłosówka wełnista, żyto, pszenica, owies
• pyłków chwastów: bylica pospolita, babka lancetowata, nawłoć pospolita, pokrzywa zwyczajna
• grzybów pleśniowych
• sierści i naskórka zwierząt domowych: pies, kot, chomik, świnka morska, królik
• roztoczy kurzu domowego.

Jednorazowo kontroluje się 10-20 alergenów. Dodatkowo na skórę nakłada się dwie tzw. kontrole:

• dodatnią, którą stanowi roztwór histaminy w stężeniu 1:1000; powinien on wywołać rumień, bąbel histaminowy (tzn. lekkie uniesie skóry) i niewielki świąd, co jest reakcją prawidłową, umożliwiającą ocenę odczynów pojawiających się po nałożeniu alergenów;
• ujemną - roztwór soli fizjologicznej.

Przez każdą nakładaną kroplę alergenu lekarz lub pielęgniarka delikatnie nakłuwają naskórek. Jest to zabieg bezbolesny, nakłucia zwykle nawet nie krwawią. Używa się do tego specjalnego jednorazowego lancecika, nie ma więc ryzyka przeniesienia zakażeń, np. WZW B czy HIV. Po każdym nakłuciu pod naskórek przedostaje się niewielka ilość roztworu alergenu.

Testy skórne: wyniki

Jeśli jesteś uczulona na dany alergen, po ok. 15 minutach wywoła on reakcję uczuleniową: zaczerwienienie, bąbel jak po ukłuciu komara i świąd. Reakcja skóry jest proporcjonalna do stopnia uczulenia, czyli im większy bąbel i zaczerwienienie, tym dany alergen silniej uczula. Po 30-60 minutach reakcja uczuleniowa ustępuje samoistnie. Wynik STP, który otrzymuje pacjent, to średnica rumienia i bąbla pokrzywkowego podana w milimetrach i w skali pięciopunktowej, od 0 do 4 plusów:

• 0 - odczyn alergenowy równy odczynowi na roztwór soli fizjologicznej
• + - średnia średnica bąbla alergenowego większa od odczynu na płyn kontroli negatywnej, ale mniejsza od połowy średniej średnicy bąbla histaminowego
• ++ - średnia średnica bąbla alergenowego większa od połowy lub prawie równa średniej średnicy bąbla histaminowego
• +++ - średnia średnica bąbla alergenowego równa lub nieco większa od średniej średnicy bąbla histaminowego
• ++++ - średnia średnica bąbla alergenowego co najmniej dwukrotnie większa od średniej średnicy bąbla histaminowego lub każdy odczyn z nibynóżkami (czyli nieregularnymi wypustkami).

Za wynik dodatni uznaje się odczyn od trzech do czterech plusów, natomiast za wynik ujemny odczyn zerowy i jeden plus. Odczyn oceniony na dwa plusy uznaje się za wynik wątpliwy.

Testy skórne: naskórkowe testy płatkowe (NTP)

Rodzajem testu skórnego jest też tzw. test płatkowy. Wykonuje się go częściej w przypadku alergii kontaktowej.

Standardowy zestaw alergenów stosowany do NTP składa się z metali (chrom, kobalt, nikiel), konserwantów, substancji zapachowych, leków (neomycyna) oraz barwników.

Naskórkowe testy płatkowe wykonuje się na skórze pleców. Lekarz nasącza alergenem specjalną bibułkę (lub do komory specjalnego plasterka nakłada alergen w postaci pasty) i nakleja na 48 godzin na skórę. Potem po raz pierwszy sprawdza, czy pojawiła się na niej reakcja zapalna. Kolejne sprawdzenie ma miejsce po upływie 72. godzin od rozpoczęcia testów.

Wyniki naskórkowych testów płatkowych są podawane w skali plusowej od 0 do trzech plusów, przy czym za dodatni wynik uważa się co najmniej 2 plusy:

• 0 - brak reakcji
• + - rumień
• ++ - rumień, grudki
• +++ - rumień, grudki, pęcherzyki

Agnieszka Paculanka