Test na ojcostwo po śmierci ojca - dostępne metody analiz DNA

Współczesna genetyka pozwala na zastosowanie kilku metod, które umożliwiają ustalenie ojcostwa bez konieczności bezpośredniego udziału ojca. W tym celu wykorzystuje się badanie DNA ojca na podstawie materiału genetycznego pozostawionego na przedmiotach codziennego użytku; analizę chromosomu Y (w przypadku ojca chłopca); badanie krewnych zmarłego ojca (w przypadku ojca dziewczynki).

Czy śmierć potencjalnego ojca uniemożliwia dotarcie do prawdy? Nie, gdyż obecne techniki genetyczne pozwalają wykorzystać próbki należące niegdyś do zmarłego lub też włączyć do badania najbliższych członków z jego rodziny.

Z takimi problemami niejednokrotnie muszą radzić sobie matki, które nie zdążyły uregulować kwestii prawnych związanych z ustaleniem ojcostwa ich dziecka. O ile nie nastąpił pochówek, sprawa nie jest jeszcze na tyle skomplikowana, gdyż do badania można pobrać materiał bezpośrednio od zmarłego mężczyzny, taki jak wymaz z policzka, włosy wyrwane z cebulkami lub fragment tkanki. W późniejszym okresie konieczna byłaby ekshumacja, aby móc wykorzystać materiał bezpośrednio od zmarłego ojca. Jednak jest to proces dość skomplikowany chociażby z punku widzenia formalności prawnych.

Dlatego też współczesna genetyka pozwala na zastosowanie kilku metod, które umożliwiają ustalenie ojcostwa bez konieczności bezpośredniego udziału ojca:

1. Analiza próbek należących do ojca, które potencjalnie zawierają jego DNA

Ten sposób ustalenia ojcostwa został opisany wstępnie już na początku artykułu. Dość często po śmierci danej osoby jej rodzina jest w posiadaniu różnych materiałów należących niegdyś do zmarłego, np. szczoteczki do zębów, maszynki do golenia lub chusteczki z plamami krwi. Z takich materiałów można z dużym powodzeniem uzyskać DNA ojca i następnie porównać je z DNA dziecka. Jest to typowe badanie ojcostwa, z tą różnicą, że do testu włącza się nietypową próbkę od ojca (standardowo do testów ojcostwa pobiera się wymaz z wewnętrznej strony policzka).

2. Badanie chromosomu Y występującego u mężczyzn

Jeśli dziecko jest płci męskiej oraz dostępni są męscy członkowie rodziny zmarłego, można wykonać analizę chromosomu Y, który występuje wyłącznie u mężczyzn.

Metoda wykorzystująca analizę chromosomu Y oparta jest na zasadzie, iż każdy mężczyzna przekazuje swojemu synowi chromosom Y, a ten z kolei przekazuje go swojemu synowi. I tak z pokolenia na pokolenie. Chromosom Y bardzo wolno ulega jakimkolwiek zmianom, dlatego analizując materiał genetyczny dziadka i potencjalnego wnuka, powinno uzyskać się identyczne profile chromosomu Y, jeżeli dani mężczyźni są ze sobą rzeczywiście spokrewnieni.

Analizy chromosomu Y nie wykonuje się w sytuacji, kiedy ustalane jest ojcostwo pomiędzy dwoma braćmi, ponieważ każdy z nich posiada taki sam chromosom Y, podobnie jak badane dziecko.

3. Włączenie do badania krewnych zmarłego ojca

Płeć badanego dziecka jest bardzo ważna z punktu widzenia wyboru metody, którą laboratorium wykorzysta do ustalenia ojcostwa. Jeśli dziecko jest płci żeńskiej, wtedy nie jest możliwe wykorzystanie analizy chromosomu Y, gdyż jest on obecny tylko u mężczyzn. W takiej sytuacji do badania włącza się materiał pochodzący od najbliższych członków rodziny zmarłego ojca niezależnie od płci. Może być to matka, siostra lub inne dziecko zmarłego. Im więcej osób zostanie włączonych do testu, tym wyższe będzie prawdopodobieństwo uzyskanego wyniku.

Metoda ta polega najpierw na ustaleniu profilów genetycznych osób badanych – tak jak ma to miejsce w klasycznych testach na ojcostwo, a następnie przeprowadzeniu specjalistycznej analizy statystycznej, która ma na celu oszacowanie prawdopodobieństwa pokrewieństwa między badanymi osobami. Bardzo wysoką czułość wyniku uzyskuje się w przypadku badania obydwojga rodziców zmarłego ojca oraz potencjalnej wnuczki.