Test diagnostyczny ANA (przeciwciał przeciwjądrowych)
Test przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) jest stosowany jako podstawowy test pozwalający ocenić stan pacjenta pod kątem zaburzeń autoimmunologicznych dotyczących tkanki łącznej. Są to zaburzenia które dotykają wielu tkanek i narządów w całym organizmie. O czym świadczą wyniki testów? Czym są ANA? Jakie choroby można wykryć przy pomocy badania ANA?
Spis treści
- Test ANA - czym są przeciwciała przeciwjądrowe?
- Test ANA - wykorzystanie w diagnostyce
- Test ANA - obecność ANA we krwi osób zdrowych
- Test ANA - czym jest miano?
- Test ANA - kiedy należy zrobić test ANA?
Skrót ANA pochodzi od angielskiej nazwy anti-nuclear antibodies, co tłumaczy się na polski jako „przeciwciała przeciwjądrowe”. Cząsteczki te należą do białek nazywanych autoprzeciwciałami, czyli takich które atakują wytwarzający je organizm.
Test ANA - czym są przeciwciała przeciwjądrowe?
Ciało ludzkie posiada wiele mechanizmów obronnych przed patogenami. Jednym z nich jest odporność humoralna. Polega ona na wytwarzaniu obronnych przeciwciał. U zdrowych osób układ odpornościowy wytwarza przeciwciała przeciwko obcym antygenom.
Czasami dochodzi jednak do sytuacji gdy wytwarzane są autoantygeny, skierowane przeciwko białkom naszego własnego ciała. Ten proces jest istotny dla genezy chorób autoimmunologicznych.
Przeciwciała przeciwjądrowe atakują białka oraz inne cząsteczki wchodzące w skład jądra komórkowego.
Istnieje wiele różnych typów ANA. Podział tych przeciwciał opiera się na rodzajach składników jądrowych, przeciwko którym te cząsteczki są skierowane. Zależnie od rodzaju, ANA mogą wiązać się zarówno z pojedynczymi białkami jak i złożonymi kompleksami.
Przykładowo wyróżnia się przeciwciała skierowane przeciwko kanałom jądrowym oraz histonom, czyli cząsteczkom, na które nawinięte jest DNA.
Można wyróżnić ANA atakujące:
- DNA
- histony
- rybonukleoproteiny
- RNA jąderkowe
- białka niehistonowe
Wszystkie wymienione składniki są charakterystyczne dla jądra komórkowego.
ANA są obecne we krwi w trakcie różnego rodzaju chorób. Dotyczy to zaburzeń autoimmunologicznych, raka oraz niektórych typów infekcji. Pozwala to na wykorzystanie przeciwciał przeciwjądrowych w diagnostyce niektórych stanów chorobowych.
Test ANA - wykorzystanie w diagnostyce
Test ANA wykorzystuje się do wykrywania autoprzeciwciał przeciwjądrowych we krwi pacjenta. Badanie to ma znaczenie dla rozpoznania takich chorób jak:
- tocznia rumieniowatego układowego
- zespołu Sjögrena
- twardziny skóry
- zapalenia wielomięśniowego
- zapalenia skórno-mięśniowego
- autoimmunologicznego zapalenia wątroby
- toczenia wywołanego reakcją na lek
Pozytywny wynik testu ANA ma znaczenie diagnostyczne jedynie w przypadku gdy obecne są objawy kliniczne go potwierdzające. Badanie poziomu przeciwciał przeciwjądrowych może być również przydatne do monitorowania rozwoju choroby.
Typowymi testami wykorzystywanymi do wykrywania i oceny ANA są:
- pośrednia immunofluorescencja
- ELISA-enzymatyczny test immunosorbcyjny
Metoda pośredniej immunofluorescencji
Pośrednia immunofluorescencja jest jednym z najczęściej stosowanych testów na obecność ANA. Zazwyczaj w badaniu tym wykorzystuje się komórki Hep-2. Nanosi się je w postaci cienkiej warstwy na szkiełka mikroskopowe. Następnie umieszcza się na nich pobraną od pacjenta surowicę i inkubuje wraz z komórkami Hep-2.
Jeżeli w pobranej próbce obecne są ANA, po okresie inkubacji zostają wykryte w formie związanej z antygenami w jądrach komórkowych. Można to zaobserwować dzięki dodaniu fluorescencyjnego znacznika które wiąże się z przeciwciałami.
Najczęściej używa się do tego celu izotiocyjanianu (FITC) fluoresceiny lub rodopsyny B. Cząsteczka fluoryzuje, gdy pada na nią wiązka światła o konkretnej długości fali. Do obserwacji i oceny fluorescencji wykorzystuje się mikroskop.
W zależności od rodzaju przeciwciała obecnego w ludzkiej surowicy oraz lokalizacji antygenu komórkach HEp-2 można zaobserwować różne wzory fluorescencji. Ich analiza pozwala na określenie typów występujących w próbce przeciwciał.
Poziomy przeciwciał określa się poprzez wykonanie kolejnych rozcieńczeń surowicy krwi. Test ANA uważa się za dodatni, jeśli fluorescencja jest obserwowana przy mianie 1: 40/1: 80. Istotne znaczenie diagnostyczne ma jednak wynik powyżej 1: 160.
Test immunoenzymatyczny (ELISA)
W teście immunoenzymatycznym (ELISA) wykorzystuje się płytki mikrotitracyjne, w których umieszczone są antygeny do wykrywania ANA. Każda studzienka płytki jest powleczona albo jednym lub wieloma antygenami. Służy to wykryciu swoistych przeciwciał.
Surowicę krwi inkubuje się w studzienkach płytki, a następnie z nich wypłukuje. Jeżeli w próbce były obecne przeciwciała przeciwjądrowe pozostaną po przemyciu na płytce mikrotitracyjnej w formie związanej z odpowiednimi antygenami.
W kolejnym etapie badania dodaje się do studzienki w płytce drugie przeciwciało związane z enzymem. Reakcja enzymatyczna wywołuje zmianę koloru roztworu.
Różnica zabarwienia jest proporcjonalna do ilości przeciwciał związanych z antygenem w studzience płytki. Barwę otrzymanego roztworu można ocenić metodą spektrofotometryczną, czyli mierząc intensywność wiązki światła przepuszczonego przez roztwór.
Test ANA - obecność ANA we krwi osób zdrowych
Ocenia się że u 5% populacji ludzkiej przeciwciała przeciwjądrowe są obecne we krwi w stężeniu uznawanym za istotne diagnostycznie, niezależnie od obecności stanu chorobowego.
Ponieważ częstotliwość ANA wzrasta z wiekiem, aż 10-37% zdrowych osób w wieku powyżej 65 lat ma pozytywne wyniki testu obecności ANA. Takie przypadki występują częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Test ANA - czym jest miano?
Wartością charakterystyczną dla testu ANA jest miano. Oznacza ono stopień rozcieńczenia surowicy po którym przeciwciała przeciwjądrowe stają się niewykrywalne. Nim większe stężenie ANA we krwi, tym wyższe miano obecne w wynikach badania.
W przypadku stwierdzenia miana powyżej 1:160 wskazane jest wykonanie testu swoistości przeciwciał przeciwjądrowych. Te dodatkowe badania powinny być przeprowadzane w połączeniu z analizą historii klinicznej pacjenta oraz badaniami fizykalnymi. Celem tych kroków jest zdiagnozowanie lub wykluczenie zaburzeń autoimmunologicznych.
Należy jednak zaznaczyć, że taki wynik występuje u 5% pacjentów niezależnie od stanu chorobowego. Wynik badania ma znaczenie diagnostyczne tylko gdy występują inne objawy chorobowe.
Negatywny wynik testu ANA świadczy o tym, że prawdopodobieństwo tocznia lub innej choroby autoimmunologicznej u pacjenta jest niskie.
Test ANA - kiedy należy zrobić test ANA?
Test ANA zleca się, gdy objawy pacjenta wskazują na ogólnoustrojowe zaburzenia autoimmunologiczne. Mogą być one bardzo nieoczywiste i niespecyficzne, jak również zmieniać się z upływem czasu.
Przykładowe objawy to:
- Stan podgorączkowy
- Uporczywe zmęczenie
- Ból podobny do zapalenia stawów
- Czerwona wysypka
- Wrażliwość skóry na światło
- Wypadanie włosów
- Ból w mięśniach
- Drętwienie lub mrowienie dłoni lub stóp
- Stany zapalne narządów i tkanek (nerek, płuc, serca, wyściółki serca, ośrodkowego układu nerwowego czy naczyń krwionośnych)
Porady eksperta
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
