Przeciwciała anty-CCP: przebieg badania, wyniki, cena

Przeciwciała anty-CCP, czyli przeciwciała antycytrulinowe, są grupą autoprzeciwciał wytwarzanych przeciwko peptydom zawierającym aminokwas L-cytrulinę. Przeciwciała anty-CCP są wysoce specyficznym markerem w rozpoznaniu reumatoidalnego zapalenia stawów i mogą się pojawiać nawet kilka lat przez pierwszymi objawami choroby. Kiedy badać i jak interpretować wyniki badania przeciwciał anty-CCP? Jaka jest cena badania?

Spis treści

1. Przeciwciała anty-CCP – wskazania do badania
2. Przeciwciała anty-CCP - cena
3. Przeciwciała anty-CCP - na czym polega badanie?
4. Przeciwciała anty-CCP - norma, wyniki
5. Przeciwciała anty-CCP - historia odkrycia

Przeciwciała anty-CCP, czyli przeciwciała antycytrulinowe, są grupą autoprzeciwciał wytwarzanych przeciwko peptydom zawierającym aminokwas L-cytrulinę.

Peptydy cytrulinowe powstają w wyniku specyficznej modyfikacji białek (cytrulinacji), która polega na przemianie aminokwasu L-argininy w inny aminokwas L-cytrulinę. Cytrulinacja jest katalizowana przez deaminazę peptydyloargininową w obecności wysokiego stężenia jonów wapnia.

Proces ten zachodzi fizjologiczne m. in. w trakcie różnicowania się komórek, ale może również ulegać nasileniu w trakcie uszkodzenia tkanek i reakcji zapalnej. W następstwie uszkodzenia tkanek uwolnione białka komórkowe np. fibryna ulegają cytrulinacji.

Białka zmodyfikowane w taki sposób zyskują właściwości antygenowe i mogą aktywować układ odpornościowy do wytwarzania przeciwko nim przeciwciał antycytrulinowych (anty-CCP, ang. anticitrullinated protein antibody) w różnych klasach.

Przeciwciała anty-CCP mogą tworzyć kompleksy immunologiczne z białkami tkanek, które z kolei aktywują układ odpornościowy oraz powodują miejscową i ogólnoustrojową reakcję zapalną. Następstwem czego może być pojawienie się choroby z autoagresji, jak reumatoidalne zapalenie stawów.

Przeciwciała anty-CCP – wskazania do badania

Wskazaniem do wykonania badania przeciwciał anty-CCP (bardzo często razem z czynnikiem reumatoidalnym) jest podejrzenie choroby reumatycznej typu reumatoidalne zapalenie stawów. Objawami mogącymi wskazywać na proces chorobowy są m. in.:

• ból stawów i ich obrzęk
• poranna sztywność stawów, która mija w ciągu dnia
• gorączka
• przewlekłe zmęczenie

Specyficzność przeciwciał anty-CCP w rozpoznaniu reumatoidalnego zapalenia stawów jest bardzo wysoka i wynosi 95-98%. Tak duża specyficzność przeciwciał anty-CCP pozwala również na ich wykorzystanie w różnicowaniu reumatoidalnego zapalenia stawów z innymi chorobami reumatycznymi.

Dlatego według kryteriów klasyfikacji opublikowanych w 2010 roku przez Europejską Ligę do Walki z Chorobami Reumatycznymi (EULAR, ang. European League Against Rheumatism) oraz Amerykańskie Kolegium Reumatologii (ACR, ang. American College of Rheumatology) kryteria serologiczne do rozpoznana reumatoidalnego zapalenia stawów uwzględniają, oprócz obecności czynnika reumatoidalnego, przeciwciała anty-CCP.

Przeciwciała anty-CCP mogą pojawiać się wiele lat przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby. Przeciwciała anty-CCP są wykrywane u około 60-70% osób we wczesnym stadium reumatoidalnego zapalenia stawów.

Przeciwciała anty-CCP są również uznawanym markerem aktywności choroby oraz nasilenia zmian zapalnych w tkankach stawów. Oprócz tego u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów są niezależnym niekorzystnym markerem powstawania nadżerek i postępującej destrukcji stawów.

Choć przeciwciała anty-CCP są wysoce specyficzne dla reumatoidalnego zapalenia stawów, mogą być również obecne w innych chorobach reumatycznych:

• u 44% chorych z palindromicznym reumatyzmem
• u 9% chorych z toczeniem rumieniowatym układowym
• u 8% chorych z łuszczycowym zapaleniem stawów
• u 5% chorych z zespołem Sjögrena, młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów

a także u około 2% osób zdrowych.

Przeciwciała anti-CCP nie mogą być wykorzystywane do monitorowania aktywności choroby, gdyż mają tendencję do dłuższego utrzymywania się w organizmie nawet w trakcie remisji choroby.

Przeciwciała anty-CCP - cena

Cena badania przeciwciał anty-CCP obejmująca klasy IgG i IgA to koszt około 60 zł.

Przeciwciała anty-CCP - na czym polega badanie?

Badanie poziomu przeciwciał anty-CCP wykonuje się z krwi pobranej ze zgięcia łokciowego.

Najczęściej stosowanymi metodami do oceny przeciwciał anty-CCP są ilościowe metody immunoenzymatyczne (ELISA, MEIA), immunofluoroenzymatyczne (FEIA) lub immunochemiluminescencyjne (ECLIA).

Aktualnie stosuje się testy drugiej i trzeciej generacji, które mają wyższą czułość i swoistość niż testy pierwszej generacji (czułość 60-70% i swoistość około 98%).

Wykorzystują one wysoko oczyszczone syntetyczne peptydy cytrulinowe, co zwiększyło czułość tych testów do 80% przy podobnej swoistości jak w testach pierwszej generacji. W testach pierwszej generacji stosowano cząsteczki filagryny z wbudowanym cyklicznym peptydem.

CZYTAJ TEŻ:

• PROFIL REUMATYCZNY - badania wykrywające choroby reumatyczne
• Antystreptolizyna (ASO) - badanie, które tropi paciorkowce i chorobę reumatyczną
• Reumatolog: czym się zajmuje specjalista w dziedzinie reumatologii?

Przeciwciała anty-CCP - norma, wyniki

Wartości referencyjne dla przeciwciał anty-CCP są zależne od zastosowanej metody laboratoryjnej. Zwykle jest to wartość poniżej 5 RU/ml, gdzie RU oznacza jednostki względne. Wynik może być także wyrażony w U/ml.

Wynik dodatni nie zawsze potwierdza, a ujemny wyklucza chorobę. Dlatego wyniku badania nie należy interpretować w oderwaniu od obrazu klinicznego oraz innych badań diagnostycznych.

Na wysokość stężenia przeciwciał anty-CCP u chorych z reumatoidalnym zapaleniem stawów nie ma wpływu wiek i płeć. Natomiast wykazano, że stężenie przeciwciał anty-CCP jest znacznie wyższe u chorych aktywnie palących.

W przypadku dodatniego wyniku przeciwciał anty-CCP (oraz dodatniego dla czynnika reumatoidalnego) istnieje duże prawdopodobieństwo, że u danej osoby występuje reumatoidalne zapalenie stawów. Ponadto badania wykazały, że szansa rozwoju choroby w ciągu 5 lat u osób zdrowych z obecnością przeciwciał anty-CCP wynosi 69%.

Wynik ujemny dla przeciwciał anty-CCP (oraz ujemny dla czynnika reumatoidalnego) może oznaczać niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia choroby, ale jej nie wyklucza. Szacuje się, że około 20% osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów jest seronegatywnych.

RZS może dotyczyć nawet młodych osób! [WIDEO]

Piśmiennictwo

1. Neogi T. i wsp. The 2010 American College of Rheumatology/European League Against Rheumatism classification criteria for rheumatoid arthritis. Phase 2 methodological report. Arthiritis Rheum. 2010, 62, 9, 2582–2591.
2. Jura-Półtorak A. i Olczyk Diagnostyka K. Diagnostyk i ocena aktywności reumatoidalnego zapalenia stawów. diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2011, 47, 4, 431-438.
3. Saigal R. i wsp. Seroprevalence of Anti-Citrullinated Protein Antibodies (ACPA) in Patients with Rheumatic Diseases other than Rheumatoid Arthritis. J Assoc Physicians India. 2018, 66, 4, 26-28.
4. Podstawy immunologii dla reumatologów. Pod red. Maśliński W. i Kontny E. Wydawnictwo Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher, Warszawa 2017.
5. Polińska B i wsp. Markery wczesnego stadium reumatoidalnego zapalenia stawów. Diagn Lab 2015, 51, 4, 305-314.

O autorze

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, Cambridge Diagnostics Polska

Z wykształcenia biolog ze specjalizacją mikrobiologia i diagnosta laboratoryjny z ponad 10-letnim stażem w pracy laboratoryjnej. Absolwentka Studium Medycyny Molekularnej oraz członek Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.Kierownik grantów naukowych realizowanych w Pracowni Diagnostyki Molekularnej przy Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM. Tytuł doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej obroniła na I Wydziale Lekarskim WUM. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, biologii molekularnej i żywienia. Na co dzień jako specjalista w zakresie diagnostyki laboratoryjnej prowadzi dział merytoryczny w Cambridge Diagnostics Polska oraz współpracuje z zespołem dietetyków w Poradni Dietetycznej CD. Ze specjalistami dzieli się praktyczną wiedzą dotyczącą diagnostyki i dietoterapii chorób na konferencjach, szkoleniach oraz na łamach czasopism i portali internetowych. Szczególnie zainteresowana wpływem współczesnego stylu życia na procesy molekularne w organizmie.

dr n. med. Karolina Karabin