„Na czczo” - co to znaczy? Jakie badania należy wykonywać „na czczo”?

Wielokrotnie idąc na pobranie krwi słyszymy, że należy być „na czczo”. Jednak co to dokładnie znaczy? Czy wystarczy tylko nic nie jeść tuż przed badaniem? Czy spożycie posiłku ma wpływ na wynik badania laboratoryjnego? Dowiedz się, przed jakim badaniem należy być „na czczo” i dlaczego.

Spis treści

1. Bycie „na czczo” - dlaczego przed badaniem nie można jeść?
2. Bycie „na czczo” a napoje
3. Bycie „na czczo” a używki
4. Badania, które należy wykonywać „na czczo”
5. Badania, które nie muszą być wykonywane „na czczo”

Zwykle mówiąc, że powinniśmy być „na czczo” mamy na myśli to, że ostatni posiłek powinniśmy spożyć około 12 godzin przed pobraniem krwi. Ma to na celu wykluczenie niewłaściwego przygotowania pacjenta do badania. Spożycie posiłku przed badaniem będzie miało bezpośredni wpływ na większość parametrów laboratoryjnych. 

Bycie „na czczo” - dlaczego przed badaniem nie można jeść?

Zjedzenie nawet niewielkiej ilości posiłku przed badaniami laboratoryjnymi może mieć wpływ na ich wynik. Dlaczego? Przykładem jest glukoza, która na czczo powinna znajdować się w określonym zakresie wartości.

Spożycie posiłku powoduje wzrost glukozy i wykonanie oznaczenie tuż po nim dałoby wynik za wysoki, wskazując na nieprawidłową tolerancję glukozy.

Ponadto spożycie posiłku (szczególnie gdy jest on obfity w tłuszcze) powoduje znaczący wzrost trójglicerydów we krwi. Co oprócz zafałszowania oznaczenia tego parametru, może spowodować interakcje z niektórymi odczynnikami stosowanymi w laboratorium.

Bycie „na czczo” a napoje

Być „na czczo” obejmuje również ograniczenie spożycia przed samym badaniem określonych płynów. Rano przed badaniem można wypić szklankę wody niegazowanej. Jest to nawet wskazane, gdyż ułatwi pobranie krwi, szczególnie gdy musimy wykonać kilka badań jednocześnie.

Jednak nie zaleca się więcej, gdyż może to doprowadzić do przewodnienia i zafałszowania wyników niektórych badań np. hematokrytu. Tak naprawdę najlepiej jest wypić odpowiednią ilość wody w dniu poprzedzającym badanie.

Niedopuszczalne jest wypicie w dniu badania:

• soku (nawet tego świeżo wyciskanego),
• herbaty,
• kawy
• oraz wody z cytryną lub miodem.

Kawa i herbata zawierają kofeinę, która może wpłynąć np. na poziom glukozy lub kortyzolu. Ponadto w dniu badania nie należy nawet żuć gumy, gdyż to również może wpłynąć na wyniki badań.

Bycie „na czczo” a używki

Bycie „na czczo” obejmuje także wstrzymanie się od spożycia alkoholu, zarówno w dniu badania, jak i dzień przed. W dniu badania odradza się palenie tytoniu, gdyż nikotyna zawarta w dymie papierosowym może podwyższyć nam stężenie glukozy i kortyzolu.

Wielu pacjentów zastanawia się, czy przed badaniem może zażyć leki i/lub suplementy, które zwykle przyjmuje.

Tutaj nie ma jednoznacznej odpowiedzi, dlatego najlepiej przed badaniem skonsultować się z lekarzem prowadzącym i spytać czy przed badaniem można przyjąć leki i/lub suplementami diety.

Badania, które należy wykonywać „na czczo”

Pamiętajmy jednak, że nie wszystkie badania muszą być wykonywane na czczo. Badania laboratoryjne, które bezwzględnie powinny być wykonywane na czczo to:

• glukoza,
• lipidogram (trójglicerydy, cholesterol całkowity, cholesterol LDL i HDL),
• żelazo,
• całkowita zdolność wiązania żelaza (TIBC),
• białko całkowite,
• próby wątrobowe (ALT i AST),
• czas krzepnięcia INR,
• elektrolity (sód, potas, magnez, chlorki),
• witamina B12,
• mocznik,
• kreatynina,
• kwas moczowy,
• insulina,
• prolaktyna,
• kortyzol.

Badania, które nie muszą być wykonywane „na czczo”

Natomiast badania, które nie muszą być wykonywane na czczo to:

• badanie grup krwi,
• hemoglobina glikowana (HbA1c),
• białko CRP,
• badanie stężenia swoistych przeciwciał np. IgM i IgG przeciwko boreliozie, any-TPO.

Czytaj też:

• Morfologia krwi: jak odczytać wynik
• Morfologia krwi - o czym mówi to badanie krwi
• Badanie krwi - jak się do niego przygotować

dr n. med. Karolina Karabin