Morfologia krwi - badanie krwi pokaże całą prawdę o stanie twojego zdrowia

Wizyta u lekarza pierwszego kontaktu kończy się często zleceniem wykonania morfologii krwi. To jedno z najpopularniejszych badań krwi, w którym jak w zwierciadle odbija się cała prawda o stanie twojego zdrowia.

Spis treści

1. Morfologia krwi - erytrocyty
2. Morfologia krwi: leukocyty
3. Morfologia krwi: trombocyty
4. Co decyduje o wyniku morfologii?
5. Jak się przygotować do morfologii?

O komórki, które krążą we krwi, warto się troszczyć. Karmią, bronią, oczyszczają, a w dodatku same się odradzają, w czym wydatnie może pomóc właściwa dieta. Gdy brakuje w niej mikroelementów i pierwiastków, zwłaszcza żelaza, układ krwiotwórczy ma trudności z wytwarzaniem pełnowartościowych krwinek. Na efekty nie trzeba długo czekać: stajesz się apatyczna, senna, blada i szybko tracisz odporność. Dlatego przynajmniej raz w roku należy zrobić morfologię, a gdy czujesz się osłabiona, łatwiej się męczysz, przytrafiają ci się częstsze infekcje – badanie krwi powinnaś wykonać natychmiast.

W pobranej z żyły próbce oznacza się nie tylko stężenie hemoglobiny albo samą liczbę ciałek czerwonych i białych – można określić niektóre ich własności (jak chociażby wielkość krwinek czy stopień wysycenia tlenem), ale także szczegółowe proporcje między nimi. To dopiero pozwoli odpowiedzieć na pytanie, czy pacjent nie ma anemii, jak reaguje na leczenie zakażeń albo czy właściwie się odżywia.

Jeszcze kilkanaście lat temu wszystkie składniki krwi zliczano pod mikroskopem oddzielnie. Dzisiaj całą tę pracę wykonują automatyczne analizatory, dzięki którym wyniki są bardziej wiarygodne i precyzyjne. Otrzymujemy je najczęściej w formie komputerowego wydruku z zaznaczonymi przez laboratorium normami w przedziale od – do. To ważne, bo wyniki morfologii należy porównywać zawsze z normami, które podaje pracownia analityczna wykonująca morfologię krwi. Zakres wartości referencyjnych zależy od używanego sprzętu, metody oznaczania i stosowanych odczynników, a te mogą różnić się między laboratoriami.

Pięć litrów czerwonego płynu, który krąży w naszych naczyniach krwionośnych, odżywiając wszystkie narządy i tkanki, daje całemu organizmowi bezcenny napęd. Jednak funkcje poszczególnych składników bardzo się między sobą różnią.

Morfologia krwi - erytrocyty

Czerwone ciałka krwi, czyli erytrocyty, bezpowrotnie giną po 120 dniach, ale stale napływają nowe – z kości, a dokładnie ze szpiku kostnego, gdzie są produkowane. Do wytwarzania ich organizm zużywa m.in.: żelazo, glukozę, kwas foliowy, witaminę B₆ i B₁₂. Ich niedobór przyczynia się do niedokrwistości (tzw. anemii), a nadto może zmieniać kształt lub wielkość krwinek czerwonych. Podstawowa funkcja erytrocytów polega na transportowaniu tlenu z płuc do wszystkich tkanek organizmu (z komórek do płuc – wędruje w nich dwutlenek węgla). Nie byłoby to możliwe bez hemoglobiny, białka mającego zdolność wiązania się z wymienionymi gazami, wypełniającego wnętrze erytrocytów i przy okazji nadającego im charakterystyczny czerwony kolor. Stąd oznaczenie stężenia hemoglobiny należy do kanonów morfologii, podobnie jak określenie tzw. wskaźnika hematokrytu – stosunku ilościowego erytrocytów do osocza krwi. Obniżony hematokryt, tak jak zmniejszenie stężenia hemoglobiny, może sugerować anemię. Dopiero bardziej szczegółowe oznaczenia (średniej objętości krwinek czerwonych – MCV, masy hemoglobiny w erytrocytach – MCH oraz jej stężenia – MCHC) są w stanie wykazać, z jakim rodzajem niedokrwistości mamy do czynienia.

Morfologia krwi: leukocyty

Białe ciałka, zwane leukocytami, chronią przed inwazją wirusów, bakterii i chorobotwórczych grzybów. Nie zawierają hemoglobiny, nie mają czerwonego zabarwienia. Powstają w szpiku, a niektóre także w węzłach chłonnych, śledzionie i grasicy. Jest ich znacznie mniej niż erytrocytów, ale stanowią niezwykle zróżnicowaną grupę krwinek. We krwi krążą trzy główne rodzaje leukocytów: granulocyty, monocyty i limfocyty. Każda z tych odmian ma specyficzną funkcję: wzmacniają odporność, niszczą mikroby, wytwarzają przeciwciała, odpowiadają za procesy zapalne, a niektóre z nich uczestniczą w reakcjach alergicznych. Za duża ogólna liczba białych krwinek (zwana leukocytozą) świadczy o infekcji organizmu lub o czymś znacznie poważniejszym – np. o białaczce. Ale to rozstrzygnąć może bardziej szczegółowa analiza, zwana rozmazem krwi. Należy ją wykonać wtedy, kiedy wyniki morfologii sugerujące obecność nieprawidłowych leukocytów znacznie odbiegają od normy (rozmaz pozwoli określić rodzaj tych komórek i wykluczyć, czy mają one charakter białaczkowy). Wśród samych granulocytów, ze względu na zawarte w ich wnętrzu ziarnistości, możemy wyróżnić: neutrofile, eozynofile i bazofile. Uwaga: podwyższona leukocytoza pojawia się również przy nadmiernym wysiłku fizycznym, w dużym stresie, a nawet po dłuższym opalaniu; z kolei spadek liczby leukocytów może być wynikiem uszkodzenia szpiku przez chorobę lub skutkiem ubocznym leczenia przeciwnowotworowego.

Morfologia krwi: trombocyty

Płytki, czyli trombocyty - ich znaczenie można docenić dopiero w chwili zranienia skóry, pęknięcia naczyń krwionośnych albo podczas zabiegów chirurgicznych. Płytki są bowiem niezbędne w mechanizmie krzepnięcia. To one ratują nas przed wykrwawieniem, ponieważ uniemożliwiają wypływ krwi z uszkodzonego naczynia.

Co decyduje o wyniku morfologii?

Nawet osoba całkowicie zdrowa może mieć wyniki morfologii krwi odbiegające od normy. Zależą one bowiem nie tylko od chorób, które chcemy wykryć. Duży wpływ na obraz krwi ma nasza dieta, wypoczynek, a nawet to, w jakim okresie życia jesteśmy. Prawidłowy wynik u dwudziestolatka może być inny niż 60-letniej kobiety. Szczególną uwagę należy zachować przy interpretacji wyników u dzieci od 3. miesiąca do 4. roku życia. W tym okresie liczby poszczególnych komórek krwi znacznie różnią się od średnich dla dzieci starszych i osób dorosłych. Dopiero powyżej 4. roku życia można stosować normy podawane na wydrukach przez laboratoria. Wyniki morfologii zmienia również ciąża – krew kobiety jest wtedy bardziej rozcieńczona (spada wskaźnik hematokrytu), wzrasta jej objętość, spada liczba czerwonych krwinek i stężenie hemoglobiny, wzrasta liczba leukocytów.

Jak się przygotować do morfologii?

Próbkę krwi najlepiej jest oddać rano, bo trzeba być na czczo (ostatni posiłek powinien być lekki, spożyty co najmniej 8 godzin przed wizytą w laboratorium). Na badanie krwi zgłoś się wypoczęta – ciężki wysiłek fizyczny, dłuższy pobyt w wysokich górach, a nawet biegunki i wymioty zwiększają liczbę erytrocytów. W wypadku przetrenowania może wzrosnąć liczba płytek krwi. Jeśli na kilka dni przed zrobieniem badania zaczniesz zajadać wątróbkę lub kaszankę, obraz krwi też nie będzie obiektywny – za sprawą zwiększonej podaży żelaza możesz okazać się herosem, choć wzrost stężenia hemoglobiny i liczby erytrocytów okaże się przypadkowy. Przewlekłe zażywanie niektórych leków (np. przeciwreumatycznych albo sulfonamidów) obniża liczbę białych krwinek. Podczas miesiączki kobiety powinny wstrzymać się od robienia morfologii, bo obfite krwawienia wypaczają wyniki.