Morfologia krwi – co może powiedzieć o zdrowiu i jak często należy ją wykonywać?

Morfologia krwi jest jednym z podstawowych i jednocześnie najczęściej zlecanym przez lekarzy badaniem. Morfologię krwi powinnyśmy wykonywać profilaktycznie raz w roku, nawet jeśli nie mamy żadnych niepokojących objawów. Dzięki morfologii możliwe jest wykrycie różnego rodzaju niedoborów, stanu zapalnego, a nawet niektórych nowotworów. Co jeszcze bada morfologia krwi? Jakie choroby pozwala wykryć?

Morfologia krwi polega na ocenie liczby i wyglądu komórek krwi i jest zwykle wykonywana za pomocą specjalnych analizatorów hematologicznych. Jednak w przypadku, gdy analizator nie jest w stanie prawidłowo odczytać wartości, wykonuje się tzw. rozmaz ręczny, który polega na obserwacji komórek krwi pod mikroskopem i szczegółową ocenę ich budowy.

Spis treści

1. Morfologia krwi – co bada?
2. Morfologia krwi – stan zapalny
3. Morfologia krwi – niedobory witamin i składników mineralnych
4. Morfologia krwi – nadkrwistość
5. Morfologia krwi – białaczki i chłoniaki
6. Morfologia krwi – zakażenia wirusowe i bakteryjne
7. Morfologia krwi – alergie i zakażenia pasożytnicze
8. Morfologia krwi – nadpłytkowość
9. Morfologia krwi – małopłytkowość

Morfologia krwi – co bada?

Morfologia krwi bada trzy układy komórek znajdujące się w naszej krwi:

• układ czerwonokrwinkowy, którego badanie obejmuje ocenę liczby i objętości erytrocytów, zawartości w nich hemoglobiny (MCV, MCH i MCHC) oraz zróżnicowanie wielkości i kształtu erytrocytów (RDW)
• układ białokrwinkowy, którego badanie obejmuje ocenę liczby limfocytów, neutrofilów, monocytów, eozynofilów i bazofilów
• układ płytkowy, którego badanie obejmuje ocenę liczby i objętości płytek krwi (MPV) oraz zróżnicowanie wielkości i kształtu płytek krwi (PDW)

Ocena powyższych parametrów, pozwala nam ogólne spojrzeć na stan organizmu, ponieważ zwykle, gdy coś się dzieje, to aktywowany jest nasz układ odpornościowy na który właśnie składają się różne komórki krwi.

Zaletą morfologii krwi jest to, że jest badaniem niedrogim, ale jednocześnie pozwala na ogólną ocenę stanu zdrowia pacjenta i wykrycie na wczesnym etapie różnych patologii.

Morfologia krwi – stan zapalny

Jedną z najczęstszych przyczyn zmian obserwowanych w badaniu morfologii krwi jest stan zapalny. Stan zapalny jest następstwem aktywacji układu odpornościowego, do której dochodzi pod wpływem wielu czynników np.:

• zakażenia bakteryjnego lub wirusowego,
• uszkodzenia tkanek,
• nowotworów,
• choroby z autoagresji,
• otyłości.

W obrazie morfologii krwi stan zapalny może objawiać się wzrostem liczby poszczególnych rodzajów komórek np. neutrofilów, monocytów. Jednak aby zidentyfikować dokładną przyczynę stanu zapalnego, musimy wykonać dodatkowe badania.

Morfologia krwi – niedobory witamin i składników mineralnych

Niedokrwistość, inaczej anemia, jest jedną z chorób, którą diagnozuje się na podstawie wyniku morfologii krwi. W morfologii niedokrwistość objawia się spadkiem liczby erytrocytów oraz stężenia hemoglobiny.

Ponadto takie parametry jak:

• MCV,
• MCH,
• MCHC
• i RDW pozwalają na zróżnicowanie przyczyn niedokrwistości.

Najczęstszą przyczyną niedokrwistości może być niedobór żelaza (niedokrwistość syderopeniczna) lub niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego (niedokrwistość megaloblastyczna).

W przypadku niedokrwistości megaloblastycznej obserwuje się wzrost parametrów takich jak MCV. Dodatkowo w obrazie morfologii krwi obserwuje się spadek liczby płytek krwi (małopłytkowość) oraz podwyższenie wskaźnika MPV.

Natomiast w przypadku niedokrwistość syderopenicznej można zaobserwować obniżenie wartości MCV, MCH i MCHC oraz wzrost procentowy wartości RDW.

Morfologia krwi – nadkrwistość

Nadkrwistość, inaczej czerwienica jest stanem odwrotnym do niedokrwistości do którego dochodzi w wyniku nadmiernej produkcji erytrocytów.

Przyczyną może być:

• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
• choroby nerek
• lub stany przednowotworowe spowodowane mutacjami genetycznymi.

Pamiętajmy jednak, że nie zawsze nadkrwistość świadczy o chorobie. Czasami może być następstwem:

• regularnej aktywności fizycznej,
• przebywaniem na dużej wysokości,
• odwodnienia
• lub palenia papierosów.

Morfologia krwi – białaczki i chłoniaki

Kilku- a nawet kilkunastokrotne zwiększenie liczby określonych komórek krwi, szczególnie wtedy gdy ich wzrostowi towarzyszy spadek erytrocytów lub płytek krwi, może wskazywać na nowotwory krwi (białaczki) lub układu chłonnego (chłoniaki).

W takiej sytuacji nigdy nie powinniśmy zwlekać i natychmiast skonsultować się z hematologiem.

Morfologia krwi – zakażenia wirusowe i bakteryjne

W trakcie zakażeń, w zależności czy są one spowodowane przez bakterie czy wirusy, może dochodzić do spadku lub wzrostu poszczególnych frakcji komórek krwi.

Neutropenia

Neutrofile są najliczniejszymi komórkami naszej krwi i to one zwykle reagują na zakażenia zmianą swojej liczebności. Spadek liczby neutrofilów (neutropenia) może wystąpić w trakcie zakażeń wirusowych np. grypie lub niektórych zakażeniach bakteryjnych np. gruźlicy. Drugą co do liczebności grupą komórek we krwi są limfocyty.

Limfocytoza

Wzrost limfocytów (limfocytoza) jest charakterystyczny dla zakażeń wirusowych, w przeciwieństwie do wzrostu neutrofilów (neutrofilia), których wzrost jest przede wszystkim związane z zakażeniami bakteryjnymi.

Jednak nieznaczny wzrost limfocytów i neutrofilów może wystąpić także w trakcie menstruacji, u osób nadużywających alkoholu, palaczy i pod wpływem stresu.

Morfologia krwi – alergie i zakażenia pasożytnicze

Morfologia krwi jest badaniem, które może również wskazać to czy jesteśmy alergikami i czy jesteśmy zakażeni pasożytami. Tutaj przydatnym wskaźnikiem są komórki krwi nazywane eozynofilami.

Nie występują one licznie w naszej krwi, jednak już ich niewielki wzrost we krwi (eozynofilia) może wskazywać na alergię lub choroby skóry o podłożu atopowym np. atopowe zapalenie skóry.

Na alergię lub choroby skóry szczególnie mogą wskazywać objawy takie jak:

• przewlekły katar,
• kichanie,
• łzawienie oczu,
• świąd lub łuszczenie się skóry,
• wysypka.

Ponadto wzrost eozynofilów w badaniu morfologii krwi może skazywać na choroby pasożytnicze. W przypadku alergii może dochodzić również do wzrostu innego rodzaju komórek krwi – bazofilów.

Morfologia krwi – nadpłytkowość

Choroby związane z krzepnięciem krwi to kolejna grupa patologii, która może być zidentyfikowania na podstawie wyniku badania morfologii krwi. Tutaj pomocne będą parametry obejmujące układ płytkowy.

Zwiększanie liczby płytek krwi (nadpłytkowość) może wskazywać na:

• choroby z autoagresji,
• zakażenia,
• niedobór żelaza,
• wrzody żołądka,
• nieswoiste choroby zapalne jelit.

Konsekwencją nadpłytkowości jest tworzenie się zakrzepów.

Ponadto liczba płytek może się zwiększać naturalnie po niewielkich krwawieniach np. po menstruacji, skaleczeniach lub intensywnym wysiłku fizycznym.

Morfologia krwi – małopłytkowość

Spadek liczby płytek krwi (małopłytkowość) stwierdza się wtedy gdy liczba płytek krwi spada poniżej normy. Przyczyną małopłytkowości mogą być:

• leki cytostatyczne,
• zakażenia bakteryjne i wirusowe,
• alkoholizm,
• choroby z autoagresji,
• białaczki.

Oprócz tego małopłytkowość obserwuje się u:

• kobiet ciężarnych,
• regularnych dawców krwi,
• osób przyjmujących leki sterydowe i środki antykoncepcyjne.

Następstwem zbyt niskiej liczby płytek krwi są nadmierne krwawienia oraz tendencje do pojawiania się siniaków i wybroczyn.

Czytaj też:

• Morfologia krwi: jak odczytać wynik
• Badanie krwi - jak się do niego przygotować

dr n. med. Karolina Karabin