Kiedy amylaza rośnie, nie tylko trzustka woła o pomoc. Sprawdź, co jeszcze wykrywa
Alfa-amylaza to kluczowy enzym biorący udział w trawieniu węglowodanów, odpowiadający za rozkład wielocukrów, takich jak skrobia i glikogen. Występuje u zwierząt, roślin, mikroorganizmów, a także w komórkach nowotworowych. Jakie ma znaczenie dla naszego organizmu i jakie ma zastosowania diagnostyczne?
Co to jest alfa-amylaza?
Alfa-amylaza należy do enzymów z klasy hydrolaz, co oznacza, że do swojego działania potrzebuje wody. U ludzi jest produkowana w różnych narządach, takich jak śluzówka jelita, nerki, mięśnie, płuca, płyn mózgowo-rdzeniowy i skóra. Z klinicznego punktu widzenia najważniejsze są jednak ślinianki i trzustka, które wytwarzają najwięcej tego enzymu.
Amylaza ślinowa i trzustkowa odgrywają kluczową rolę w badaniach klinicznych. Ślinowa frakcja zaczyna działać już w jamie ustnej i przełyku, rozpoczyna proces trawienia cukrów złożonych, rozkładając je na maltozę i dekstryny.
Trawienie cukrów przejmuje w jelicie cienkim amylaza, która trafia tam wraz z sokiem trzustkowym. Wydzielanie tego enzymu jest stymulowane przez insulinę, hormon produkowany w odpowiedzi na obecność glukozy w jelicie.
Alfa-amylaza w diagnostyce
Głównym zastosowaniem alfa-amylazy w diagnostyce klinicznej jest ocena jej aktywności w surowicy, szczególnie w kontekście ostrego zapalenia trzustki (OZT). Według wytycznych Atlanta z 2012 roku, trzykrotny wzrost aktywności alfa-amylazy w surowicy powyżej górnej granicy zakresu referencyjnego to jedno z trzech kryteriów rozpoznawania OZT. Pozostałe to występowanie bólu w nadbrzuszu oraz wyniki badań obrazowych sugerujących zapalenie trzustki.
Charakterystyczne dla OZT jest szybkie narastanie i spadek aktywności alfa-amylazy, natomiast utrzymujący się wysoki poziom wskazuje na powikłania. Jednak nie tylko OZT wpływa na podwyższenie aktywności alfa-amylazy. Wzrost tego enzymu obserwuje się również w przypadku schorzeń, takich jak:
- perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy,
- zapalenie ślinianek,
- ostra niewydolność nerek,
- ciąża pozamaciczna,
- niedrożność jelit,
- urazy mechaniczne brzucha.
W ostatnich latach odkryto nowe zastosowanie ślinowej frakcji alfa-amylazy (SAA) w badaniach klinicznych, związane z oceną poziomu stresu fizjologicznego. Okazało się, że SAA może służyć jako biomarker stresu, ponieważ jej poziom jest kontrolowany przez autonomiczny układ nerwowy, a konkretnie przez jego część współczulną, odpowiedzialną za reakcję "walcz lub uciekaj".
Na tej podstawie zaczęto prowadzić badania nad wykorzystaniem poziomu SAA do oceny stresu wywołanego różnymi czynnikami środowiskowymi, takimi jak praca, sytuacje społeczne czy intensywny wysiłek fizyczny.
