Badanie moczu - analiza ogólna

Analiza ogólna moczu to proste badanie moczu, które jednocześnie dostarcza wielu cennych informacji o stanie organizmu. Kiedy powinno się wykonać badanie moczu? Jak prawidłowo pobrać jego próbkę do badania? Sprawdź, jak interpretować wyniki badania moczu.

Spis treści

1. Badanie moczu: podstawowe parametry
2. O jakiej chorobie może świadczyć kolor moczu? Obejrzyj WIDEO:
3. Analiza moczu - substancje niepożądane
4. Jak pobrać próbkę do analizy moczu

Przynajmniej raz w roku warto zrobić badanie moczu. Wynik badania moczu pozwoli ocenić nie tylko funkcjonowanie układu moczowego, ale także wielu innych narządów.

Mocz w 96 procentach składa się z wody, reszta to: mocznik, sole mineralne i barwniki żółciowe.

Interpretacja wyniku badania moczu należy do lekarza, bo na wyniki ma wpływ m.in. wiek, płeć, ciąża, leki, ale warto też samemu się zorientować, co oznaczają poszczególne parametry.

Badanie moczu: podstawowe parametry

• Barwa czyli kolor moczuBarwnik moczu to urochrom, daje żółte zabarwienie o różnych odcieniach - zależnie od stopnia zagęszczenia moczu. Zmianę barwy moczu mogą powodować niektóre składniki diety (np. czerwone buraki), ale też leki, środki kontrastowe i barwne związki produkowane przez organizm. Czerwone zabarwienie niekoniecznie musi oznaczać zawartość krwi. Powodują je np. substancje wydzielane w nadmiarze przez organizm. Należą do nich mioglobinuria (pojawia się po urazie mięśni), hemoglobinuria (efekt rozpadu krwinek), porfiryny (występują w porfirii - chorobie związanej z niedoborem enzymatycznym). Brązową barwę powoduje np. bilirubina oraz związki fenolu (skutek zatrucia tą substancją). Natomiast czarna barwa może sugerować obecność melaniny.

O jakiej chorobie może świadczyć kolor moczu? Obejrzyj WIDEO:

• Przejrzystość moczuMocz zdrowej osoby powinien być przejrzysty lub lekko opalizujący.Zmętnienie bywa skutkiem obecności krwinek czerwonych (mogą być objawem stanu zapalnego układu moczowego czy pochwy, ale także nowotworu pęcherza), leukocytów i bakterii (też wskazują na stan zapalny), a także soli, np. kwasu moczowego (przy dnie moczanowej), nabłonków i tłuszczu.

• Ciężar właściwy moczuNorma to 1018-1030 g/l. Gęstość wzrasta przy dużych ilościach białka, glukozy lub metabolitów różnych leków. Zmniejszona gęstość towarzyszy niektórym chorobom, takim jak np. moczówka prosta czy przewlekła niewydolność nerek.

Pojawienie się jakichkolwiek nieprawidłowości w wyniku badania w pierwszej kolejności wymaga jego powtórzenia. Jeżeli wynik się potwierdzi, konieczne są dalsze badania zalecone przez lekarza internistę.

• pH moczuŚrednia prawidłowa wartość to 6. Mniej mają osoby spożywające duże ilości mięsa. Mocz zasadowy (powyżej 6) jest charakterystyczny dla osób na diecie wegetariańskiej lub diecie mlecznej. Zasadowy odczyn może także być wywołany przez podwyższony poziom potasu, przewlekłej niewydolności nerek czy nadczynności przytarczyc. Pojawi się również, gdy mocz zbyt długo jest trzymany w temperaturze pokojowej. Silnie kwaśny odczyn (pH poniżej 5) może pojawić się w stanach odwodnienia oraz przy gorączce.
• UrobilinogenZnak "+" to prawidłowy wynik, "+++" oznacza żółtaczkę, a brak tej substancji - cholestazę.

Analiza moczu - substancje niepożądane

• Bakterie, grzyby, pasożytyW moczu osoby zdrowej nie stwierdza się ich wcale, ich obecność świadczy o zakażeniu nimi cewki moczowej, pęcherza, miedniczek nerkowych albo nerek.

• Białko w moczuW moczu osoby zdrowej nie powinno być białka w moczu. Może się natomiast pojawić przy gorączce, przemarznięciu, dużym wysiłku fizycznym. Gdy utrzymuje się dłużej, sugeruje problemy z nerkami (np. kłębuszkowe zapalenie nerek) lub z drogami moczowymi. Białko w moczu pojawia się również w przypadku choroby nowotworowej, nadciśnienia, cukrzycy, tocznia układowego, kłębuszkowego zapalenia nerek, niewydolności serca, białaczki, zatrucia (ołowiem lub rtęcią).
• CukierW moczu zdrowego człowieka nie powinno go być. Jego obecność w kolejnych analizach świadczy o cukrzycy; jedynie u kobiet w ciąży dopuszczalne są niewielkie ilości glukozy w moczu. U osoby już chorej na cukrzycę oznacza, że choroba jest nieprawidłowo leczona. Cukier w moczu może występować również u osób przyjmujących płyny dożylnie, w chorobach nadnerczy, chorobach wątroby czy chorobach nerek, przy uszkodzeniu mózgu i w niektórych zatruciach.

• Ciała ketonoweNie powinno ich być w moczu, choć w przypadku kobiet w ciąży może fizjologicznie występować ich niewielka ilość. Ciała ketonowe w moczu wskazują na zaburzenia przemiany węglowodanowej i tłuszczowej, źle leczoną cukrzycę, alkoholizm. W jednorazowym badaniu obecność ciał ketonowych jest często efektem gorączki, wymiotów, głodzenia (zaburzenia odżywiania - anoreksja czy bulimia), stosowania tłustej diety.
• BilirubinaPrzekroczenie normy bilirubiny całkowitej występuje przy żółtaczce, w ciąży i u noworodków. Wzrost stężenia bilirubiny związanej mają osoby z wirusowym zapaleniem wątroby, pojawia się też przy uszkodzeniu narządu w wyniku zatrucia, w marskości wątroby, chorobach metabolicznych, cholestazie wątrobowej.

• KreatyninaJej ilość w moczu jest wielkością stałą i zależną od masy mięśniowej. Do zmniejszenia jej stężenia dochodzi w ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek.
• Krwinki białe (leukocyty)W moczu osoby zdrowej nie stwierdza się ich wcale lub stwierdza się ich niewielką liczbę w polu widzenia (wpw), ich nadmierne wydalanie świadczy o ostrym lub przewlekłym bakteryjnym zakażeniu układu moczowego. Może to być też objaw śródmiąższowego zapalenia nerek po niektórych lekach, np. spfonamidach, niesteroidowych lekach przeciwzapalnych. Więcej leukocytów przenika do moczu podczas wysiłku fizycznego, przy gorączce, odwodnieniu, przewlekłej niewydolności krążenia i zmianach zapalnych narządów sąsiadujących z układem moczowym.
• Krwinki czerwone (erytrocyty)W moczu osoby zdrowej nie stwierdza się ich wcale lub stwierdza się ich niewielką liczbę w polu widzenia (wpw), ich obecność jest najczęstszym objawem chorób układu moczowego. Krwinkomocz (niewielka, niewidoczna dla oka utrata krwinek czerwonych) lub krwiomocz może być spowodowany uszkodzeniem zarówno nerek, jak i innego odcinka dróg moczowych. Najbardziej popparną przyczyną jest kamica nerkowa, a szczególnie atak kolki nerkowej. Ale krew w moczu pojawia się także przy gruźlicy, zaburzeniach krzepnięcia krwi, niewydolności krążenia, marskości wątroby. Przyjmowanie leków zawierających heparynę też może spowodować zwiększenie liczby czerwonych krwinek w moczu.

• Kwas moczowyPrzekroczenie normy świadczy o ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek, jego większa ilość pojawia się również po niektórych lekach moczopędnych, przy zatruciu tlenkiem węgla, ołowiem oraz w wielu chorobach nowotworowych. Zmniejszone wydalanie kwasu moczowego występuje jako następstwo diety ubogiej w puryny. Związki te w niewielkich ilościach występują w kurczakach, mięsie wołowym, halibucie, grzybach, szparagach, chlebie, bułkach pszennych, kaszach, owocach, jarzynach, a także w orzechach.
• MocznikPodwyższona zawartość mocznika wskazuje na dietę wysokobiałkową, odwodnienie lub niewydolność nerek.
• OsadMoże zawierać pojedyncze leukocyty, erytrocyty i nabłonki, a także nieznaczną ilość związków mineralnych (osad bezpostaciowy). W osadzie nie powinno być bakterii ani wałeczków, np. szklistych, komórkowych lub ziarnistych.

Jak pobrać próbkę do analizy moczu

By wynik badania był miarodajny, trzeba przestrzegać pewnych zasad. Przede wszystkim musisz zadbać o odpowiednie naczynie - najlepiej, jeśli jest to specjalny jałowy pojemnik na mocz (można kupić w aptece).

Prawidłowo pobrana próbka moczu powinna trafić do badania w ciągu 4 godzin.

Ponieważ różne zanieczyszczenia mogą utrudnić interpretację wyniku, mocz należy pobrać po starannym umyciu się.

Trzeba też pamiętać o tym, że początkowy strumień zawiera najwięcej zanieczyszczeń, dlatego do badania oddajemy mocz z tzw. środkowego strumienia. Najlepiej, gdy jest to mocz poranny.