Badanie kręgosłupa: rodzaje

Badanie kręgosłupa to jedno z częściej zlecanych badań, a to dlatego, że bóle kręgosłupa są jedną z częściej występujących dolegliwości, na które skarżą się osoby niemal w każdym wieku. Ale warto pamiętać, że nie każdy ból występujący w okolicy kręgosłupa jest bezpośrednio z nim związany.

Spis treści

1. Badanie kręgosłupa - RTG
2. Badanie kręgosłupa - tomografia komputerowa
3. Badanie kręgosłupa - rezonans magnetyczny
4. Wskazania do wykonania badania MRI kręgosłupa

Badanie kręgosłupa pozwala znaleźć przyczynę bólu. Jeżeli idziemy do lekarza z powodu bólu pleców i podejrzewamy, że może mieć to związek z kręgosłupem należy dokładnie opisać w jakich okolicznościach pojawia się ból, czy jest on silny, czy ustępuje po odpoczynku, ćwiczeniach lub zażyciu leku przeciwbólowego.

Każda informacja może być ważna dla prawidłowego postawienia diagnozy, ale także dla wybrania właściwego rodzaju badania obrazowego. Właściwego to znaczy takiego, które wyjaśni ostatecznie przyczynę dolegliwości. Na każde badanie obrazowe (nawet na tzw. zwykłe prześwietlenie) musimy mieć skierowanie od lekarza.

Pierwsze badanie kręgosłupa lekarz wykona w gabinecie. Obejrzy i zbada palpacyjnie kręgosłup, co pozwoli rozpoznać np. skrzywienia lub inne nieprawidłowości w jego budowie.

Badanie kręgosłupa - RTG

Badanie rentgenowskie (zdjęcie, prześwietlenie RTG) kręgosłupa to badanie, które rozpoczyna diagnostykę kręgosłupa. Wykonuje się je w specjalnych pomieszczeniach przy zachowaniu odpowiednich środków ostrożności. Przed badaniem trzeba się rozebrać do pasa i zdjąć z szyi wszelkie ozdoby. Następnie stajemy przed ekranem aparatu i technik wykonuje zdjęcie. Zgodnie z sugestią lekarza badanie może być wykonane także w bocznym ustawieniu. Badanie jest bezbolesna i bezpieczne.

Na zdjęciach są dobrze widoczne wszystkie zmiany zwyrodnieniowe, skrzywienia kręgosłupa, zmiany w budowie kręgów itp. Wynik badania można odebrać po kilku dniach. Zazwyczaj zdjęcia umieszcza się na płycie, do której dołączony jest także opis zdjęć wykonany przez radiologa.

Badanie kręgosłupa - tomografia komputerowa

Badanie tomograficzne (TK lub CT) jest najprostszą i najczęściej wykorzystywaną metodą diagnostyki obrazowej, która pozwala oceniać warstwowe przekroje narządów. U ok. 50% osób pozwala postawić prawidłowe i ostateczne rozpoznanie, w 30%. przypadków ma znaczenie pomocnicze, u 20% pacjentów uzupełnia proces diagnozowania.

Tomografia komputerowa jest podstawową metodą stosowaną w diagnostyce mózgowia i odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, zwłaszcza przy podejrzeniu przepukliny jądra miażdżystego, czyli popularnej dyskopatii. Dzięki TK kręgosłupa można zlokalizować ognisko choroby nawet kilkumilimetrowej średnicy, a obrazy narządów przedstawić z niezwykłą dokładnością, ponieważ uzyskany obraz pozwala na warstwowe obejrzenie tkanek.

Do badania z użyciem tomografu komputerowego nie trzeba się specjalnie przygotowywać. Jedynie przed badaniem z podaniem kontrastu, konieczne jest powstrzymanie się od jedzenia przez 6-8 godzin. Badanie jest bezbolesne i trwa od 10 do 30 minut.

Podczas badania leży się w specjalnym tunelu, który tworzą stół i obudowa samego tomografu. W czasie badania nie wolno się poruszać. Osobom, które cierpią na klaustrofobię (strach przed zamkniętymi pomieszczeniami), pacjentom nadmiernie pobudzonym i małym dzieciom przed badaniem podaje się środki usypiające. Dawka promieni, jaka otrzymuje pacjent w czasie badania jest nieco wyższa niż w tradycyjnym prześwietleniu RTG, ale badanie przynosi o wiele więcej informacji niż zwykłe prześwietlenie.

Zjawiskiem fizycznym wykorzystywanym w tomografii komputerowej jest promieniowanie X przechodzące przez ciało znajdujące się na jego drodze. Uzyskiwany obraz jest rejestrowany przez specjalne urządzenie. Jest on dwuwymiarowym rzutem obserwowanego obiektu, czyli fragmentu naszego ciała.

Jak w każdej technice cyfrowej, w tomografii komputerowej istnieje możliwość dowolnego powiększania i dzielenia obrazu oraz dokonywania jego wtórnej rekonstrukcji. Możliwości te zależą jednak od oprogramowania aparatu. Prześwietlając organy tomograf komputerowy robi zdjęcia przekrojowe, co 2-10 mm. Grubość badanej warstw zależy od wskazań wynikających z poszukiwanej patologii.

Badanie kręgosłupa - rezonans magnetyczny

Obrazowanie przy pomocy rezonansu magnetycznego (MRI) jest bardzo dokładną metodą przedstawienia przekrojów narządów. W Polsce pierwsze aparaty rezonansu magnetycznego rozpoczęły pracę w roku 1991.

MRI nie wykorzystuje promieni rentgenowskich, lecz zjawisko jądrowego rezonansu magnetycznego. Aby uzyskać dobry odbiór sygnału z ciała ludzkiego system MRI musi być odizolowany od wszelkich zewnętrznych fal elektromagnetycznych. Dlatego aparat MRI umieszczony jest w specjalnym pomieszczeniu, w tzw. klatce Faradaya.

Badanie polega na umieszczeniu pacjenta w komorze aparatu, w stałym polu magnetycznym o wysokiej energii. Powoduje to, że linie pola magnetycznego wytwarzanego przez jądra atomów tworzących organizm człowieka ustawiają się równolegle do kierunku wytworzonego pola magnetycznego. W ten sposób układ atomów, jakim jest człowiek, jest uporządkowany i ustabilizowany.

Dodatkowo aparat emituje (przez specjalne cewki) fale elektromagnetyczne podobne do radiowych (RF), które docierając do pacjenta i jego poszczególnych tkanek, wzbudzają w tych tkankach powstanie podobnych fal radiowych (to zjawisko nazywa się rezonansem). Fale elektromagnetyczne wygenerowane przez tkanki są z kolei zwrotnie odbierane przez antenę aparatu umieszczoną wokół pacjenta.

W praktyce jako "rezonator" wykorzystuje się jądro atomu wodoru. Liczba jąder wodoru w poszczególnych tkankach jest różna, co między innymi umożliwia powstawanie obrazu. Mówiąc inaczej - tworzona jest mapa rozkładu jąder atomowych wodoru w ciele człowieka. Komputer dokonując skomplikowanych obliczeń, przedstawia uzyskane dane na ekranie w formie obrazów struktur anatomicznych ciała pacjenta.

Czasem przed wykonaniem badania pacjentom podaje się środek kontrastujący (kontrast), aby poprawić jakość obrazu i zwiększyć wiarygodność diagnozy. Kontrasty MRI są tak bezpieczne, że mogą być stosowane nawet u pacjentów z reakcją alergiczną na kontrast stosowany w badaniach rentgenowskich. Środki kontrastowe przeznaczone do badań MRI nie wchodzą w interakcje z innymi lekami i wydalane są w postaci niezmienionej, głównie przez nerki.

Wskazania do wykonania badania MRI kręgosłupa

Za pomocą rezonansu uzyskuje się bardzo dobre obrazy kręgosłupa i otaczających go przestrzeni. Rezonans magnetyczny w przypadku schorzeń kręgosłupa jest wykonywany, gdy potrzeba zdiagnozować np. guzy kanału kręgowego (rdzenia kręgowego) lub ocenić struktury kanału kręgowego.

Przed badaniem nie trzeba stosować jakiejkolwiek diety, używać środków przeczyszczających, być na czczo. Można spożywać posiłki przed badaniem, nawet jeżeli w trakcie badania będzie podawany dożylnie środek kontrastowy.

Jeśli pacjent przyjmuje jakieś lekarstwa, to najprawdopodobniej będzie je mógł brać przed i po badaniu.

Nie ma potrzeby zdejmowania ubrania, ale należy usunąć przedmioty metalowe np. kolczyki, broszki, naszyjniki, zegarki, a również długopisy, klucze i inne. Należy być ubranym w strój nie zawierający metalowych suwaków i takich samych zapięć. Pacjenci powinni także zdjąć wszystkie usuwalne protezy dentystyczne, oraz poinformować lekarza, jeżeli mają inne metalowe implanty lub ciała obce.

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania badania jest wszczepiony rozrusznik serca. Względnym przeciwwskazaniem do badania MRI jest obecność:

• antykoncepcyjnej wkładki wewnątrzmacicznej (jeśli zawiera metal)
• sztucznej zastawki serca
• protez naczyniowych ("stent"),
• klipsów naczyniowych
• metalicznych implantów ortopedycznych: sztucznych stawów, drutów, śrub i stabilizatorów

Kobiety w ciąży koniecznie powinny poinformować o tym lekarza prowadzącego badanie. Panie w dzień badania powinny zrezygnować z makijażu, ponieważ niektóre kosmetyki mogą zawierać drobiny metali kolorowych.

Badanie trwa od 10 do 30 minut. Podczas wykonywania badania pacjent leży w środku tunelu skanera MRI (nie jest to ani niebezpieczne ani bolesne). Dla podniesienia komfortu badania wewnątrz tunelu zainstalowane jest dodatkowe oświetlenie, oraz wentylacja. Pacjent ma stały kontakt z personelem.

Każda sekwencja MRI trwa od 3 do 10 minut. W tym czasie pacjent słyszy dźwięk przypominający wirowanie pralki. Hałas trwa kilka do kilkunastu minut, potem zanika, by po pewnym czasie pojawić się ponownie. Jest związany z prawidłowym działaniem urządzenia i nie powinien wywoływać lęku.

Jeżeli konieczne jest wykonanie kilku obrazów, stół automatycznie będzie przesunięty na odpowiednią pozycję. Pacjent powinien wtedy nadal trwać w bezruchu jak długo jest to możliwe.

W zależności od typu badania, całkowita procedura może trwać od 30 do 90 minut.

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Anna Jarosz