Badanie histopatologiczne - co to jest? Przebieg i wyniki badania histopatologicznego

Badanie histopatologiczne polega na ocenie mikroskopowej wycinka tkanki. Może to być np. badanie histopatologiczne po łyżeczkowaniu, by poznać przyczynę obumarcia płodu, czy badanie histopatologiczne żołądka po gastroskopii. Jednak badanie histopatologiczne ma szczególne znaczenie w diagnostyce chorób nowotworowych. Na czym polega badanie histopatologiczne? Jak interpretować jego wyniki? Jakie jest czas oczekiwania na wyniki? Czy badanie histopatologiczne jest wiarygodne?

Spis treści

1. Badanie histopatologiczne - wskazania do badania
2. Badanie histopatologiczne - materiał do badania
3. Badanie histopatologiczne - na czym polega?
4. Badanie histopatologiczne - cena, czas oczekiwania na wyniki
5. Badanie histopatologiczne - wyniki i ich interpretacja

Badanie histopatologiczne jest badaniem laboratoryjnych, które ma na celu ocenę rodzaj i stopień procesu chorobowego w pobranej tkance. Badanie histopatologiczne ma przewagę nad badaniem cytologicznym, gdyż umożliwia ocenę przestrzenną zmian chorobowych w tkance. Badanie histopatologiczne jest badaniem inwazyjnym, gdyż wymaga pobrania materiału biologiczne z tkanki.

Badanie histopatologiczne - wskazania do badania

• podejrzenie nowotworu, np. czerniaka, raka jajnika, chłoniaka
• podejrzenie zakażenia bakteryjnego, np. Helicobacter pylorii
• podejrzenie choroby z autoagresji, np. celiakii, łuszczycy
• choroby zapalne jelit, np. choroba Leśniowskiego-Crohna
• badanie histopatologiczne płodu po poronieniu

Badanie histopatologiczne - materiał do badania

Materiał biologiczny do badania histopatologicznego pobiera się

• w trakcie operacji
• podczas badania pośmiertnego
• na drodze biopsji

Biopsja jest inwazyjną procedurą, polegającą na pobraniu fragmentu tkanki objętej procesem chorobowym, zwykle z marginesem tkanki niezmienionej chorobowo.

Biopsja może być pobrana z takich narządów, jak tarczyca, wątroba, gruczoł piersiowy, węzeł chłonny, jajnik. Wyróżnia się kilka rodzajów biopsji, m.in. biopsja aspiracyjna cienkoigłowa (BAC), biopsja aspiracyjna cienkoigłowa celowana (BACC), biopsja gruboigłowa, biopsja wycinająca, biopsja wycinkowa, biopsja wiertarkowa, biopsja rysowa i wyskrobiny.

Badanie histopatologiczne - na czym polega?

Pobrany fragment tkanki w trakcje biopsji zostaje od razu umieszczony w substancji utrwalającej, np. formalinie. Ma to na celu stabilizację próbki i zapobiegnięcie jej rozkładowi biologicznemu. Następnie w laboratorium próbkę odwadnia się w stężonym etanolu. Ostatecznie fragment jest zalewany parafiną i po utwardzeniu może być pocięty za pomocą specjalnego urządzenia do krojeni (mikrotomu) na kilkumikrometrowe skrawki.

Kolejny etap to obserwacja skrawków tkanki na szkiełku pod mikroskopem świetlnym. Aby ułatwić ocenę skrawka, może on zostać potraktowany odpowiednim barwieniem, które jest zależne od rodzaju badanej tkanki i tego, co osoba oglądająca chce uzyskać.

Po barwieniu poszczególne składowe komórki lub tkanki są łatwiejsze do odróżnienia. Barwienie pozwala także na uwidocznienie patologicznych struktur, które nie powinny znajdować się w prawidłowej tkance.

Pomimo wypierania tradycyjnych metod diagnostycznych przez coraz bardziej zaawansowane techniki laboratoryjne, badanie histopatologiczne wciąż pozostaje niezbędnym elementem procesu diagnostycznego wielu chorób.

Podstawowym barwieniem jest barwienie hematoksyliną, która barwi jądro komórkowe na niebiesko, i eozyną, która barwi cytoplazmę na czerwono. Barwienie mucykarminem lub błękitem alcyjanowym uwidacznia śluz, który pozwala na szczegółowa diagnostykę nowotworów.

Barwinie immunohistochemiczne służy do wykrywania określonych białek (antygenów) np. receptorów, fragmentów struktur komórkowych w tkance za pomocą monoklonalnych przeciwciał połączonych z enzymem. Następnie dodanie substratu dla enzymu uwidacznia pożądane struktury.

Do znakowania przeciwciał wykorzystuje się również zamiast enzymów, fluorochromy, np. fluoresceiną. Taka metoda nazywa się wówczas barwieniem immunofluorescencyjnym. Barwienia tego typu mają znaczenie w do określania typu lub stopnia zróżnicowania nowotworu.

Jest to niezwykle istotne w prognozowaniu i wyborze terapii. Dzięki badaniu ekspresji niektórych receptorów, wiadomo czy nowotwór zareaguje na wybrany lek skierowany przeciwko tym receptorom.

CZYTAJ TEŻ:

• Badanie histopatologiczne po poronieniu [Porada eksperta]
• Ciąża obumarła w 10 tyg. - badanie histopatologiczne po łyżeczkowaniu [Porada eksperta]
• Badanie histopatologiczne a dysplazja szyjki macicy [Porada eksperta]

Badanie histopatologiczne - wyniki i ich interpretacja

Osobą, która interpretuje i autoryzuje wynik badania histopatologicznego, jest lekarz specjalista patomorfologii (patomorfolog). Interpretacja wyniku zależy od pobranej tkanki. Proces chorobowy powoduje, że tkanka może ulegać:

• przerostowi (hipertrofii), czyli powiększeniu wynikającemu z powiększenia poszczególnych komórek, bez zwiększenia ich liczby w tkance
• rozrostowi (hiperplazja), czyli powiększeniu na skutek zwiększenia liczby komórek i nie zawsze wynika to z procesu nowotworowego
• zanikowi (atrofii), czyli zmniejszania się objętości komórek , a w konsekwencji tkanki lub narządu
• metaplazji, czyli pojawieniu się komórek o zmienionej morfologii i funkcjach w odpowiedzi na czynnik drażniący, np. mikroorganizm
• dysplazji, czyli nieprawidłowości w wyglądzie komórek oraz zaburzeniu struktury tkanki wskazujące na proces zmierzający w kierunku transformacji nowotworowej

Badanie pozwala również na ocenę stopnia złośliwości histologicznej nowotworu (G, ang. grading) i jego stadium klinicznego za pomocą klasyfikacji TNM dla guzów litych. W tej ostatniej klasyfikacji do oceny używa się skrótów: T (guz, ang. tumor), N (węzeł, ang. nodus), M (przerzuty, ang. metastases).

Podobne klasyfikacje zostały również stworzone dla chorób nienowotworowych. Przykładem jest celiakia, w której stosuje klasyfikację Marsha.

Piśmiennictwo

1. Patomorfologia kliniczna. pod redakcją Kruś S. i Skrzypek-Fakhoury E. Wydawnictwo PZWL Warszawa 2007, wydanie 3
2. Brierley, J.D. i wsp. TNM classification of malignant tumors. Chichester, West Sussex, UK 2017, Wiley-Blackwell, wydanie 8

O autorze

dr n. med. Karolina Karabin, biolog molekularny, diagnosta laboratoryjny, Cambridge Diagnostics Polska

Z wykształcenia biolog ze specjalizacją mikrobiologia i diagnosta laboratoryjny z ponad 10-letnim stażem w pracy laboratoryjnej. Absolwentka Studium Medycyny Molekularnej oraz członek Polskiego Towarzystwa Genetyki Człowieka.Kierownik grantów naukowych realizowanych w Pracowni Diagnostyki Molekularnej przy Klinice Hematologii, Onkologii i Chorób Wewnętrznych WUM. Tytuł doktora nauk medycznych w zakresie biologii medycznej obroniła na I Wydziale Lekarskim WUM. Autorka wielu prac naukowych i popularnonaukowych z zakresu diagnostyki laboratoryjnej, biologii molekularnej i żywienia. Na co dzień jako specjalista w zakresie diagnostyki laboratoryjnej prowadzi dział merytoryczny w Cambridge Diagnostics Polska oraz współpracuje z zespołem dietetyków w Poradni Dietetycznej CD. Ze specjalistami dzieli się praktyczną wiedzą dotyczącą diagnostyki i dietoterapii chorób na konferencjach, szkoleniach oraz na łamach czasopism i portali internetowych. Szczególnie zainteresowana wpływem współczesnego stylu życia na procesy molekularne w organizmie.

dr n. med. Karolina Karabin