CIĄŻA MNOGA: bliźniaki i wieloraczki, czyli ciąża podwyższonego ryzyka

Dzisiaj bliźniaki czy trojaczki nie wywołują już takich emocji jak kiedyś. A troskliwa opieka nad przyszłą mamą i jej ciążą sprawia, że rozwija się ona bez poważniejszych problemów i dzieci przychodzą na świat zdrowe. Co musisz wiedzieć, gdy jesteś w ciąży mnogiej?

Urodzisz więcej niż jedno dziecko - odczuwasz wielką radość, ale zarazem i niepokój - przecież to ciąża podwyższonego ryzyka. Wieloraczki to znaczne obciążenie dla organizmu. Potrzebują więcej składników odżywczych niż jeden płód, zajmują sporo miejsca w brzuchu, uciskając narządy, więcej ważą.

Ciąża mnoga to szczególne wyróżnienie. Częstość jej występowania, w efekcie działania samej natury, określa wzór (zgodny z tzw. regułą Hellina) – 1:85(x) (x – oznacza liczbę płodów).

Wynika z tego, że bliźniaki przychodzą na świat raz na 85 porodów, trojaczki raz na 7225, a czworaczki – raz na 614 125 porodów. Zasada ta nie uwzględnia jednak ingerencji nowoczesnej medycyny, w tym terapii hormonalnej oraz zapłodnienia pozaustrojowego (tzw. in vitro) u kobiet leczących się z powodu niepłodności.

Jeśli kobieta stosowała w celu wywołania jajeczkowania klomifen (clostilbegyt), prawdopodobieństwo, że urodzi więcej niż jedno dziecko, wynosi kilkanaście procent, a po przyjmowaniu gonadotropin jest jeszcze wyższe.

Ze statystyk wynika, że na mamy wieloraczków natura najczęściej wybiera kobiety między 31. a 39. rokiem życia, które urodziły już co najmniej dwoje dzieci.

Szanse na bliźniaki czy trojaczki rosną także wtedy, gdy w rodzinie zdarzały się wcześniej ciąże mnogie lub kobieta jest już mamą bliźniaków.

Wiadomo bowiem, że genetyka ma w tych kwestiach spore znaczenie. O ciążę mnogą łatwiej także wtedy, gdy: kobieta jest rasy czarnej, ma wyższe wykształcenie, do poczęcia doszło latem.

Natomiast badania naukowe wykluczyły związek między stosowaniem antykoncepcji hormonalnej a urodzeniem wieloraczków po jej zakończeniu, sugerowany jeszcze nie tak dawno temu przez wielu lekarzy.

Faktem jest, że po odstawieniu pigułek łatwiej zajść w ciążę, ale liczba dzieci od tego nie zależy.

Ciąża mnoga - czeka cię większy trud

Do tego dzieci mogą urodzić się nieco wcześniej. Nie oznacza to jednak, że każda ciąża mnoga wiąże się z komplikacjami (ale możliwość ich wystąpienia rośnie wraz z liczbą dzieci). Jeśli dbasz o siebie, jesteś stale pod opieką doświadczonego położnika i przestrzegasz jego zaleceń, twoja ciąża wcale nie musi być trudniejsza od „normalnej”.

Ciąża mnoga: bliźnięta identyczne czy nie

Bliźnięta jednojajowe, które powstały w wyniku zapłodnienia jednego jajeczka przez jeden plemnik, a podział na dwa zarodki nastąpił później są jednakowe genetycznie  - tak zdarza sie w co czwartej bliźniaczej ciąży. Wówczas rodzą się dzieci tej samej płci, trudne do odróżnienia. Bliźnięta jednojajowe łączy nie tylko wygląd. Mają wprawdzie osobne pępowiny, ale często wspólne łożysko, czyli narząd, poprzez który pobierają pokarm i tlen dostarczony z krwią matki. Wspólny może być także worek owodniowy (błona płodowa wypełniona płynem, chroniąca maleństwo przed urazami, wahaniami temperatury, wysychaniem i drobnoustrojami z pochwy) oraz kosmówka (zewnętrzna błona płodowa, osłaniająca worek owodniowy).

Bliźniaki dwujajowe powstają, gdy dwa jajeczka połączą się z dwoma plemnikami. Dzieci wcale nie muszą być podobne do siebie, mogą też różnić się płcią. Bliźnięta dwujajowe mają zawsze osobne łożyska i funkcjonują niemal niezależnie w brzuchu mamy. Z medycznego punktu widzenia to bardziej korzystna sytuacja, gdyż maluchy sobie nie przeszkadzają, aż do czasu, gdy urosną i zaczną narzekać na ciasnotę. Bliźniaki jednojajowe także mogą zgodnie funkcjonować, zwłaszcza gdy mają oddzielne łożyska i błony płodowe.

Ciąża mnoga: razem czy osobno

Obecność dwóch łożysk można stwierdzić na początku ciąży, kiedy w badaniu USG widzi się dwa osobne pęcherzyki ciążowe, a w każdym z nich po jednym zarodku. Taka sytuacja jest najbezpieczniejsza dla bliźniąt i ich rozwój jest wówczas podobny jak bliźniąt dwujajowych. Wspólne łożysko może grozić „podkradaniem” substancji odżywczych między płodami, dlatego lekarze przyglądają im się uważniej i przyszła mama musi częściej zgłaszać się na wizyty, szczególnie na badania USG. Jeśli we wspólnym łożysku obecne są naczynia krwionośne, przez które krew płynie od jednego płodu do drugiego, powstaje tzw. zespół przetoczenia, co grozi powikłaniami u obydwojga dzieci. Kiedy maluchy mają nie tylko wspólne łożysko, ale i znajdują się w jednym worku owodniowym, wówczas może dojść np. do poplątania pępowiny.

Ciąża mnoga: do lekarza fachowca

Kiedy już wiesz, że płodów jest więcej, zapewne zastanawiasz się, gdzie i jak szukać lekarza, który najlepiej poprowadzi twoją ciążę. Dobrze jest zapisać się do przychodni przy szpitalu, w którym za kilka miesięcy przyjdą na świat twoje maluchy, lub wybrać lekarza polecanego przez inne szczęśliwe mamy wieloraczków (popytaj znajomych, poszukaj informacji na forach internetowych dla mam). Dla dobra swojego i ciąży upewnij się, że szpital, w którym chcesz rodzić, jest przygotowany do prowadzenia ciąży bliźniaczej: ma nowoczesny sprzęt USG i specjalny aparat do badania KTG dla bliźniaków, czyli urządzenie do monitorowania akcji serca dwóch płodów jednocześnie wraz z zapisem czynności skurczowej mięśnia macicy (badanie to wykonuje się w ostatnich tygodniach przed porodem). Ważne jest także doświadczenie placówki w prowadzeniu ciąż mnogich i dobra opieka nad dziećmi po porodzie, szczególnie jeśli miałyby się urodzić wcześniej.

Ciąża mnoga: częste badania

Badania w ciąży mnogiej w zasadzie są takie same, jak w ciąży pojedynczej. Inna jest natomiast ich częstość, twój organizm jest bowiem dodatkowo obciążony. W większym stopniu grozi ci niedokrwistość z niedoboru żelaza (anemia), infekcje dróg moczowych czy nadciśnienie spowodowane ciążą (dawniej zwane gestozą albo zatruciem ciążowym). By wcześnie wykryć te problemy i uniknąć powikłań z nimi związanych, będziesz musiała często robić badanie krwi, moczu, kontrolować ciśnienie, ważyć się. W ciąży pojedynczej takie kontrole przeprowadza się zwykle raz w miesiącu, w twoim przypadku będzie to zależało od twojego stanu zdrowia sprzed ciąży, obecnego samopoczucia i wyników badań. Czekają cię także częstsze badania USG, zazwyczaj co 4 tygodnie. Bezpieczne dla ciebie i dla ciąży, pozwolą upewnić się, że płody rozwijają się prawidłowo i wychwycić na czas ewentualne zagrożenia, np. zahamowanie wzrostu jednego lub obojga bliźniąt, zmniejszenie ilości płynu owodniowego czy nadmierne skracanie się szyjki macicy. Niezwykle ważne jest wykonanie USG między 11. a 14. tygodniem ciąży. Badanie takie, w połączeniu ze specjalistycznym badaniem krwi, umożliwia z dużym prawdopodobieństwem wykluczenie u dziecka zespołu Downa (test PAPP-a). Jeśli masz więcej niż 35 lat, możesz zastanowić się nad wykonaniem badań prenatalnych, np. amniopunkcji, polegającej na pobraniu płynu owodniowego. Będziesz spokojniejsza – maluszki pochodzące z ciąży mnogiej, szczególnie jednojajowe, są nieco częściej obciążone wadami genetycznymi.

Ciąża mnoga: dieta

Ciąża mnoga oznacza zwiększone zapotrzebowanie kaloryczne. Nie jedz jednak za troje czy czworo, bo nie ma takiej potrzeby. Każdy płód wymaga ekstra ok. 500 kalorii dziennie, czyli twoje posiłki powinny się zwiększyć o około 40 proc. Zatem nie objadaj się, chyba że przed ciążą miałaś niedowagę i lekarz ci to wyraźnie zaleci. Zwiększona ilość tkanki tłuszczowej u kobiety wpływa podobno na przedłużenie trwania ciąży mnogiej. Jednak nie staraj się szczególnie o ten tłuszczyk. Raczej jedz niewielkie porcje, ale za to częściej (unikniesz w ten sposób zgagi i wymiotów), dostarczając bliźniakom niezbędnych składników budulcowych pochodzących z nabiału, ryb, chudego mięsa, kasz oraz zbóż pełnoziarnistych. Pamiętaj także o warzywach i owocach, możesz je jeść praktycznie bez ograniczeń. Zapewne lekarz zaleci ci stosowanie preparatów wapnia, magnezu i cynku, bo niedobór tych właśnie pierwiastków najczęściej dotyczy kobiet w ciąży mnogiej, a ich ilość dostarczana z posiłkami bywa niewystarczająca. Pamiętaj, by je przyjmować – zmniejszają ryzyko występowania komplikacji ciążowych i zwiększają szansę urodzenia zdrowych maluszków.

Ciąża mnoga: odpoczywaj

W ciąży mnogiej dolegliwości ciążowe są zazwyczaj bardziej nasilone, bo więcej dzieci oznacza większe obciążenie dla organizmu: intensywniej pracują nerki i serce, nogi gorzej znoszą ciężar do udźwignięcia. Dlatego odpoczywaj, odpoczywaj, odpoczywaj. Jeśli wymioty są bardzo nasilone, a obrzęki nie ustępują po nocnym odpoczynku lub obejmują także twarz czy dłonie, wówczas koniecznie porozmawiaj o tym ze swoim lekarzem położnikiem.

Ciąża mnoga: kiedy do porodu

Aż 75 proc. bliźniaków rodzi się przed czasem, ale nie ma wyraźnej różnicy między kondycją maluchów urodzonych w terminie porodu, a tych, które się trochę pospieszą, o ile będzie to miało miejsce po skończonym 36. tygodniu ciąży. Jeżeli tak się stanie, nie rozpaczaj, dla położników to dzisiaj już nie problem, ponieważ noworodki w tym wieku mają zwykle rozwinięte wszystkie narządy (głównie chodzi o płuca) i są zdolne do samodzielnej egzystencji. Czasem tylko wymagają niewielkiej pomocy czy dłuższej obserwacji po urodzeniu. Jeśli istnieje ryzyko, że dzieci urodzą się jeszcze wcześniej, lekarz nadzorujący twoją ciążę będzie starał się za wszelką cenę temu zapobiec. Z pewnością każe ci więcej odpoczywać, może przepisać ci leki, które przeciwdziałają przedwczesnym skurczom. Jeżeli ryzyko przedwczesnego porodu jest duże - trzeba w szpitalu poleżeć pod kroplówką. Możesz otrzymać glikokortykosterydy, by przyspieszyć dojrzewanie układu oddechowego dzieci. Możliwe też, że w celu dokładnego monitorowania płodów i zapewnienia im najpełniejszego bezpieczeństwa zostaniesz skierowana do szpitala wcześniej, tj. zanim pojawią się jakiekolwiek problemy, i tam poczekasz na rozwiązanie. Szczególnie dotyczy to sytuacji, jeśli spodziewasz się trojaczków lub czworaczków. Zasadniczo, im większa jest mnogość ciąży, tym wcześniej może to nastąpić, czasem nawet już około 28. tygodnia.

Ciąża mnoga: poród naturalny czy cesarka

Jeśli spodziewasz się więcej niż dwóch dzieci, czeka cię cięcie cesarskie. To dla was najbezpieczniejsze rozwiązanie. Gdy spodziewasz się bliźniaków, możliwy jest poród naturalny, jeśli tylko oba maluchy ułożone są główkami do dołu (ok. połowa przypadków) i jesteście w dobrej formie. W porodzie siłami natury okres rozwierania szyjki macicy jest przedłużony w wyniku osłabionej czynności skurczowej, spowodowanej nadmiernym rozciągnięciem macicy przez rozwijające się maluszki. Natomiast poród drugiego dziecka to już niemal błyskawica – następuje w 15–30 minut po urodzeniu pierwszego. Jeśli jedno z dzieci jest ułożone nieprawidłowo (np. pośladkowo albo poprzecznie), a także wtedy, gdy tobie lub dzieciom zagrażają powikłania (np. znaczne wcześniactwo, duża różnica masy między dziećmi, fizyczne wyczerpanie rodzącej w wyniku przedłużającego się porodu), lekarze najprawdopodobniej przeprowadzą cesarskie cięcie. Nie obawiaj się go, po zabiegu zostanie ci niewielka blizna. Ciesz się – zaraz zostaniesz mamą.

Eliza Dolecka

Konsultacja: dr Marzena Dębska