Warfaryna – interakcje i bezpieczeństwo stosowania

Warfaryna to organiczny związek chemiczny, zmniejszający krzepliwość krwi, który w formie doustnej jest dosyć często przepisywanym przez lekarzy. Zaliczana jest ona do grupy tak zwanych antagonistów witaminy K. Jakie są wskazanie i przeciwwskazania do podawania warfaryny? Na jakie możliwe interakcje należy zwrócić uwagę? Kiedy warfaryna może być niebezpieczna?

Spis treści

1. Warfaryna: wskazania
2. Warfaryna: przeciwwskazania
3. Warfaryna a ciąża i laktacja
4. Warfaryna: efekty uboczne
5. Warfaryna: interakcje z lekami
6. Warfaryna: interakcje z żywnością
7. Warfaryna: przedawkowanie
8. Warfaryna a zioła

Warfaryna może mieć postać dwóch izomerów: R-warfaryny i S-warfaryny (ta działa 5 razy silniej). Warfaryna działa na skutek zahamowania wątrobie syntezy aktywnych postaci czynników krzepnięcia. Czynniki te są zależne od witaminy K (II, VII, IX, X). 

Warfaryna jest szybko i całkowicie wchłaniana i w 98-99% wiąże się z białkami osocza. Około 90% dawki przyjętej doustnie jest wydalane z moczem, głównie w postaci metabolitów.

Po zakończeniu leczenia warfaryną stężenie protrombiny (czynnika krzepnięcia znajdującego się w osoczu krwi) wraca do poprzedniego poziomu dopiero w po upływie około 4-5 dni.

Warfaryna nie od razu była stosowana w lecznictwie, początkowo używana była jako... trucizna na szczury.

Dopiero w 1954 r. warfaryna po przeprowadzonych testach została dopuszczona do leczenia ludzi.

Jednym z pierwszych pacjentów uratowanych przez ten lek był prezydent Stanów Zjednoczonych - Dwight D. Eisenhower, który dzięki leczeniu tą substancją przeżył dosyć ciężki i rozległy zawał serca. Ale z drugiej strony - w 2003 r. ogłoszono, że prawdopodobną przyczyną śmierci Stalina było zaaplikowanie mu warfaryny przez Berię i Chruszczowa. Więc z jednej strony jest to lek ratujący życie, ale z drugiej strony może być też bardzo niebezpieczny.

Warfaryna: wskazania

Warfarynę we współczesnej medycynie stosuje się zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej. Wtórne zapobiega także zawałowi serca.

Warfarynę przepisuje się także zawale, z migotaniem przedsionków, a także patologią zastawek serca. Lek podawany jest po to, by zapobiec powikłaniom zakrzepowo-zatorowym.

Warfaryna: przeciwwskazania

Stosowanie warfaryny jednak nie zawsze jest możliwe. Przeciwwskazaniami są np. nadwrażliwość na warfarynę lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, a także tendencja do krwawień, spowodowana takimi schorzeniami jak hemofilia, małopłytkowość czy też zaburzenia czynności płytek.

Nie można jej stosować w ciężkiej niewydolności wątroby oraz marskość wątroby, ani przy nieleczonym lub niekontrolowanym nadciśnieniu tętniczym.

Przeciwskazaniem do podania warfaryny są także: częste upadki wynikłe na skutek stanu neurologicznego lub innej zmiany zdrowotnej, stany predysponujące do krwawień wewnątrzczaszkowych, a także ostatnio przebyte krwawienie wewnątrzczaszkowe.

Pozostałe przeciwwskazania to:

• zabiegi chirurgiczne w obrębie ośrodkowego układu nerwowego lub oka
• jakiekolwiek predyspozycje do krwawień z przewodu pokarmowego lub dróg moczowych 
• otępienie, psychozy, alkoholizm oraz inne stany, w których nie ma gwarancji, że pacjent będzie stosował się do zaleceń lekarza

Warfaryna a ciąża i laktacja

Warfaryna niestety przenika przez łożysko, dlatego też jest przeciwwskazana podczas I trymestru ciąży. Występuje ryzyko działania teratogennego, obserwowano wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego płodu.

Przeciwwskazana jest również podczas ostatnich 4 tyg. ciąży (zwiększa ryzyko krwawienia u matki i płodu, co może doprowadzić do ciężkich powikłań, a nawet śmierci).

Najlepiej nie podawać warfaryny podczas całego czasu trwania ciąży; gdy jest to niemożliwe, leczenie ciężarnej pacjentki musi odbywaćsię pod stałym nadzorem lekarza.

Możliwe jest jednak podawanie warfaryny w czasie karmienia piersią.

Warfaryna: efekty uboczne

Przy terapii warfaryną, tak jak przy każdym innym leku mogą występować pewne skutki uboczne. Zależą one od wielkości przyjmowanej dawki, a także od indywidualnych predyspozycji pacjenta i innych współistniejących schorzeń.

Najczęstsze skutki uboczne to:

• wymioty
• nudności
• biegunka
• krwawienie

Rzadziej występują:

• zespół purpurowego palucha 
• martwica kumarynowa naskórka

Bardzo rzadko występują:

• zatorowość cholesterolowa
• przemijające zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych
• zapalenie naczyń
• zwapnienia tchawicze
• przemijające łysienie
• cholestatyczne zapalenie wątroby
• wysypka
• reakcje alergiczne

Pacjent w czasie przyjmowania tego leku, powinien być poinformowany o możliwych skutkach ubocznych oraz poinstruowany na jakie niepokojące objawy powinien zwrócić uwagę.

Warfaryna: interakcje z lekami

Niestety warfaryna wchodzi w interakcje z wieloma lekami, dlatego też przed włączeniem jej do terapii należy powiedzieć lekarzowi o wszystkich przyjmowanych preparatach, również tych dostępnych bez recepty.

• Leki nasilające działanie warfaryny

Cyprofloksacyna, amoksycylina, kwas walproinowy, azytromycyna, cefuroksym, kodeina, propranolol, kwas acetylosalicylowy, doksycyklina, erytromycyna, flukonazol, szczepionka przeciw grypie, metotreksat, metronidazol, niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, katoprofen, naproksen, diklofenak), omeprazol, paracetamol (ale dopiero po 1–2 tyg. stosowania), chinina (nawet w napojach typu tonik), tetracyklina, mikonazol (także w formie żelu do jamy ustnej), tramadol, witamina A simwastatyna i witamina E.

• Leki osłabiające działanie warfaryny

Barbiturany, mesalazyna, cyklosporyna, fenobarbital, spironolakton, ryfampicyna, witamina C, niektóre preparaty pochodzenia naturalnego (z wyciągami z żeń-szenia, dziurawca zwyczajnego), witamina K w dużych dawkach.

Leki wpływające na czynność płytek (klopidogrel, kwas acetylosalicylowy, tiklopidyna, dipirydamol, większość niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz penicyliny stosowane przez dłuższy czas i w dużych dawkach mogą zwiększać ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań krwotocznych, nawet zagrażających życiu.

Jeżeli podczas stosowania warfaryny konieczne jest podawanie leków przeciwbólowych, lekarze zalecają stosowanie paracetamolu lub opioidów.

Nadczynność tarczycy, podwyższona temperatura ciała i niewyrównana niewydolność krążenia mogą zwiększać działanie warfaryny. W niedoczynności tarczycy działanie warfaryny może być zaś mniejsze.

We wszystkich wymienionych wyżej przypadkach należy uważnie i systematycznie monitorować stan pacjenta i reagować na wszelkie niepokojące zmiany.

Warfaryna: interakcje z żywnością

Podczas przyjmowania warfaryny trzeba unikać przyjmowania zbyt dużej dawki witaminy K - unikać potraw, suplementów i produktów ją zawierających.

Warfaryna: przedawkowanie

Potencjalnie toksyczna dawka u dzieci to 0,5 mg/kg. Najniższa znana i zgłoszona dawka śmiertelna u dorosłych to 6-15 mg/kg.

Wszystkie objawy przedawkowania spowodowane są zaburzeniami krzepnięcia.

Możliwe jest wystąpienie krwawienia o różnej intensywności z niemalże każdego narządu, a także krwiomocz i drobne krwawienia z błon śluzowych.

Zatrucia spowodowane dużymi dawkami przyjętej warfaryny mogą prowadzić do krwioplucia, krwawych wymiotów, smolistych stolców, wybroczyn, zasinień, krwotoków wewnątrzczaszkowych, a nawet wstrząsu krwotocznego.

• Pierwsza pomoc w przypadku przedawkowania warfaryny

W niektórych przypadkach wystarczy zastosować płukanie żołądka oraz podać węgiel aktywowany. W trudniejszych przypadkach na podstawie badań krzepliwości i objawów klinicznych podawana może być dożylnie witamina K .

W przypadku ciężkiego zatrucia podaje się znacznie wyższe dawki witaminy K, a jeśli dojdzie do poważnego krwawienia i zagrożone jest życie pacjenta, stosowana jest suplementacja czynników krzepnięcia w postaci osocza.

Warfaryna a zioła

Dziurawiec, ginkgo biloba czy żurawina są ziołami nasilającymi działanie warfaryny, natomiast zielona herbata i żeń-szeń to działania osłabiają.

Nieświadomi tego pacjenci chcąc dbać o własne zdrowie, piją dużą ilość ziołowych naparów, przyjmują liczne suplementy bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą, a także nie mówią o tym lekarzowi uznając to za mało istotne, a należy pamiętać, że optymalizacja leczenia, brak narażenia na działania niepożądane, zwiększa efektywność i bezpieczeństwo terapii.