Toksyna botulinowa (botulina, botoks) w medycynie: zastosowanie

Weryfikacja

Konsultacja: dr Agnieszka Bliżanowska

Toksyna botulinowa (botulina, botoks) jest powszechnie znana ze swoich właściwości przeciwzmarszczkowych. Mało kto wie, że toksyna botulinowa znalazła zastosowanie nie tylko w medycynie estetycznej, lecz także w medycynie m.in. w leczeniu zeza, migreny,  nadpotliwości i problemów z oddawaniem moczu. Sprawdź, w jakich dolegliwościach może pomóc botoks.

Spis treści

1. Toksyna botulinowa w medycynie: zastosowanie
2. Toksyna botulinowa w medycynie: przeciwwskazania

Toksyna botulinowa (botulina, potocznie botoks) to też inaczej jad kiełbasiany – toksyna wytwarzana przez bakterie z rodzaju Clostridium botulinum. Istnieje kilka rodzajów toksyny, które oznacza się literami od A do G, jednak zastosowanie w medycynie znajduje jedynie typ A toksyny.

Jej działanie polega na blokowaniu impulsów nerwowych, które prowadzą do napinania mięśni, co skutkuje ich tymczasową relaksacją. Tę właściwość odkryto już w latach 70. ubiegłego wieku, kiedy po raz pierwszy wykorzystano botoks w celu leczenia zeza. Jego powszechnie znane właściwości przeciwzmarszczkowe odkryto znacznie później, bo w latach 90 ubiegłego wieku, i w dodatku przez przypadek. 

- W medycynie estetycznej stosujemy go z powodzeniem od 25 lat, a wciąż jest niedoceniany przez niektóre pacjentki, cieszy się zła sławą i jest niesłusznie obarczany za wszelkie nieudane efekty, takie jak przerysowane usta czy policzki, z czym kompletnie nie ma nic wspólnego - wyjaśnia dr Agnieszka Bliżanowska, specjalista dermatolog.

Toksyna botulinowa w medycynie: zastosowanie

Neurologia

Botoks znalazł zastosowanie przede wszystkim w leczeniu licznych chorób układu nerwowego, między innymi dystonii, której istotą są mimowolne, ograniczone miejscowo skurcze mięśni. Toksyna botulinowa może złagodzić m.in. skurcze powiek, kręcz karku czy połowiczy kurcz twarzy.

Wpływ toksyny botulinowej na złącze nerwowo-mięśniowe wykorzystano także w leczeniu spastyczności mięśni (rodzaj wzmożonego napięcia mięśni), np. w przebiegu mózgowego porażenia dziecięcego, po udarze mózgu, po urazach mózgu i rdzenia kręgowego, a także w chorobie Hallervordena-Spatza, chorobie (pląsawicy) Huntigntona i chorobie Parkinsona. W tych przypadkach toksyna botulinowa pomaga m.in. poprawić jakość chodu i ułatwia wykonywanie codziennych czynności. Ponadto zmniejsza ból i siłę napięcia mięśni.

Niestety, toksyna botulinowa nie pomaga w przypadku uogólnionych zaburzeń czynności mięśniowej (np. miastenii lub zespołu Eatona-Lamberta), nie stosuje się jej także u pacjentów ze stwardnieniem zanikowym bocznym - w tym przypadku jest ona przeciwwskazana.

Bruksizm

Bruksizm oznacza mimowolną i nadmierną aktywność mięśni żwaczy, która objawia się zaciskaniem i zgrzytaniem zębami podczas snu. Może to doprowadzić do ścierania się szkliwa i dalszego niszczenia zębów, a także do innych patologii w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego.

Wówczas w mięśnie żwaczy i mięśnie skroniowe można wstrzyknąć botulinę, która ograniczy siłę pracy mięśni policzkowych. Efekty zauważalne są już po ok. 3 dniach od zabiegu i utrzymują się przez ok. pół roku. Należy zaznaczyć, że jest to jedynie metoda wspomagająca leczenie bruksizmu, której koszt wynosi ok. 2 tys. zł.

Achalazja przełyku

Achalazja przełyku to choroba, której istotą jest zwężenie zwieracza przełyku (prawidłowo powinien się on otworzyć w czasie przełykania pokarmu). Jedną z metod leczenia tej choroby jest botoks, który zwiotcza mięśnie przełyku i powoduje ich rozkurczenie, a co za tym idzie - otworzenie przełyku w trakcie jedzenia.

Nadreaktywny pęcherz

Urolodzy stosują toksynę botulinową w leczeniu naglącego nietrzymania moczu (tzw. nadreaktywny pęcherz). Po wstrzyknięciu jej w ścianę pęcherza, spontaniczne skurcze tego narządu zostają zahamowane, a co za tym idzie - kontrola nad oddawaniem moczu zostaje przywrócona. Taki efekt utrzymuje się nawet przez rok od wykonania zabiegu. Należy zaznaczyć, że wykonuje się go w ostateczności, gdy wcześniejsze terapie nie przyniosły rezultatów.

Migrena

Toksyna botulinowa jest lekarstwem także na przewlekłą migrenę. Na początku zabiegu pacjent określa, które partie głowy wywołują ból odpowiedzialny za migrenę. 

Blokada zakończeń nerwowych utrzymuje się przez 4-6 miesięcy, a pierwsze efekty są zauważalne po tygodniu od zabiegu. U części pacjentów ból znika całkowicie, u innych jego siła jest zmniejszona do minimum lub utrzymuje się on znacznie krócej. Tego typu zabieg wykonuje się w klinikach leczenie bólu i neurologicznych, można go wykonać również w gabinetach  dermatologii estetycznej. Kosztuje ok. 2 tys. zł. 

- Diagnostyka neurologiczna i  odpowiednio dobrane farmakologiczne leczenie to jest podstawa. Botoks w migrenie to jedynie leczenie pomocnicze. Ukłuć jest dużo, dawki są większe niż w tradycyjnych zabiegach medycyny estetycznej. Jeśli ktoś ma dobrze ustawione leczenie neurologiczne to botoks w tradycyjne miejsca może mu dodatkowo pomóc. - podkreśla dr Bliżanowska.

Zez

U osób z zezem mięśnie zewnętrzne oka powodują odchylenie gałki ocznej od prawidłowo przebiegającej osi widzenia, czego skutkiem jest nieprawidłowe wiedzenie. Zastrzyki z botuliny rozluźniają skurczone mięśnie okoruchowe i w ten sposób gałki ustawiają się prawidłowo.

Nadpotliwość

Po wstrzyknięciu botoksu dochodzi do zablokowania impulsu nerwowego docierającego do gruczołów potowych (zablokowania tzw. przewodnictwa nerwowo-gruczołowego). W konsekwencji nie dochodzi do pobudzenia czynności gruczołów, a co za tym idzie - produkcja potu jest zatrzymana. 

Pierwsze efekty są widoczne są już po 3-4 dniach od zabiegu, a zmniejszenie wydzielania potu (nawet o 100 proc. w ostrzykniętej lokalizacji) następuje po ok. 2-4 tygodniach od wykonania zastrzyków. Taki stan utrzymuje się zwykle od 4 do 9 miesięcy po zabiegu. Koszt jednego zabiegu wynosi ok. 2 tys. zł. - W gabinecie dermatologicznym najpierw wykonujemy prosty test pokazujący. gdzie pacjent najbardziej się poci. Potem wstrzykujemy botoks w pachę, można także stosować go na dłonie – niestety ciut bardziej boli, można i w stopy, ale w ich przypadku konieczne jest znieczulenie anestezjologiczne. - mówi dr Bliżanowska.

SPRAWDŹ>> Zabiegi, które pomagają usunąć NADMIERNĄ POTLIWOŚĆ

Monika Majewska

Konsultacja: dr Agnieszka Bliżanowska