Sterydy anaboliczne - co to jest, jak działa, dlaczego szkodzi zdrowiu

Sterydy są wciąż popularne wśród bywalców siłowni. Często ci "kulturyści" nie biorą pod uwagę tego, że zażywanie sterydów niesie ze sobą wiele groźnych skutków ubocznych - jednym z nich jest narastająca agresja. Anabole mogą bardzo pogorszyć ogólny stan zdrowia, zahamować wzrost o 30 proc. czy doprowadzić do niepłodności.

Spis treści

1. Czym są sterydy?
2. Niebezpieczne sterydy anaboliczne (anaboliki)
3. Sterydy szkodzą bez względu na płeć
4. Sterydy - zagrożenie dla całego organizmu
5. Sterydy - skutki długotrwałego przyjmowania sterydów
6. Wpływ sterydów na psychikę
7. Sterydy a doping

Sterydy to od lat problem nie tylko na siłowniach. Agresja, zmiany skórne, niepłodność to tylko niektóre skutki uboczne zażywania anabolików. Nasz artykuł dedykujemy nie tylko młodym ludziom marzącym o sile, sylwetce i sukcesach Mariusza Pudzianowskiego, ale i rodzicom, którzy zbyt chętnie zgadzają się, by dorastające dzieci wspomagały swój rozwój różnymi "zestawami witaminowymi".

W rzeczywistości często są to środki zawierające spore dawki hormonów, głównie testosteronu. Powszechna pochwała dużych mięśni, siły oraz wytrzymałości skłania coraz więcej osób do dbania o kondycję fizyczną. Byłby to godny pochwały trend, gdyby nie sterydy anaboliczne, po które sięgają ci, którzy chcą rzeźbić sylwetkę bez ciężkiej pracy w sali gimnastycznej. Niestety, są coraz młodsi, bo liczą średnio 18-25 lat.

Czym są sterydy?

Znaczenie terminu "sterydy" zmienia się w zależności od kontekstu, w jakim zostaje on użyty. Do steroidów zaliczany jest też cholesterol, witamina D, kwasy żółciowe, hormony płciowe i hormony kory nadnerczy. W znaczeniu medycznym pod hasłem "sterydy" kryją się leki oparte na rozmaitych kortykosteroidach.

W dopingu sportowym natomiast przez sterydy rozumie się grupę związków chemicznych, które mają zdolność sterowania anabolizmem organizmu i które fachowo nazywa się sterydami anabolicznymi. Kortykosteroidy są wykorzystywane w wielu dziedzinach medycyny. Najczęściej w dermatologii, alergologii oraz reumatologii i neurologii. Leki te wydaje się tylko na receptę, a zatem ich stosowanie jest kontrolowane przez lekarza. Inaczej rzecz się ma ze sterydami anabolicznymi, bo ich dostępność jest łatwa, a skutki nadużywania bardzo niebezpieczne.

Zobacz galerię 8 zdjęć

Niebezpieczne sterydy anaboliczne (anaboliki)

Sterydy anaboliczne przyspieszają dzielenie się komórek tworzących określone tkanki organizmu zwierząt i ludzi. Najbardziej widoczne działanie sterydów polega na stymulowaniu wzrostu masy mięśni, siły i wytrzymałości. Naturalnym sterydem anabolicznym jest testosteron - męski hormon płciowy. Ale podawanie go bez powodu (wrodzonego lub nabytego niedoboru udowodnionego badaniami medycznymi) niesie wiele niepożądanych działań.

Groźne, choć trudne do zauważenia, jest silne zachwianie równowagi hormonalnej organizmu. Po pewnym czasie przekłada się to na nieprawidłowe funkcjonowanie poszczególnych narządów oraz zmiany w wyglądzie zewnętrznym. Mimo to niektóre cechy anabolików (np. wpływ na przyrost masy mięśniowej) można uznać za pożądane. Niestety, kolejne badania naukowe dowodzą, że nie służą one naszemu organizmowi.

Na razie naukowcom nie udało się opracować syntetycznych sterydów, które działałyby wybiórczo, np. decydowały tylko o przyroście siły, masy ciała lub kości. Dzieje się tak, ponieważ wszystkie sterydy są metabolizowane, czyli podlegają przemianie materii, a produkty tej przemiany szkodzą organizmowi. Oczywiście, np. kulturyści, nastawieni na szybkie kształtowanie sylwetki, nie będą się zastanawiać nad późnymi konsekwencjami działania takich preparatów. Tymczasem ze sterydami naprawdę nie ma zabawy.

Czytaj też: Winstrol (stanazolol) - toksyczny preparat na szybki przyrost masy mięśniowej

Sterydy szkodzą bez względu na płeć

U mężczyzn powodują krótkotrwałe zwiększenie popędu seksualnego, po którym dochodzi do zmniejszenia ilości naturalnie wytwarzanego testosteronu. Efekt? Kurczenie się jąder, a w konsekwencji nawet bezpłodność. U kobiet skutkiem stosowania anabolików może być trwałe obniżenie głosu, nieregularne miesiączki, powiększenie łechtaczki, zmiany skórne, owłosienie na ciele i twarzy oraz łysienie na czubku głowy.

Mężczyźni także mają bujniejszy zarost, ale zwykle na torsie i plecach. Od testosteronu nie przybywa im włosów na głowie, czego właśnie wielu by oczekiwało. U obu płci duże dawki anabolików powodują ginekomastię (rozrost gruczołów piersiowych). Na całym ciele często pojawia się trądzik, czyli krosty podchodzące ropą i pozostawiające trwałe blizny.

Często też występują bolesne skurcze mięśni oraz obrzęki spowodowane zatrzymywaniem wody w organizmie. Konsekwencją stosowania anabolików przez nastolatków może być zahamowanie wzrostu ciała. Spowodowane jest to przedwczesnym zamknięciem nasady (zakończenia) kości długich. Jeśli anaboliki przyjmują ludzie nie do końca rozwinięci fizycznie, można się spodziewać, że będą niżsi niż ich rówieśnicy o 20-30 proc.

Sterydy - zagrożenie dla całego organizmu

Długie przyjmowanie sterydów anabolicznych ma niekorzystny wpływ na większość narządów wewnętrznych. Doustne branie sterydów najbardziej obciąża wątrobę, której zadaniem jest wyłapywanie substancji toksycznych i pozbawianie aktywności substancji biologicznie czynnych, w tym także hormonów.

Jeżeli krew jest przesycona hormonami, wątroba nie daje rady ich usunąć. Można powiedzieć, że pracuje na zwiększonych obrotach. Z czasem prowadzić to może do zapalenia, zastoju żółci, krwawienia oraz łagodnych lub złośliwych zmian nowotworowych. Anaboliki wpływają też na układ krwionośny. Wywołują podwyższone ciśnienie tętnicze, któremu zwykle towarzyszą bóle głowy czy pogorszenie wzroku. Upośledzenie krążenia krwi grozi niewydolnością nerek, zawałem serca, nawet udarem mózgu.

Anaboliki mają także zgubny wpływ na krzepnięcie krwi. Staje się ona jakby lepka, a wtedy łatwo o chorobę zakrzepową żył. Obniżenie we krwi poziomu i zmiana proporcji lipidów sprzyja rozwojowi miażdżycy i choroby wieńcowej.

Sterydy - skutki długotrwałego przyjmowania sterydów

Jeśli sterydy przyjmuje się przez wiele lat, zmiany w naczyniach są nieodwracalne, czasem prowadzą nawet do inwalidztwa. Podejrzewa się też, że branie sterydów w okresie młodzieńczym (do 30. roku życia), gdy gruczoł krokowy, czyli prostata, rośnie, w przyszłości może być przyczyną jego przerostu. To dolegliwość o łagodnym charakterze, ale znacznie utrudniająca oddawanie moczu. Przypuszcza się, że sterydy mogą też zwiększać ryzyko niektórych nowotworów prostaty.

Spore spustoszenie sterydy wywołują też w układzie odpornościowym. Osłabienie odporności sprzyja łapaniu przeziębień oraz angin. Szczególnie częste jest to po odstawieniu sterydów, gdy układ hormonalny nie pracuje na normalnym poziomie. Również wtedy pojawiają się bóle w stawach. Jest to spowodowane zarówno przeciążeniem stawów podczas ciężkiego treningu (w czasie zażywania sterydów), jak i obniżeniem poziomu azotu we krwi (po odstawieniu preparatów anabolicznych).

Przyjmowanie sterydów sprzyja także kontuzjom. Za rozrastającymi się po anabolikach mięśniami nie nadążają ścięgna, więzadła i tzw. przyczepy mięśni. Pozostają w formie przewidzianej przez naturę dla danego typu budowy ciała. Jeśli prowadzi się intensywny trening, są zbyt słabe, by podołać wytężonej pracy mięśni. Łatwo je zatem przeciążyć lub naderwać. Leczenie takich kontuzji jest kłopotliwe, a ich skutki odczuwane są do końca życia.

Wpływ sterydów na psychikę

Sterydy anaboliczne mają także niekorzystny wpływ na psychikę. U osób zażywających je pojawia się agresja, irytacja, euforia, ale także silna depresja niekiedy kończąca się próbami samobójczymi. Przy nasyceniu organizmu sterydami pojawia się niezrozumiała dla otoczenia huśtawka nastrojów od euforii do wyraźnego przygnębienia. Po napadach gniewu, czy nawet agresji wobec przypadkowych osób, przychodzi załamanie złe samopoczucie, zmęczenie, brak energii i silne bóle głowy. By uniknąć przykrych objawów, niektórzy sięgają po wyższe dawki anabolików. Wpadają w pułapkę uzależnienia, z którego można się wyzwolić tylko poprzez odpowiednio dobrane leczenie psychiatryczne.

Sterydy a doping

Podawanie sportowcom środków przyspieszających przyrost siły i masy mięśniowej jest nielegalne. To nic innego jak doping. W latach 70. i 80. ubiegłego wieku stosowanie dopingu nie było formalnie zabronione. Prawo sportowe nie zauważało istnienia takiego problemu. Dopiero w połowie lat 90. władze Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego zabroniły stosowania w sporcie sterydów anabolicznych. Decyzji tej podporządkowały się wszystkie kraje biorące udział w olimpiadach. Mimo to pokusa "zrobienia wyniku" jest często tak silna, że zawodnicy sięgają po ten zakazany owoc.

Obserwuje się to w sportach siłowych, gdzie o sukcesie decyduje wytrzymałość mięśni i często nadludzka siła. Z anabolików korzystają sportowcy podnoszący ciężary, kulturyści, ale też lekkoatleci (biegacze, skoczkowie), pływacy i kolarze. W sporcie wyczynowym do dyspozycji zawodników są sztaby specjalistów, także lekarzy, którzy starają się zminimalizować skutki stosowania dopingu. W tym celu przeprowadza się kuracje regenerujące organizm, dobiera właściwą dietę, odżywki, witaminy. Ograniczenie podawania sterydów do 2-3 "kuracji" w ciągu roku ma zagwarantować powrót układu hormonalnego do normy. Ale czy rzeczywiście tak jest?

Stosowanie sterydów anabolicznych przez osoby uprawiające sport dla własnej przyjemności nie jest zabronione. Tu nie ma sztabu specjalistów, który będą regulowali dawki sterydów. Kulturyści amatorzy biorą to, co wpadnie im w ręce lub też to, na co ich stać. I to właśnie budzi największy niepokój lekarzy. Środki anaboliczne (nawet z dużymi dawkami testosteronu) są sprzedawane pod etykietą odżywek lub witamin dla intensywnie trenujących. Środki te są zgłaszane jako suplementy diety i bez problemu przechodzą całą procedurę rejestracyjną. Zresztą istotne jest i to, że do rejestracji przedstawia się preparat dostarczony przez producenta, a nie ten, który w przyszłości pojawi się na rynku. A różnice w ich składzie chemicznym bywają znaczne.

Czytaj też: Encorton (prednizon) - lek sterydowy, wykorzystywany w dopingu

miesięcznik "Zdrowie"

Anna Jarosz

Konsultacja: Sylwia Gajewska-Meszaros