Selen: właściwości i źródła w żywności

Selen pełni ważne funkcje w organizmie. Odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie tarczycy, wpływa na zwiększenie odporności organizmu. Może także obniżać ryzyko wystąpienia niektórych form nowotworów. Jakie jeszcze właściwości ma selen? Jakie są objawy nadmiaru i niedoboru selenu? Które produkty zawierają najwięcej tego pierwiastka?

Selen jest pierwiastkiem tajemniczym – występuje w przyrodzie w mikroskopijnych ilościach (i z tego powodu bywa zaliczany do tak zwanych mikroelementów). Wiadomo, że selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika J.J. Berzeliusa. Ze względu na rzadkość występowania nie był on przedmiotem szczególnego zainteresowania przez ponad sto lat. Dopiero w minionym wieku poznano go bliżej, między innymi w związku z rozwojem metod laboratoryjnych pozwalających dokładnie określić jego poziom w krwi.

Spis treści

1. Rola selenu w organizmie
2. Selen - objawy i skutki niedoboru
3. Selen - objawy i skutki nadmiaru
4. Selen - występowanie w żywności

Rola selenu w organizmie

W organizmie selen spełnia ważną funkcję – jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania enzymów, pomaga usuwać wolne rodniki i chroni komórki i czerwone krwinki przed ich toksycznym działaniem. Odgrywa ważną rolę w procesie powstawania odporności organizmu oraz prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Selen wspomaga leczenie depresji, łagodzi ból towarzyszący reumatoidalnemu zapaleniu stawów.

Selen - objawy i skutki niedoboru

Dieta stosowana w naszym kraju w większości przypadków pozwala na pokrycie dziennego zapotrzebowania na selen.

Do powstania niedoboru selenu dochodzi w bardzo specyficznych okolicznościach, takich jak:

• ciężkie zaburzenia wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego,
• żywienie pozajelitowe,
• stany po usunięciu dużych części jelita cienkiego.

Jedynym krajem, gdzie może dochodzić do niedoboru selenu z powodu jego małej zawartości w diecie, są Chiny. Na wielu obszarach tego kraju dzienne spożycie selenu wynosi poniżej 20 mikrogramów na dobę. Obniżony poziom tego składnika występuje też w przebiegu następujących chorób:

• AIDS,
• choroby naczyń krwionośnych,
• ostre zapalenie trzustki,
• fenyloketonuria,
• mukowiscydoza,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• retinopatia,
• niewydolność nerek,
• choroby immunologiczne,
• depresja¹.

Niedobór tego pierwiastka może objawiać się niewydolnością serca, a także dysfunkcją tarczycy. Dzieci urodzone przez matki z niedoborem selenu i jodu są bardziej narażone na kretynizm - wrodzoną chorobę powodującą niedorozwój umysłowy i fizyczny.

Poza tym zbyt niski poziom selenu wiąże się z chorobami nowotworowymi. Uzupełnienie niedoborów tego pierwiastka może uchronić przed tą chorobą.

Polecamy

Autor: Time S.A

Skorzystaj z wygodnych diet online Poradnika Zdrowie opracowanych także dla osób zmagających się z niedoborami witamin i mikroelementów. Precyzyjnie dobrany plan dietetyczny odpowie na Twoje indywidualne potrzeby żywieniowe. Dzięki nim odzyskasz zdrowie i poprawisz swoje samopoczucie. Diety te są opracowane zgodnie z najnowszymi zaleceniami i standardami instytutów naukowo-badawczych.

Dowiedz się więcej

Selen - objawy i skutki nadmiaru

Niekiedy o selenie mówi się, że jest to pierwiastek o dwóch obliczach. Uzupełnienie jego niedoborów może uchronić przed rakiem, jednak u niektórych osób, które mają prawidłowe lub podwyższone stężenie selenu we krwi, jego nadmierna podaż może zwiększać zagrożenie wystąpienia choroby nowotworowej.

Warto więc ewentualną decyzje o stosowaniu suplementów diety zawierających selen skonsultować z lekarzem. Takie podejście jest szczególnie zalecane osobom z obciążającym wywiadem w kierunku chorób nowotworowych, a zwłaszcza raka piersi. Możliwe jest wykonanie oznaczenia tego pierwiastka we krwi w specjalistycznych laboratoriach i podjęcie właściwej decyzji po wykonaniu badania.

Jednak najbardziej charakterystycznym objawem przewlekłego zatrucia selenem (selenozy) jest łamliwość i utrata paznokci oraz wypadanie włosów. Inne objawy to:¹

• depresja,
• nerwowość,
• niestabilność emocjonalna,
• nudności i wymioty,
• czosnkowy oddech,
• pocenie się,
• zaburzenia ze strony układu nerwowego.

Selen - występowanie w żywności

Najbogatszym źródłem pokarmowym selenu są orzechy brazylijskie, ale spore jego ilości znajdziesz także w łososiu oraz tuńczyku - 100 g tej ostatniej ryby w 95 proc. pokrywa dzienne zapotrzebowanie na selen.

Dla tych, którzy wolą mięso niż ryby, można polecić 100 g wołowiny lub filetu z indyka - pokrywają one 50 proc. dobowego zapotrzebowania na selen. Kolejne 20 proc. można uzyskać, zjadając jedno jajko z kilkoma kromkami pieczywa (po 6 proc. każda kromka). Dla tych, którzy z powodów dietetycznych wolą unikać pieczywa, dobra informacja jest taka, że 100 g ryżu pokryje 15 proc. dziennego zapotrzebowania na selen.

Źródło:

1. Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012

Zobacz też:

• Cynk wzmocni odporność, poprawi stan włosów i paznokci
• Magnez wzmacnia mięśnie i koi nerwy
• Potas - objawy niedoboru i najlepsze źródła w żywności