Leki biologiczne: działanie i zastosowanie

Leki biologiczne to nadzieja dla wielu osób przewlekle i nieuleczalnie chorych. Nadzieja na życie bez bólu czy szpecących zmian na skórze. Sprawdź, czym są leki biologiczne i jak działają. Co sprawia, że leki biologiczne są tak skuteczne?

Leki biologiczne wbrew powszechnemu przekonaniu nie mają nic wspólnego z lekami stosowanymi przez medycynę naturalną. Zaliczane są do białek, ponieważ taką mają budowę chemiczną. "Biologiczne" w tym przypadku oznacza, że do wytworzenia tych leków wykorzystuje się żywe organizmy z ich materiałem genetycznym. Tak powstają perfekcyjne, zgodne co do każdego aminokwasu struktury, cząsteczki leku, które mogą działać w obrębie układu immunologicznego człowieka.

Jak działają leki biologiczne?

Najcenniejszą cechą leków biologicznych jest to, że dzięki niepowtarzalnej budowie mogą modyfikować reakcje immunologiczne w naszym organizmie, zgodnie z założonym celem terapeutycznym. Ale układ immunologiczny człowieka nie zawsze jest taki pokorny, jakbyśmy tego chcieli. Zdarza się, że po kontakcie z lekiem biologicznym reaguje niezależnie. Może np. wytworzyć przeciwciała przeciw lekowi, a więc osłabić jego działanie, lub rozwinąć niepożądaną reakcję autoimmunizacyjną, która będzie początkiem nowej choroby albo przyczyną objawów niepożądanych. Ale to nie wszystko. Ponieważ leki biologiczne są białkami, mogą zainicjować reakcje alergiczną.
Leki biologiczne są białkami monoklonalnymi (chimerycznymi lub humanizowanymi, to znaczy mieszanymi, np. mysio-ludzkimi lub w pełni ludzkimi) albo fuzyjnymi (powstającymi z połączenia dwóch albo więcej genów). Ale różnica w budowie nie wpływa na skuteczność leczenia.
Używając języka medycznego, można powiedzieć, że leki biologiczne działają immunomodulujaco – immunosupresyjnie lub immunostymulujaco, a takze immunogennie i immunizująco. Oznacza to tyle, że pod ich wpływem układ immunologiczny powstrzymuje się od działania lub je intensyfikuje.
W zależności od reakcji układu immunologicznego na kontakt z białkami pochodzącymi z leku inicjują one odpowiedź komórkowa i produkcje przeciwciał. Inaczej mówiąc, sterują reakcjami immunologicznymi naszego organizmu. Podobnie działają szczepionki, mikroorganizmy oraz alergeny.

Leki biologiczne leczą wiele chorób

Leki biologiczne stosowane są obecnie w wielu schorzeniach: dermatologicznych (m.in. łuszczycy, łuszczycowym zapaleniu stawów, toczniu rumieniowatym układowym, twardzinie układowej, pęcherzycy), reumatologicznych (m.in. reumatoidalnym zapaleniu stawów, zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa), onkologicznych (m.in. niektórych chłoniakach, czerniaku, raku piersi) oraz gastroenterologicznych (m.in. chorobie Leśniowskiego-Crohna).
Uczeni chcą rozszerzyć listę chorób, w leczeniu których można stosować leki biologiczne. Trwają badania, które mają dać odpowiedź na pytanie – kiedy należy rozpoczynać terapię tymi lekami? Po rozpoznaniu choroby czy wtedy, gdy standardowe leczenie nie przyniesie korzyści? Ze zgromadzonych informacji wynika, że niektóre leki biologiczne stosowane w terapii chorób nowotworowych, pomimo swojej znacznej toksyczności i wysokich kosztów leczenia, mogą znacznie wydłużać życie lub – w rzadszych przypadkach – dawać pełną remisję u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową, czyli z przerzutami. Obecnie leki biologiczne podaje się dopiero wtedy, gdy zawodzi standardowa terapia. Jest jednak nadzieja, że po analizie wyników wszystkich badań klinicznych obowiązujące schematy lecznicze zostaną zmodyfikowane. Jak potwierdzają liczne badania, zastosowanie leków biologicznych w leczeniu chorób zapalnych (np. gastroenterologicznych, dermatologicznych czy reumatologicznych) jako leków pierwszego rzutu jest najwłaściwszym rozwiązaniem. Celem takiego leczenia jest ograniczenie lub uniknięcie odległych działań niepożądanych wywołanych przez glikokortykosteroidy, powszechnie używane w leczeniu tych schorzeń. Obecnie leki te stosuje się u chorych z ciężkimi postaciami chorób zapalnych, którzy nie reagują na standardowe leczenie, oraz u pacjentów, którzy mają przeciwwskazania lub nie tolerują terapii standardowej.

Leki biologiczne: koszty leczenia

Nie wszyscy przewlekle chorzy wymagają leczenia biologicznego – to fakt uzasadniony medycznie. Ale prawdą jest i to, ze dostępność terapii biologicznych jest w Polsce utrudniona. Dla przykładu: z całej 400-tysięcznej grupy chorych na RZS leczenia biologicznego potrzebuje ok. 30 tys. osób, a korzysta z niego zaledwie 2,5 tys. osób. Miesięczna kuracja kosztuje NFZ ok. 4 tys. zł.
Większość chorych jest leczona lekami standardowymi, których koszt (leki na RZS, leki osłonowe) wynosi ok. 300 zł. Ale nikt nie liczy kosztów pośrednich choroby, czyli pobytu w szpitalu, rehabilitacji, zwolnień lekarskich lub rent inwalidzkich, kosztów specjalnego żywienia. Podobnie wygląda porównanie kosztów leczenia w innych chorobach. Za zwiększeniem dostępności terapii biologicznej przemawia zatem i dobro pacjenta, i rachunek ekonomiczny państwa.

Anna Jarosz

Konsultacja: dr n. med. Monika Słowińska