Blokery kanałów wapniowych – zastosowanie, schemat działania, interakcje

Blokery kanałów wapniowych, czyli, inaczej mówiąc, antagoniści wapnia, należą do grupy leków szeroko stosowanych w kardiologii. Korzystają z nich chorzy z nadciśnieniem tętniczym, pacjenci z zaburzeniami rytmu serca, chorobą niedokrwienną oraz innymi schorzeniami układu krążenia. Co należy o nich wiedzieć?

Spis treści

1. Jak działają antagoniści wapnia?
2. Blokery kanału wapniowego - podział na grupy
3. Zastosowanie blokerów wapniowych
4. Blokery kanału wapniowego: wskazania
5. Blokery kanału wapniowego: przeciwwskazania
6. Antagoniści wapnia: objawy uboczne
7. Zalecenia dla pacjentów stosujących blokery kanału wapniowego
8. Antagoniści wapnia: interakcje

Blokery kanałów wapniowych, inaczej antagoniści wapnia, to leki szczególnie często stosowane, gdy chorobie serca towarzyszy cukrzyca, przewlekłe zapalenie oskrzeli lub też astma, ponieważ leki te nie oddziałują na inne narządy i np. nie wpływają na poziom glukozy we krwi.

Jak działają antagoniści wapnia?

Blokery kanałów wapniowych powodują zmniejszenie ilości jonów wapnia, przedostających się do komórek mięśniowych. Wapń jest niezbędny do skurczu komórki, więc gdy zostaje zablokowany jego dopływ, dochodzi do rozkurczu komórki.

Blokery kanału wapniowego - podział na grupy

Pod względem działania i budowy chemicznej antagonistów wapnia można podzielić na dwie grupy:

• Pochodne dihydropirydyny (DHP) - działają nie na serce, a na naczynia krwionośne, prowadząc do ich rozszerzenia. Do leków DHP należą: nitrendypina, isradypina, nifedypina, amlodypina, lacydypina, felodypina.
• Pochodne niedihydropirydynowe (NDHP) - działają na serce, powodując zmniejszenie siły i zwolnienie częstotliwości skurczów. Dzięki temu zmniejsza się też ilość krwi wyrzucana przez serce do tętnic. Do leków NDHP należą: diltiazem (pochodna benzotiazepiny), werapamil (pochodna fenyloalkiloaminy).

Obie te grupy działają na tętnice i powodują ich rozkurcz, a co za tym idzie - przepływ krwi z mniejszym oporem. To z kolei w oczywisty sposób zmniejsza ciśnienie krwi.

Obecnie stosowane preparaty są to leki niemal wyłącznie nowej generacji. Cechują się one równomiernym i rozłożonym w czasie uwalnianiem substancji czynnej,  dlatego zwykle wystarcza np. 1 tabletka na dobę zamiast 3, zapewniając wygodę w stosowaniu, co ważne jest np. dla osób starszych. 

Nie powodują one nagłego spadku ciśnienia, a to zwiększa bezpieczeństwo ich stosowania.

Mniejsze jest także prawdopodobieństwo wystąpienia objawów niepożądanych, ponieważ lek jest uwalniany w równych dawkach.

Zastosowanie blokerów wapniowych

Antagoniści wapnia to leki stosowane najczęściej u pacjentów, u których, oprócz nadciśnienia tętniczego występują współistniejące stany fizjologiczne lub choroby, np.:

• miażdżyca tętnic obwodowych (tętnic szyjnych, tętnic kończyn dolnych)
• przerost lewej komory serca
• niektóre zaburzenia rytmu serca
• choroba niedokrwienna serca
• cukrzyca
• kiedy pacjent ma ponad 60 lat
• u kobiet w ciąży

Blokery kanału wapniowego: wskazania

• nadciśnienie tętnicze
• zaburzenia rytmu serca
• choroba wieńcowa

Blokery kanału wapniowego: przeciwwskazania

Najważniejszymi przeciwwskazaniami do stosowania werapamilu i diltiazemu są:

• niewydolność serca
• zbyt niskie ciśnienie tętnicze
• blok przedsionkowo-komorowy
• bradykardia

W przypadku stosowania pozostałych antagonistów wapnia najważniejsze przeciwwskazania to:

• niedociśnienie tętnicze
• niewydolność serca
• kardiomiopatia
• ostry zespół wieńcowy
• znaczne zwężenie zastawki aortalnej

Antagoniści wapnia: objawy uboczne

• obrzęki, głównie stóp
• zwolnienie częstości rytmu serca
• bóle głowy
• zaparcia 
• spadek ciśnienia tętniczego krwi
• objawy uczulenia na substancję czynną, np. wysypka

Zalecenia dla pacjentów stosujących blokery kanału wapniowego

Jak wszystkie leki obniżające ciśnienie, blokery kanałów wapniowych mogą powodować hipotonię, może to być spowodowane osobniczymi predyspozycjami i reakcją organizmu lub interakcją z innymi lekami przyjmowanymi w tym samym czasie.

To dlatego trzeba pamiętać, aby systematycznie wykonywać pomiary ciśnienia w trakcie stosowania antagonistów wapnia, jak również o pomiarze ciśnienia w sytuacji gorszego samopoczucia.

Nie wolno w trakcie leczenie samodzielnie odstawiać tych leków, zmieniać dawek, przyjmować preparatów przepisanych dla kogoś innego, a w razie zbyt wysokich lub zbyt niskich wartości mierzonego ciśnienia należy się natychmiast skontaktować z lekarzem.

Pacjentom zaleca się również, by w trakcie stosowania antagonistów wapnia nie spożywali większych ilości soku grejpfrutowego, który jest roślinnym koncentratem flawonoidów. 

Mechanizm działania tych związków polega na hamowaniu jednego z enzymów, który odpowiada za pierwszą fazę metabolizmu wielu leków - przyczyniając się tym samym do znacznego wzrostu jego stężenia we krwi, a w konsekwencji do wystąpienia efektów niepożądanych. 

Nieprzestrzeganie tego zalecenia może doprowadzić do nawet kilkukrotnego wzrostu stężenia leku z grupy antagonistów wapnia we krwi. To z kolei może spowodować niebezpieczne obniżenie ciśnienia, zawroty głowy i groźne dla zdrowia i życia omdlenia.

Antagoniści wapnia: interakcje

Przyjmowanie antagonistów wapnia z takimi lekami jak na przykład itrakonazol, erytromycyna, ketokonazol, powoduje wzrost stężenia antagonistów kanału wapniowego w krwi, a to prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia działań niepożądanych.

Stosowanie fenobarbitalu lub rifampicyny razem z blokerami kanału wapniowego dla odmiany powoduje spadek stężenia tych leków w krwi, to zaś powoduje osłabienie lub całkowite zniesiecie działania leków i brak efektywności leczenia.

Stosowanie werapamilu lub diltiazemu z amiodaronem (lekiem przeciwarytmicznym) wiąże się z ryzykiem wystąpienia ciężkiej bradykardii, czyli nadmiernego zwolnienia akcji serca, co może stanowić zagrożenie życia.

Przyjmowanie diltiazemu lub werapamilu z beta-blokerami może powodować: znaczny spadek ciśnienia tętniczego, ciężką niewydolność serca czy asystolię - brak czynności elektrycznej serca.

Należy pamiętać, że odstawienie bądź zmiany dawkowania wszystkich przyjmowanych leków ustala lekarz. To od podejmuje decyzje, biorąc pod uwagę predyspozycje pacjenta, współistniejące choroby oraz interakcje z lekami, które pacjent już przyjmuje. W razie wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, pacjent ma prawo w każdej chwili skonsultować się z lekarzem.

W trakcie leczenia nadciśnienia należy także przyjrzeć się swojej diecie i stylowi życia. Obok leczenia farmakologiczne warto wprowadzić dietę bogatą w warzywa, ryby, ograniczyć spożycie soli i alkoholu, na stałe wprowadzić aktywność fizyczną, zaprzestać palenia papierosów, a także dbać o odpoczynek i relaks.