Berberyna: poznaj jej właściwości prozdrowotne i zastosowanie

Berberyna jest naturalną substancją roślinną, alkaloidem znanym ze swoich leczniczych właściwości już 2000 lat temu. Suplementy z berberyną to jedne z nielicznych, które wykazują realne działanie odpowiadające lekom. Berberyna jest skuteczna w zapobieganiu i leczeniu insulinooporności, cukrzycy typu 2, dyslipidemii i otyłości. Tak, berberyna rzeczywiście wykazuje działanie odchudzające! Jak stosować berberynę? Na co jeszcze pomaga?

Czym jest berberyna?

Berberyna jest substancją roślinną o ogromnym znaczeniu w tradycyjnej medycynie chińskiej i indyjskiej. To alkaloid izochinolinowy, o intensywnie żółtym kolorze i gorzkim smaku. Zainteresowanie naukowców berberyną widocznie wzrasta w ostatnich latach. Przyczyną jest jej biaoktywność i możliwości lecznicze. W 2000 roku pojawiło się około 100 publikacji na temat berberyny, a w 2020 aż 500!

Spis treści

1. Czym jest berberyna?
2. Berberyna wspiera układ sercowo-naczyniowego
3. Berberyna działa przeciwcukrzycowe
4. Berberyna a zespół policystycznych jajników
5. Berberyna w chorobach układu nerwowego
6. Berberyna działa przeciwnowotworowe
7. Berberyna na odchudzanie: czy pomaga schudnąć?
8. Jak stosować berberynę?
9. Czy warto stosować berberynę?

Berberyna należy do najbardziej efektywnych naturalnych suplementów diety. Jako jedna z nielicznych cechuje się efektywnością zbliżoną do leków i oddziałuje na organizm na poziomie molekularnym. Berberyna wykazuje szerokie działanie wewnątrz komórek, włącznie z regulacją ekspresji genów.

Roślinami, które zawierają najwięcej berberyny są Coptidis rhizome i liczne odmiany krzewu berberysu. Alkaloid ten znajduje się głównie w korzeniach, korze i łodygach roślin. Pierwsze wzmianki o ich leczniczym zastosowaniu pochodzą z 200 r.n.e.

Coptidis rhizome nazywana także Coptis chinensis oraz Huanglian jest rośliną powszechnie używaną w medycynie chińskiej. Według jej zasad berberyna suszy wilgoć (czyli czynnik chorobotwórczy), oczyszcza ogień (ogień utożsamiany jest z pracą serca) i eliminuje toksyny. Berberys natomiast (jego korzenie, łodygi, liście i owoce) zajmuje ważne miejsce w lecznictwie ludowym krajów Europy i Azji. Współczesna nauka nie tylko potwierdza zasadność stosowania berberyny w medycynie chińskiej, np. w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych, ale wykazuje jej liczne inne działania, m.in. przeciwnowotworowe, wspierające pracę serca i obniżające poziom glukozy we krwi.

Berberyna ma ogromny potencjał leczniczy, ale jej bardzo dużą wadą jest niska wchłanialność i biodostępność. Dlatego prowadzone są badania w celu znalezienia optymalnej formy podawania berberyny i jej pochodnych o takiej samej aktywności biologicznej, ale lepszej wchłanialności.

Przeczytaj też: Suplementy diety - czy warto je stosować?

Berberyna wspiera układ sercowo-naczyniowego

Liczne badania naukowe potwierdzają korzystny wpływ berberyny na układ sercowo-naczyniowy. Ma ona działanie antyarytmiczne, wzmacnia funkcje lewej komory serca i ogólną wydolność fizyczną przy niewydolności mięśnia sercowego, a także obniża ciśnienie krwi.

Berberyna ma bardzo korzystny wpływ na profil lipidowy. Obniża poziom cholesterolu LDL oraz trójglicerydów we krwi. Zauważono, że berberyna:

• stymuluje wychwyt cholesterolu LDL z krwi i jego usuwanie
• zmniejsza wchłanianie cholesterolu w jelitach
• zwiększa wydalanie wraz z kałem
• wpływa na zmniejszenie produkcji cholesterolu i trójglicerydów w komórkach wątroby.

Dzięki działaniu przeciwzapalnemu berberyna redukuje uszkodzenia naczyń krwionośnych i przyczynia się do redukowania zmian miażdżycowych.

Przeczytaj też: Dieta wzmacniająca naczynia krwionośne

Berberyna działa przeciwcukrzycowe

Pierwsze wzmianki o przeciwcukrzycowym działaniu berberyny pojawiły się w 1986 roku. Obecnie wiadomo, że jest ona skutecznym środkiem w leczeniu insulinooporności, która prowadzi do cukrzycy typu 2. Berberyna ma porównywalne działanie obniżające poziom glukozy we krwi do metforminy, która jest najbardziej znanym lekiem stosowanym w insulinooporności i łagodnej cukrzycy typu 2. Jednym z mechanizmów działania barberyny jest modulacja mikroflory jelitowej, która prowadzi do zmniejszenia insulinooporności.

Stwierdzono, że po leczeniu berberyną zmniejsza się apoptoza podocytów (śmierć komórek wyściełających błonę podstawną kłębuszków nerkowych) wywołana wysokim stężeniem glukozy. Jak wiadomo, uszkodzenie nerek jest poważną komplikacją towarzyszącą cukrzycy. Stosowanie berberyny wydaje się obiecujące w tym aspekcie.

Przeczytaj też: Niewydolność nerek - objawy i leczenie

Berberyna a zespół policystycznych jajników

Hiperinsulinemia, insulinooporność i cukrzyca typu 2 mają bardzo istotne znaczenie w patogenezie zespołu policystycznych jajników. Dlatego leczenie tych stanów jest składową leczenia PCOS. Potwierdzono w badaniach klinicznych, że berberyna zwiększa owulację u kobiet z zespołem policystycznych jajników poprzez zmniejszenie insuliooporności. Korzystna w tej chorobie jest także poprawa profilu lipidowego. Wykazano, że spożycie 500 mg berberyny dziennie przez 3 miesiące znacząco poprawiło stan leczonych pacjentek. Zaobserwowano wyższy wskaźnik ciąż oraz mniejszą częstość występowania ciężkiego zespołu hiperstymulacji jajników. Kolejną korzyścią ze stosowania berberyny przy PCOS było obniżenie masy ciała i wskaźnika BMI pacjentek.

Berberyna w chorobach układu nerwowego

Berberyna działa ochronnie na ośrodkowy układ nerwowy, co czyni ją potencjalnym środkiem w leczeniu choroby Alzheimera, udar mózgu, depresja, lęki i schizofrenia. Działanie neuroprotekcyjne berberyny prawdopodobnie związane jest z wczesną aktywacją  immunologiczną limfocytów obwodowych. Jednocześnie istnieją też doniesienia o nasilaniu neurodegeneracji przez berberynę. Konieczne są dokładne i długofalowe badania, aby możliwe było stosowanie berberyny jako leku.

Badania donoszą, że berberyna hamuje stymulację ośrodka nagrody w mózgu po spożyciu narkotyków takich jak kokaina i morfina oraz po alkoholu. Wiadomo również, że berberyna wykazuje taki sam mechanizm działania jak leki przeciwdepresyjne. Podobnie jak inne alkaloidy berberyna działa szybko, dlatego rozpatruje się możliwości jej zastosowania w leczeniu osób z głęboką depresją.

Przeczytaj też: Leczenie depresji. W jaki sposób leczyć depresję?

Berberyna działa przeciwnowotworowe

Berberyna wykazuje działanie cytotoksyczne przeciwko wielu liniom komórek nowotworowych, m.in. różnym białaczkom, rakowi szyjki macicy, rakowi jelita grubego, rakowi pęcherza moczowego, czy rakowi płuc. Działanie przeciwnowotworowe berberyny jest wielotorowe. Obejmuje zatrzymanie cyklu komórkowego komórek nowotworowych, indukowanie apoptozy, czyli śmierci komórek, wpływ na ekspresję kinaz aktywowanych mitogenami (MPAK), hamowanie przerzutów, hamowanie angiogenezy, czyli zdolności tworzenia naczyń krwionośnych w obrębie guza nowotworowego i inne. Berberyna wykazuje ogromny potencjał w leczeniu raka, ale zakres jej działania dla konkretnych typów nowotworów jest wąski, musi być ściśle dobrany pod względem czasu i stosowanej dawki. Nie sposób też stwierdzić, czy doustne przyjmowanie berberyny odniesie podobny skutek, jak stosowanie jej bezpośrednio na komórki nowotworowe.

Berberyna wydaje się bardzo obiecującą substancją w zapobieganiu nowotworom ze względu na jej działanie przeciwzapalne i hamujące transmisję nowotworowych komórek macierzystych, które biorą udział w inicjacji powstawania guza, rozsiewie przerzutów i odgrywają ważną rolę w oporności na terapię przeciwnowotworową. Wielu autorów publikacji sugeruje, że berberyna jest skutecznym środkiem zapobiegającym nowotworom o podłożu zapalnym, takim jak rak jelita grubego.

Przeczytaj też: Klasyfikacja nowotworów

Berberyna na odchudzanie: czy pomaga schudnąć?

Berberyna stanowi potencjalny lek wspomagający walkę z otyłością. Jednym z mechanizmów jej działania jest zmniejszanie adipogenezy (powstawania komórek tłuszczowych) i lipogenezy (powstawania tłuszczów). W badaniach na linii komórek tłuszczowych (adipocytów) stwierdzono, że berberyna powoduje zmniejszenie rozmiarów i liczby kropelek tłuszczowych gromadzonych w adipocytach.

Stosowanie berberyny ma długotrwały wpływ na utratę masy ciała. Pozytywny efekt odchudzający jest związany ze zwiększeniem wydzielania enzymu ATGL, który przyspiesza pierwszą reakcję lipolizy i zwiększa rozpad trójglicerydów w adipocytach. Ponadto zaobserwowano, że berberyna hamuje różnicowanie adipocytów, a także proliferację i różnicowanie preadipocytów. W dużym uproszczeniu możemy powiedzieć, że berberyna spowalnia powstawanie komórek tłuszczowych.

Duże znaczenie w odchudzaniu ma uregulowana gospodarka węglowodanowa, wyrównany poziom glukozy we krwi i adekwatne wydzielanie insuliny. Berberyna pomaga kontrolować te czynniki, wspierając odchudzanie.

W badaniu z 2012 roku 17 mężczyzn i 20 kobiet z otyłością i zespołem metabolicznym przez 12 tygodni stosowało berberynę w dawce 300 mg trzy razy dziennie. Zanotowano u nich znaczną poprawę wielu parametrów zespołu metabolicznego i spadek BMI z 31,5 ± 3,6 do 27,4 ± 2,4.

Badanie, w którym osobom otyłym podawano przez 12 tygodni po 500 mg berberyny trzy razy dziennie, wykazało średni spadek masy ciała u uczestników o około 2,5 kg i średni spadek poziomu tkanki tłuszczowej o około 3,5 proc.

Berberyna jest jedną z bardzo nielicznych substancji, która wykazuje widoczne działanie odchudzające (nie spektakularne, ale widoczne) nawet bez wprowadzenia zmian w odżywianiu i stylu życia. Aczkolwiek jako zwolennik holistycznego podejścia do zdrowia i racjonalnego odżywiania zachęcam, aby stosowanie berberyny na odchudzanie połączyć ze zdrową dietą. Efekt odchudzający i profilaktyczny dla zdrowia będzie na pewno dużo lepszy.

Przeczytaj też: Węglowodany proste i złożone w diecie: źródła, zapotrzebowanie

Jak stosować berberynę?

Dawki berberyny najczęściej stosowane w badaniach to od 900 do 1500 mg dziennie. Okres połowicznego rozpadu berberyny wynosi kilka godzin, zatem, aby utrzymać stały poziom substancji we krwi, należy dzienną dawkę rozłożyć na trzy porcje. Warto rozważyć przyjmowanie od 300 do 500 mg berberyny trzy razy dziennie przed głównymi posiłkami.

W przypadku stosowania jakichkolwiek leków stałych konieczna jest konsultacja z lekarzem przed rozpoczęciem przyjmowania berberyny. Należy być szczególnie ostrożnym, jeśli codziennie przyjmuje się leki obniżające poziom glukozy, cholesterolu i ciśnienie krwi, ponieważ berberyna wykazuje silne działanie w tym kierunku.

Berberyna jest bezpiecznym suplementem diety. Dotychczas zaobserwowane reakcje uboczne związane są jedynie z problemami trawiennymi – bólami żołądka, uczuciem ucisku, biegunką lub zaparciami.

Czy warto stosować berberynę?

Berberyna jest jednym z niewielu suplementów diety, dla którego stanowczo można powiedzieć – tak, warto ją stosować. Berberynę warto przyjmować, ponieważ badania naukowe jasno potwierdzają, że alkaloid ten działa i to z podobną mocą jak wiele zarejestrowanych leków. Kupując suplement, trzeba jednak zwrócić uwagę na zawartość berberyny w jednej kapsułce i przyjmować dziennie dawki, których działanie zostało wykazane w publikacjach. Bardzo istotną różnicą jest też to, czy kupujemy, np. sproszkowany korzeń berberysu, w którym berberyna stanowi 1 proc. wszystkich związków, czy ekstrakt, zawierający 98 proc. berberyny. Oczywiście, aby suplementacja była skuteczna, należy wybierać ekstrakty.

Bibliografia: 

• Och A., Podgórski R., Nowak R., Biological Activity of Berberine – A Summary Update, Toxins, 2020, 12, 713; doi:10.3390/toxins12110713
• https://www.researchgate.net/publication/296384677_Bioactivities_of_Berberine_An_Update
• https://www.researchgate.net/publication/301217951_Berberine_New_Insights_from_Pharmacological_Aspects_to_Clinical_Evidences_in_the_Management_of_Metabolic_Disorders
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18442638/
• https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0944711312001870
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3478874/
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3310165/

Przeczytaj więcej: 

• Dieta przy anemii bogata w żelazo - tygodniowy jadłospis
• Dieta dobrych kalorii dla osób z dużą nadwagą
• Składniki mineralne niezbędne do prawidłowej pracy serca

Aleksandra Żyłowska-Mharrab