Atropina - lek i trucizna. Wskazania i przeciwwskazania, interakcje, skutki uboczne
Atropina to naturalny alkaloid, występujący między innymi w roślinie takiej jak pokrzyk wilcza jagoda, czyli Atropa belladonna. Atropina, pomimo, że dla większości kojarzona jest z kropelkami do oczu, posiada dosyć szerokie zastosowanie w medycynie. Jakie są właściwości atropiny? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do jej stosowania? Na jakie interakcje i skutki uboczne należy uważać, stosując atropinę?
Spis treści
- Atropina - jak działa?
- Atropina - zastosowanie w medycynie
- Atropina: przeciwwskazania
- Atropina: interakcje
- Atropina a alkohol
- Atropina: skutki uboczne, działania niepożądane
- Ciąża i laktacja, a leczenie atropiną
Atropina jest to naturalny i dosyć powszechnie znany alkaloid tropinowy. W środowisku naturalnym występuje na przykład w roślinach należących do rodziny psiankowatych. Jedną z takich roślin jest pokrzyk wilcza jagoda, czyli Atropa belladonna.
W dawnych czasach alkaloid ten wykorzystywany był do zdecydowanie odmiennych celów, niż obecnie. Rzymianki na przykład stosowały wyciągi z pokrzyku wilczej jagody w celach kosmetycznych. Po wtarciu wyciągu w policzki pojawiały się na nich tak pożądane przez panie rumieńce (na skutek rozszerzenia naczyń krwionośnych).
Atropina była też stosowana niegdyś także do trucia wilków (stąd polska nazwa pokrzyk wilcza jagoda) i nie tylko, a wszystko przez fakt, że w dużych dawkach atropina może powodować zatrzymanie akcji serca.
Drugą dosyć popularną rośliną, zawierającą atropinę, jest lulek czarny (Hyoscyamus niger). Jego trujące właściwości znano już w starożytnym Egipcie i Persji, a wykorzystywano go na przykład do zatruwania strzał. W średniowieczu zaś był uważany za roślinę magiczną. Był jednym ze składników napojów o działaniu miłosnym, a jasnowidze po jego zażyciu wprawiali się w trans, w trakcie to którego przepowiadali przyszłość. Jako trucizna służył do zwalczania wszelkich gryzoni.
Atropina - jak działa?
Atropina poraża zakończenia przywspółczulnego układu nerwowego, blokując receptory muskarynowe (jest to grupa receptorów zlokalizowanych na błonach komórkowych), a to skutkuje hamowaniem funkcji wydzielniczej gruczołów (nie dotyczy to jedynie gruczołu mlekowego) oraz rozkurczem mięśni gładkich przewodu pokarmowego, oskrzeli i układu moczowego, rozszerzeniem źrenic i przyspieszeniem tętna.
Ponadto w dużych dawkach atropina wywołuje tzw. "śpiączkę atropinową" (jest to dawna metoda leczenia chorób psychicznych - stosowana była w schizofreniach opornych na działanie neuroleptyków, obecnie już się jej nie stosuje).
Atropina, pomimo, że dla większości kojarzona jest z kroplami do oczu, posiada dosyć szerokie zastosowanie w medycynie. Oddziałuje ona nie tylko na oczy gdzie poraża mięsień rzęskowy i rozszerza źrenice, ale także na inne narządy i układy i tak na przykład:
- gruczoły wydzielania zewnętrznego: tutaj następuje hamowanie wydzielania potu, śliny, enzymów trawiennych, śluzu w oskrzelach
- mięsień sercowy: następuje zwiększenie częstotliwości pracy serca oraz zwiększenie pojemności minutowej serca
- układ moczowy: atropina w tym wypadku zmniejsza napięcia mięśni gładkich ścian pęcherza moczowego oraz moczowodów
- drogi oddechowe: rozkurcza mięśnie gładkie, ogranicza wydzielania śluzu
- przewód pokarmowy: osłabia napięcie mięśni gładkich ścian przewodu pokarmowego, ogranicza wydzielania soku żołądkowego, spowalnia perystaltykę jelit. Atropina wykazuje również działanie przeciwwymiotnie
Atropina - zastosowanie w medycynie
Atropina to środek, który współcześnie znajduje bardzo szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny.
W okulistyce atropinę zakrapla się do oczu w celu rozszerzenia źrenic, co umożliwia i ułatwia prawidłowe przeprowadzenie badań diagnostycznych. Stosuje się ją także w przypadku niektórych schorzeń okulistycznych, na przykład przy zapaleniu ciała rzęskowego oraz zapaleniu tęczówki, a także w diagnostycznym badaniu refrakcji u dzieci. Środek ten rozszerza źrenice, .
W kardiologii atropinę stosuje się w leczeniu zaburzeń rytmu serca.
Substancja ta jest wykorzystywana również w schorzeniach układu pokarmowego (tj. w stanach spastycznych mięśni gładkich w jamie brzusznej), między innymi w kolce wątrobowej i jelitowej oraz w chorobie wrzodowej.
Istotny jest również fakt, że atropinę stosuje się w leczeniu chorób dróg żółciowych oraz moczowodów, na przykład w przypadku kolki nerkowej.
Substancja ta jest stosowana także w anestezjologii, a dokładniej przed podaniem znieczulenia ogólnego.
Atropina: przeciwwskazania
Jak każdy lek, tak i atropina mimo wskazań nie zawsze może być stosowana. Do głównych przeciwwskazań należą na przykład:
- nadwrażliwość na atropinę i inne substancje uzupełniające
- niedrożność przewodu pokarmowego, zwężenie odźwiernika, choroba refluksowa żołądka
- nie powinni stosować jej także pacjenci prowadzący pojazdy mechaniczne, ze względu chociażby na możliwe zaburzenia widzenia
Atropina: interakcje
Przed rozpoczęciem leczenia atropiną, należy powiedzieć lekarzowi o wszystkich przyjmowanych lekach. Lek ten może wchodzić w interakcje, czasem nawet zagrażające zdrowiu lub życiu pacjenta.
Substancje potęgujące działanie atropiny to np.:
- leki blokujące receptory histaminowe (stosowane w leczeniu alergii)
- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory MAO, pochodne benzodiazepiny
- środki obniżające pH soku żołądkowego (stosowane np. w leczeniu zgagi)
- kortykosteroidy (podawane w leczeniu np. astmy czy też przy atopowym zapaleniu skóry)
- haloperydol
Dla odmiany glikozydy naparstnicy – stosowane w niewydolności serca- zmniejszają działanie atropiny.
Atropina a alkohol
Spożywanie alkoholu podczas stosowania atropiny może spowodować:
- zaburzenia koncentracji
- opóźnienie refleksu
- zaburzenia koordynacji ruchowej
- pogorszenie sprawności psychomotorycznej
- nadmierną senność
- znaczne spowolnienie
- niebezpieczne omdlenia
- a w skrajnych przypadkach nawet zgon
Atropina: skutki uboczne, działania niepożądane
Jak każdy lek, tak i atropina może powodować działanie niepożądane. Nie u każdego będą one takie same, wszystko zależy od ogólnego stanu chorego, innych współistniejących chorób i przyjmowanych preparatów.Do najczęściej spotykanych skutków ubocznych należą:
- wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego
- rozszerzenie źrenic, światłowstręt i niewyraźne widzenie
- suchość błon śluzowych, zmniejszenie wydzielania potu
- zaparcia
- zatrzymanie moczu
- refluks żołądkowo-przełykowy
- przyspieszenie i zaburzenia rytmu serca
- senność lub niepokój i nadmierne pobudzenie
- reakcje alergiczne, np. pokrzywka, zaczerwienienie skóry, podwyższenie temperatury ciała
Ciąża i laktacja, a leczenie atropiną
Niestety do tej pory nie wiadomo, czy lek ten może powodować zagrożenie dla płodu, ponieważ nie przeprowadzono odpowiednich badań, które przyniosły by odpowiedz w tej kwestii. Podobnie jest jeśli chodzi o leczenie atropiną, a karmienie piersią. Nikt nie przeprowadziła wiarygodnych badań, na których można byłoby się oprzeć.
Dlatego też przyjmuje się, że tek ten może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku, gdy według opinii lekarza korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu.
![Stan przedcukrzycowy dotyczy nawet 5 mln Polaków. Ciebie też? Sprawdź to [TEST]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-TRZ7-kaJ1-ptSh_cukrzyca-pomiar-cukru-320x213.jpg)
![Zmiany na ustach - krostki, grudki, pęcherzyki. 8 najczęstszych przyczyn [ZDJĘCIA]](https://cdn.galleries.smcloud.net/t/galleries/gf-soBw-u4ou-qebe_zmiany-na-ustach-krostki-grudki-pecherzyki-8-najczestszych-przyczyn-zdjecia-320x213.jpg)
