Acyklowir - jak działa? Wskazania, przeciwwskazania, skutki uboczne

Acyklowir jest lekiem przeciwwirusowym stosowanym zarówno wewnętrznie w formie np. tabletek, jak i zewnętrznie w postaci maści. Najpowszechniejszym wskazaniem do przyjmowania tej substancji jest infekcja wirusa opryszczki oraz ospa wietrzna. Lek wykorzystywany jest również w leczeniu innych chorób wywoływanych przez wirusy. Jak działa acyklowir? Jakie są wskazania do stosowania acyklowiru? Kiedy nie należy przyjmować acyklowiru?

Acyklowir należy do klasy leków określanych jako przeciwwirusowe. Nie oznacza to jednak, że substancja ta jest skuteczna wobec wszystkich wirusów. Preparaty zawierającej acyklowir są dostępne zarówno bez recepty jak i na receptę. Wyższe dawki leku, 400 mg i 800 mg, można w aptece kupić jedynie z przypisu lekarza. Tabletki zawierające 200 mg acyklowiru oraz maści z tą substancją dostępne są bez recepty.  

Spis treści

1. Acyklowir - wskazania
2. Dostępne formy leków z acyklowirem
3. Acyklowir - jak działa?
4. Acyklowir - przeciwwskazania
5. Acyklowir - działania niepożądane
6. Zalecenia w trakcie terapii acyklowirem

Acyklowir - wskazania

Wskazania do stosowania acyklowiru:

• opryszczka pojawiająca się na wargach i twarzy,
• opryszczka narządów płciowych,
• opryszczkowe zapalenie rogówki oka,
• ospa wietrzna,
• półpasiec,
• zakażenie wirusem cytomegalii - jedynie u kobiet w ciąży, osób po przeszczepach lub z niedoborem odporności,
• mononukleoza zakaźna - zakażenie wirusem Epsteina-Barra.

Dostępne formy leków z acyklowirem

Acyklowir może być stosowany wewnętrznie, przyjmowany doustnie w formie tabletek lub dożylnie jako iniekcje.

Zdecydowana większość leków doustnych zawierających tę substancję dostępna jest na receptę.

Tabletki

Tabletki z acyklowirem przeznaczone są do leczenia zakażeń błon śluzowych i skóry wywołanych wirusem opryszczki oraz ospy wietrznej i półpaśca.

Zastrzyki dożylne

Zastrzyki dożylne z acyklowirem podawane są pacjentom głównie w szpitalach jedynie z przypisu lekarza. Lek w formie infuzji stosowany jest w terapii zakażeń wywołanych przez wirusa opryszczki u chorych z upośledzoną odpornością oraz w stanach ciężkiej postaci opryszczki narządów płciowych lub opryszczkowego zapalenia mózgu u osób z prawidłową odpornością.

Zastrzyki dożylne z acyklowirem stosuje się również w przypadku noworodków i niemowląt do 3 miesiąca zakażonych opryszczką.

Preparaty stosowania zewnętrznego

Preparaty do stosowania zewnętrznego zawierające acyklowir są w większości dostępne bez recepty. Wśród nich możemy wyróżnić:

• maści,
• kremy,
• żele
• oraz sztyfty.

Formy te różnią się od siebie zawartością wody. Maści są z nich najtłustsze i zawierają najmniej wody. Najdłużej utrzymują się na powierzchni ciała i nie wysychają. Żele zawierają procentowo najwięcej wody. Łatwo się rozsmarowują i szybko wysychają.

Oddzielnym rodzajem preparatów do stosowania zewnętrznego są maści oczne z acyklowirem. Leki te przeznaczone są do stosowania w opryszczkowym zapaleniu rogówki oka.

Ważne, aby w tej chorobie nigdy nie stosować innych preparatów z acyklowirem niż specjalistyczne maści okulistyczne. Oko jest szczególnie wrażliwym narządem i wprowadzenie do niego niewłaściwego leku może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Acyklowir - jak działa?

Leki przeciwwirusowe zostały odkryte stosunkowo niedawno w porównaniu z antybiotykami czy środkami przeciwbólowymi.

Ich zadaniem jest zapobieganie infekcjom wirusowym lub skracanie czasu ich trwania. Działają poprzez hamowanie namnażania wirusów. Nie są jednak zdolne do likwidowania patogenów obecnych już w organizmie. Z tego względu acyklowir warto jest przyjmować na jak najwcześniejszym etapie choroby.

Antybiotyki o szerokim spektrum działania mogą być skuteczne wobec wielu różnych rodzajów bakterii. Leki przeciwwirusowe w odróżnieniu od nich wykazują wysoką specyficzność wobec konkretnych typów wirusów.

Acyklowir nie jest więc skuteczny wobec większości infekcji wirusowych. Jego aktywność wykorzystuje się głównie przeciwko wirusowi ospy wietrznej i opryszczki. Lek ten nie pomoże w przypadku wirusowej infekcji jaką jest przeziębienie czy grypa.

Acyklowir może w skuteczny sposób zmniejszać dyskomfort związany z opryszczką. Przyspiesza również gojenie się zmian opryszczkowych. Lek ten nie likwiduje wirusów z organizmu i nie leczy całkowicie z choroby.

Mimo zaniknięcia widocznych objawów po zastosowaniu leku, wirus jest w dalszym ciągu obecny w stanie uśpienia w ciele pacjenta. W sytuacji osłabienia organizmu może ponownie wywołać nieprzyjemne objawy chorobowe.

Ważne jest, aby nie próbować na własną rękę leczyć chorób wirusowych antybiotykami. Taka pseudoterapia może doprowadzić do osłabienia organizmu i wolniejszego procesu leczenia.

Acyklowir - przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania acyklowiru:

• Niewydolność nerek - acyklowir może negatywnie wpływać na nerki, doprowadzając do zatrzymania ich pracy, co może być niebezpieczne dla życia. Pacjenci mający jakiekolwiek problemy z nerkami powinni przed zastosowaniem tego leku skonsultować się z lekarzem.
• Niska liczba czerwonych krwinek lub płytek krwi - acyklowir może wywoływać zakrzepową plamicę małopłytkową (TTP) oraz zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS).  Stany te związane są z pojawieniem się niebezpiecznie niskiego poziom czerwonych krwinek oraz płytek krwi w organizmie pacjenta. Taka sytuacja może być bezpośrednim zagrożeniem dla życia. Pierwszymi objawami są zmęczenie i ogólny niski poziom energii. Osoby z obniżoną liczbą czerwonych krwinek lub płytek krwi przed zastosowaniem leku powinny skonsultować się z lekarzem.
• Kobiety w ciąży - acyklowir nie przeszedł wystarczających badań klinicznych na kobietach w ciąży, aby możliwe było określenie jego szkodliwości dla płodu. Testy in vivo leku na ciężarnych zwierzętach nie wykazały takiego zagrożenia. Pacjentki w ciąży przed zastosowaniem acyklowiru powinny porozmawiać z lekarzem, który indywidualnie oceni czy korzyści płynące z zastosowania preparatu są większe od potencjalnych zagrożeń. Kobiety, które zaszły w ciążę w trakcie przyjmowania acyklowiru również powinny skonsultować się z lekarzem prowadzącym. 
• Kobiety karmiące piersią - acyklowir może przenikać do mleka matki wywołując działania niepożądane u dziecka. Pacjentki karmiące piersią powinny omówić sytuację z lekarzem. W wielu przypadkach konieczne jest przerwanie karmienia piersią.
• Osoby starsze - wraz z wiekiem wydajność pracy nerek się pogarsza. Prowadzi to do spowolnionego wydalania leku z organizmu. Zwiększa to ryzyko wystąpienia poważnych działań niepożądanych.

Acyklowir - działania niepożądane

Najczęstszymi działaniami niepożądanymi stosowania tabletek doustnych z acyklowirem są:

• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• ból głowy.

Rzadkie, najpoważniejsze działania niepożądane tabletek z acyklowirem:

• drgawki,
• niedokrwistość,
• zapalenie wątroby,
• niewydolność nerek.

Zalecenia w trakcie terapii acyklowirem

Stosując doustnie acyklowir należy dbać o właściwe nawodnienie organizmu. Warto pić więcej wody. Lek wydalany jest przez nerki i może negatywnie wpływać na ich pracę. Odpowiednia ilość wody w ciele pacjenta zmniejsza obciążenie tego narządu oraz ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

Acyklowir stosowany zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie zwiększa wrażliwość skóry na słońce. Może to prowadzić do poparzeń słonecznych. W trakcie terapii należy więc unikać ekspozycji na słońce. Wychodząc z domu warto zakładać odzież ochronną oraz stosować krem z wysokim filtrem.

Maści i tabletki z acyklowirem hamują namnażanie wirusów jednak ich nie likwidują. Pacjent leczący opryszczkę nadal może zarażać. Z tego względu osoby przyjmujące acyklowir na opryszczkę narządów płciowych nie powinny podejmować kontaktów seksualnych. Wirus opryszczki może przenieść się na partnera nawet w przypadku zastosowania prezerwatywy.

Czytaj też:

• Opryszczka - wypróbowane domowe sposoby na opryszczkę
• Leki przeciwwirusowe na grypę. Jakie leki stosuje się w leczeniu grypy?

mgr farmacji Sara Janowska