Tchawica - budowa, funkcje, choroby

Tchawica jest giętkim przewodem ze ścianami usztywnionymi za pomocą pierścieni. Utrzymuje dopływ powietrza do płuc i pozwala na prawidłowe oddychanie. Dowiedz się gdzie znajduje się ten narząd i poznaj jego dokładną budowę.

Tchawica rozpoczyna się na wysokości VI-VII kręgu szyjnego. Łączy się z krtanią, leżącą powyżej, po bokach natomiast otaczają ją płaty tarczycy. Znajduje się w śródpiersiu górnym. Kończy się rozdwojeniem na wysokości V kręgu piersiowego, czyli na wysokości grzebienia łopatki przy opuszczonych kończynach. Aż do tego miejsca, można usłyszeć szmer oddechowy pochodzący z tchawicy.

Od tyłu tchawica sąsiaduje z przełykiem. Podczas jedzenia, gdy większe kęsy pokarmowe przedostają się przez przełyk, ściana błoniasta tchawicy może wpuklać się do jej wnętrza. Gdy twarde ciało obce, na przykład kość, utknie w przełyku, może dojść do znacznego zwężenia tchawicy i duszności.

Spis treści

1. Tchawica - budowa
2. Jak zbadać tchawicę?
3. Jakie funkcje pełni tchawica?
4. Choroby tchawicy
5. Wady tchawicy u dzieci

Tchawica - budowa

Długość tchawicy wynosi około 10-12 centymetrów, jej średnica za życia 11-12 milimetrów. Składa się z kilkunastu chrząstek tchawiczych, o podkowiastym kształcie, zbudowanych z chrząstki szklistej. Chrząstki scalone są za pomocą więzadeł obrączkowatych. Wolne brzegi chrząstek połączone są ścianą błoniastą zbudowaną z włókien mięśniowych gładkich.

Tchawica składa się z dwóch warstw mięśni. Warstwa zewnętrzna zawiera włókna podłużne, wewnętrzna jest grubsza i tworzy tzw. mięsień tchawiczy.

Tchawicę przykrywa przydanka, natomiast powierzchnia wewnętrzna pokryta jest nabłonkiem wielorzędowym migawkowym, którego migawki, czyli drobne wypustki, poruszają się w kierunku gardła, przenosząc cząsteczki zanieczyszczeń. Ruch migawek pobudzany jest przez rozciąganie błony śluzowej. W błonie tej znajdują się specyficzne komórki - komórki kubkowe oraz gruczoły surowiczo-śluzowe. Dzięki ich wydzielinie oraz migawkom, tchawica jest oczyszczana z kurzu i drobnych ciał obcych.

Jak zbadać tchawicę?

Aby zbadać wnętrze tchawicy, lekarze posługują się bronchoskopem. Aparat ten składa się z rury oraz urządzenia optycznego. Pacjent zostaje znieczulony miejscowo, odchyla głowę do tyłu, a lekarz wprowadza endoskop poprzez jamę ustną do dróg oddechowych. (przez krtań, następnie do tchawicy, ewentualnie do oskrzeli).

Badanie to pozwala na oglądanie wnętrza tych narządów, ale także na przeprowadzenie zabiegu, np. usunięcia ciała obcego dzięki specyficznym narzędziom. Podczas bronchoskopii można także pobrać materiał do badania bakteriologicznego, w celu poznania, jaka bakteria powoduje chorobę.

Dokładne wskazania zależą od sytuacji klinicznej i może je ocenić jedynie lekarz. Bronchoskopię wykonuje się też w ramach diagnostyki zmian stwierdzanych w badaniach obrazowych płuc (RTG i lub TK), takich jak guzy, zmiany naciekowe lub zmiany śródmiąższowe w płucach. Prawidłowy wynik tych badań nie wyklucza w wielu sytuacjach konieczności wykonania bronchoskopii.

Jakie funkcje pełni tchawica?

Tchawica odgrywa ważną rolę w procesie:

• połykania - tchawica ulega zmniejszeniu podczas połykania pokarmu, aby mógł on swobodnie przedostać się przez przełyk do żołądka
• kaszlu - gdy głośnia się otwiera, w śródpiersiu panuje wyższe ciśnienie niż w tchawicy, co prowadzi do zwężenia i skracania tchawicy oraz oskrzeli. Proces ten umożliwia usunięcie ciał obcych, cząstek pokarmu przy zakrztuszeniu
• oddychania - tchawica rozszerza się dzięki pracy mięśni, aby więcej powietrza mogło dostać się do płuc

Choroby tchawicy

• Zapalenie tchawicy

Z uwagi na położenie tchawicy, zapalenie rzadko występuje samodzielnie, najczęściej towarzyszy stanom zapalnym krtani. Może dochodzić także do zajęcia niżej położonych oskrzeli. Zapalenie tchawicy najczęściej wywołują wirusy, m.in. wirus grypy, paragrypy, adenowirusy, rzadziej bakterie atypowe. Jeśli przyczyną są bakterie, należy zastosować antybiotyk. W przypadku wirusów stosuje się leczenie objawowe.

• Zwężenia krtaniowo-tchawicze, LTS

Zwężenia krtaniowo-tchawicze, LTS, to grupa chorób związana z zaburzeniem drożności tchawicy i krtani. Zwężenia mogą przyjmować różną lokalizację, kształt i długość. W zależności od miejsca powodują w różnym stopniu nasilenie duszności i zaburzenia głosu. Najczęściej następują w wyniku powikłań po intubacji, tracheotomii, urazów, refluksu krtaniowo-gardłowego czy infekcji. Rozpoznanie jest stawiane na podstawie zebranego wywiadu, spirometrii, laryngoskopii oraz badań obrazowych. Najczęściej stosowane jest leczenie chirurgiczne.

• Niedrożność tchawicy

Niedrożność tchawicy spowodowana połknięciem ciała obcego wymaga zazwyczaj leczenia operacyjnego w postaci bronchoskopii i usunięcia ciała obcego. Niedrożność tchawicy, do której doszło w wyniku powstania guza uciskającego na tchawicę leczona jest operacyjnie. Z uwagi na zwężenie światła tchawicy mogą nastąpić trudności w oddychaniu. Jedną z częstszych chorób tchawicy jest także nowotwór tchawicy, który objawia się uporczywym kaszlem oraz trudnościami w oddychaniu.

Wady tchawicy u dzieci

Przetoka tchawiczo-przełykowa często związana jest z zarośnięciem przełyku, wówczas należy interweniować chirurgicznie. W przypadku braku zarośnięcia przełyku, objawy pojawiają się później. Są to głównie zaburzenia połykania, nawrotowe zapalenie płuc i oskrzeli. Leczenie jest operacyjne.

Zwężenie tchawicy występuje jako następstwo niedorozwoju chrząstek. Objawy w okresie niemowlęcym to najczęściej świst wdechowo-wydechwy, nawrotowe zakażenia dróg oddechowych.

Wiotkość tchawicy wiąże się z wrodzoną tracheomalacją, opóźnionym rozwojem chrząstek. Objawy stridoru wdechowo-wydechowego oraz nawrotowe zakażenia dróg oddechowych ustępują wraz z wiekiem, do 3 roku życia.

Natalia Młyńska