Przełyk: budowa, funkcje, choroby

Przełyk jest narządem przewodu pokarmowego, który łączy gardło oraz żołądek. W organizmie człowieka ma długość około 25 cm i kształt podłużnej rury. Główną funkcją przełyku jest transport połkniętego pokarmu do żołądka. Jak zbudowany jest przełyk? Jakie są najczęstsze choroby przełyku i jak przebiega ich leczenie?

Spis treści

1. Przełyk: budowa
2. Unaczynienie przełyku
3. Unerwienie przełyku
4. Funkcje przełyku

Przełyk człowieka to część układu pokarmowego - mierzy około 25 cm i w zależności od odcinka, znajduje się na wysokości szyi, klatki piersiowej oraz nadbrzusza. Rozpoczyna się na wysokości odcinka szyjnego kręgosłupa (dokładnie szóstego kręgu szyjnego), a z żołądkiem łączy się na wysokości dziesiątego kręgu piersiowego.

Przełyk: budowa

Przełyk zbudowany jest z trzech części. Górną (szyjną) część stanowi mięsień zwieracz gardłowo-przełykowy, część środkową (piersiową) trzon przełyku, a dolną (brzuszną) część stanowi dolny zwieracz przełyku

• górny zwieracz przełyku (UES, ang. upper esophageal sphincter), czyli zwieracz gardłowo-przełykowy, jest okrężnym mięśniem oddzielającym gardło od przełyku
• dolny zwieracz przełyku (LES, ang. lower esophageal sphincter) jest okrężnym mięśniem gładkim, który zapobiega cofaniu się treści żołądkowej z powrotem do przełyku. Fizjologicznie przez większość czasu jest on w stanie skurczu, rozluźnia się w trakcie przełykania pokarmu.Niewydolność dolnego zwieracza przełyku powoduje refluks żołądkowo-przełykowy, czyli zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Natomiast w sytuacji zwiększonego spoczynkowego napięcia zwieracza dolnego przełyku oraz niepełnego rozkurczu mięśnia w trakcie połykania, dochodzi do rozwoju achalazji przełyku. Pokarm, który nie przechodzi do żołądka zalega w przełyku, powodując jest rozszerzenie. Leczenie achalazji przełyku polega na wstrzyknięciu toksyny botulinowej do zwieracza, jak również mechanicznym rozszerzeniu dolnego zwieracza przełyku. Ponadto, możliwe jest wykonanie zabiegu operacyjnego, który polega na nacięciu mięśni przełyku. 

Ściana przełyku jest zbudowana z czterech części (od światła przełyku):

• błony śluzowej, która ma pofałdowaną strukturę i jest pokryta nabłonkiem płaskim wielowarstwowym nierogowaciejącym
• błony podśluzowej
• błony mięśniowej, która od zewnątrz składa się z włókien mięśniowych o przebiegu podłużnym, natomiast od wewnątrz z włókien o przebiegu okrężnym
• błony zewnętrznej, zbudowanej z tkanki łącznej właściwej o luźnym utkaniu

Ściana przełyku zbudowana jest z dwóch rodzajów mięśni, zarówno gładkich jak i poprzecznie prążkowanych. Górną jedną trzecią przełyku tworzą mięśnie prążkowane, natomiast pozostałe dwie trzecie tworzą mięśnie gładkie.

Warto dodać, że przełyk człowieka ma trzy fizjologicznie występujące zwężenia.

Górne zwężenie znajduje się w miejscu przechodzenia gardła w przełyk (mięsień gardłowo-przełykowy, czyli górny zwieracz przełyku), zwężenie środkowe tworzy się na wysokości rozdwojenia tchawicy (z powodu ucisku oskrzela lewego i aorty zstępującej na ścianę przełyku), a dolne zwężenie znajduje się w miejscu przechodzenia przełyku w żołądek (dolny zwieracz przełyku).

Unaczynienie przełyku

Przełyk zaopatrywany jest w krew tętniczą za pomocą odgałęzień aorty piersiowej, tętnic oskrzelowych oraz gałęzi przełykowych tętnicy żołądkowej lewej.

Krew żylną odprowadzają naczynia żylne uchodzące do żyły nieparzystej, żyły nieparzystej krótkiej oraz żyły żołądkowej lewej.

Naczynia limfatyczne umożliwiają odpływ chłonki do węzłów chłonnych śródpiersiowych tylnych oraz węzłów chłonnych żołądkowych lewych.

Unerwienie przełyku

Przełyk jest narządem układu pokarmowego unerwionym przez współczulne nerwy pochodzące ze splotu aortalnego i górnego zwoju szyjnego, a także gałązki somatyczne nerwu błędnego, które zaopatrują górną część przełyku (mięśnie poprzecznie prążkowane) oraz gałązki autonomiczne nerwów błędnych, które zaopatrują dolną część przełyku (mięśnie gładkie).

Funkcje przełyku

Przełyk jest narządem układu pokarmowego, który łączy gardło z żołądkiem, a jego główną funkcją jest transport połkniętego kęsa pokarmu do żołądka.

W procesie połykania udział biorą:

• jama ustna
• gardło
• przełyk

dlatego też wyróżnia się 3 fazy połykania:

• ustną
• gardłową
• przełykową

Faza przełykowa jest niezależna od woli człowieka i ma charakter odruchowy. Po dotarciu rozdrobnionego w jamie ustnej i wymieszanego ze śliną kęsa pokarmu do gardła, dochodzi do odruchowego rozluźnienia mięśnia gardłowo-przełykowego, czyli górnego zwieracza przełyku.

Kęs pokarmu dostaje się do przełyku i przesuwa w dół w kierunku żołądka dzięki fali perystaltycznej. Jest ona wytworzona przez naprzemienne skurcze okrężnych włókien mięśniowych, z których zbudowana jest wewnętrzna warstwa ściany przełyku.

U człowieka prędkość przesuwania się kęsa pokarmu wynosi około 2-4 cm na sekundę. Zależy ona przede wszystkim od rodzaju połykanego pokarmu, jego konsystencji i wielkości, aktywności skurczowej przełyku oraz pozycji ciała podczas jedzenia i działania siły ciężkości połykanego pokarmu.

Siła skurczu przełyku w miejscu fali jest stosunkowo niewielka w górnej jego części, ale stopniowo wzmaga się w miarę przesuwania się tej fali ku żołądkowi.

Pokarm stały przesuwa się przez przełyk do żołądka dużo wolniej niż pokarm płynny, podobnie jak pokarm spożywany w pozycji poziomej.