Pępek - rodzaje, budowa, choroby. Co warto wiedzieć o pępku?

Pępek - ten mały znak na brzuchu od zawsze fascynował ludzi. Jak powstaje pępek? Czy pępek może zachorować? Kto mieszka w pępku? Czy on w ogóle do czegoś służy? Sprawdź, jakie ciekawostki na temat pępka wciąż odkrywają naukowcy.

Pępek to blizna po pępowinie. W pierwszych 2 tygodniach po urodzeniu resztka pępowiny usycha i odpada, pozostawiając pępek – naszą pierwszą bliznę. Pępek składa się głównie z tkanki łącznej. Pępek jest jednym z tzw. miejsc o zmniejszonym oporze, w którym ściana jamy brzusznej jest słabsza i bardziej podatna na zmiany patologiczne takie jak przepuklina.

Ostatnie badania wykonane na Uniwersytecie Stanowym Północnej Karpiny wykazały, że w pępkach znajduje się aż 2368 gatunków bakterii, z których aż 1458 to odmiany bakterii dotąd nieznane nauce. Do tego okazało się, że każdy pępek ma swoją unikalną florę bakteryjną! Co znaleziono w pępkach badanych? U jednego z nich wykryto bakterie, które dotychczas mieszkały jedynie na japońskich skałach, inny badany miał w pępku tzw. archeowce (prymitywne organizmy jednokomórkowe – przeważnie bez jądra komórkowego i organelli). Ten ostatni przyznał naukowcom, że nie mył się od wielu lat...

Spis treści

1. Jak powstaje pępek?
2. Co jest pod pępkiem?
3. Kształty pępka
4. Choroby pępka
5. Plastyka pępka
6. Strach przed pępkiem
7. Tego nie wiedzieliście o pępku

Jak powstaje pępek?

W pierwszych tygodniach ciąży tworzy się pępowina. Sznur pępowinowy mieści w sobie jedną dużą żyłę i dwie mniejsze tętnice, przez które dostarczany jest tlen z krwiobiegu matki i odprowadzane są zbędne produkty przemiany materii.

Naczynia pępowinowe osłonięte są tzw. galaretą Whartona – gąbczastą substancją chroniącą je przed uciskiem podczas ruchów dziecka i w trakcie porodu. Pępowina rośnie wraz z dzieckiem – u bardziej ruchliwych maluchów jest często dłuższa.

Odcięcie pępowiny należy do najczęściej wykonywanych zabiegów chirurgicznych na świecie. Sznur pępowinowy, łączący noworodka z matką, przecina się dziś nie od razu po przyjściu dziecka na świat, ale chwilę później. W tym czasie do jego krwiobiegu spływa dodatkowe 80-100 ml krwi, a to prawie 1/3 całej objętości krwi noworodka! To jeden z pierwszych „prezentów” od mamy na nowe życie.

Resztka pępowiny zaopatrywana jest plastykową zapinką, zdejmowaną po kilku dniach. W ciągu 2 tygodni kikut na ogół usycha i sam odpada. Proces ten może się jednak wydłużyć. Na szybkość gojenia się pępka mają wpływ: grubość pępowiny, grubość pierścienia skórnego wokół niej, prędkość wysychania kikuta i czynności pielęgnacyjne.

Co jest pod pępkiem?

Pozostałości pępowinowych żył przekształcają się w twarde więzadła prowadzące od wnętrza pępka do wątroby. Głębiej położone naczynia, które kiedyś służyły komunikacji z krwiobiegiem matki, stają się częścią wewnętrznego układu krwionośnego – dostarczają krew do pęcherza, układu pokarmowego i moczowego.

Bardzo rzadko może się zdarzyć, że kanał łączący pęcherz z pępkiem pozostaje drożny (z pępka może wówczas wyciekać mocz). Taka wada wymaga interwencji chirurgicznej.

Same pępki nie są tak mocno unerwione, ale część tkanek znajdująca się pod nimi tak. Kiedy mocno uciśniemy środek pępka, zadziała on jak swego rodzaju guzik. Wiązki nerwów pod nim w drodze do rdzenia kręgowego łączą się z wiązkami nerwów z naszego pęcherza i cewki moczowej.

Przez to połączenie nerwów wysłany zostaje impuls do mózgu. Mózg nie jest w stanie zidentyfikować, skąd otrzymał impuls, dlatego możemy poczuć mrowienie wokół pęcherza i w okolicy miednicy. Trochę tak, jakbyśmy mieli potrzebę pójścia do toalety.

Kształty pępka

Wygląd pępka, wbrew obiegowej opinii, wcale nie zależy od sposobu, w jaki lekarz podwiąże pępowinę. Zależy to od sposobu, w jaki skóra dziecka obrośnie sznur pępowinowy w życiu płodowym.

• Pępek wklęsły – taki ma większość ludzi. Jest to dowód na prawidłowy stan wiązadeł pachwinowych, które są pozostałością po pępowinie, właściwe uformowanie mięśni brzucha oraz na prawidłowe zrośnięcie się pierścienia pępkowego.

• Pępek wypukły – są dość rzadkie, taki ma jedna osoba na dziesięć. Są pamiątką po niewielkich przepuklinach pępkowych lub łagodnych infekcjach w czasie gojenia.

• Brak pępka – i tak się zdarza. Na ogół u ludzi, którzy urodzili się z przepukliną pępkową lub rozszczepem powłok brzusznych. W okresie niemowlęcym przechodzą oni operację, wskutek czego ich naturalny pępek zostaje chirurgicznie zaszyty. Nie ma go na przykład czeska supermodelka Karolina Kurková, choć niemal na wszystkich zdjęciach sesyjnych z odsłoniętym brzuchem znajduje się on... na miejscu. Pępek dodają Kurkovej w Photoshopie. Ten defekt nie przeszkodził jej w karierze – Kurková została jednym z Aniołków Victoria’s Secret.

Ciąża może zmienić kształt kobiecego pępka. W miarę jak rośnie brzuch, pępek, który miał dotąd wklęsły kształt, może się uwypuklić. W niektórych wypadkach wystaje tak mocno, że mówi się nawet o przepuklinie pępkowej.

CZYTAJ TEŻ: Rozstęp mięśni prostych brzucha - objawy, leczenie, ćwiczenia

Choroby pępka

• Zapalenie pępka

Przyczyną zakażenia pępka zwykle są gronkowce. Zakażenie rozwija się w obrębie kikuta pępowinowego u noworodków. W krajach rozwiniętych występuje rzadko. W pierwszym etapie powoduje zapalenie pępka, ale łatwo może szerzyć się poprzez naczynia pępkowe, co doprowadzi do zapalenia otrzewnej, a w konsekwencji do posocznicy.

Zapalenie pępka częściej dotyczy dzieci z zaburzeniami w układzie odpornościowym. W leczeniu zwykle stosuje się antybiotykoterapię w kierunku niszczenia bakterii odpowiedzialnych za zakażenie.

• Ziarniniak pępka

Czasami miejsce po odpadnięciu pępowiny u niemowlęcia nie goi się prawidłowo. W dnie pępka pojawia się wtedy czerwony, sączący guzek. Jest to tak zwany „ziarniniak pępka”. Ziarniniak jest to przerastająca, zakażona i niegojąca się tkanka ziarninowa.

Stan ten wymaga konsultacji lekarza. Leczenie polega na stosowaniu maści z antybiotykiem, częstego przemywania pępka, a w wybranych przypadkach drobnego zabiegu polegającego na podwiązaniu szypuły ziarniniaka.

• Przepuklina pępkowa

Uwypuklenie dna pępka świadczy o obecności przepukliny, czyli otworu w powłokach jamy brzusznej. W wypadku zauważenia przepukliny należy zasięgnąć porady lekarza.

Możliwe jest stosowanie leczenia zachowawczego polegającego na zakładaniu specjalnych plastrów zbliżających mięśnie proste brzucha, co pozwala na zamknięcie otworu przepukliny. Leczenie to przynosi w wielu wypadkach bardzo dobre efekty. Duże przepukliny jednak najczęściej wymagają leczenia operacyjnego.

DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: Przepuklina pępkowa: przyczyny i objawy. Na czym polega operacja przepukliny pępkowej?

• Guz pępka (tzw. guz siostry Mary Joseph)

Zwykle cechuje się nieregularnym odgraniczeniem i twardą konsystencją, może być bolesny. Powierzchnia zmiany często jest owrzodziała lub martwicza, może występować krwista, surowicza lub ropna wydzielina.

Zwykle wskazuje na występowanie rozsianych nowotworów: jelita grubego, żołądka, jajnika bądź trzustki, które przedostają się „na zewnątrz” wzdłuż więzadła prowadzącego z jamy brzusznej do pępka. Dość często guzki te są pierwszym objawem niewykrytego wcześniej raka.

Na nietypowy objaw pierwsza zwróciła uwagę siostra zakonna Mary Joseph (Julia Dempsey), pracująca jako asystentka chirurga w szpitalu Najświętszej Marii Panny w Rochester (późniejszej słynnej Mayo Clinic).Ból w okolicach pępka może sygnalizować zarówno poważne choroby, jak zapalenie wyrostka robaczkowego, zapalenie jelit, czyraka, jak i pojawić się z przyczyn tak prozaicznych, jak za ciasne ubranie czy duży ucisk na jamę brzuszną. Ból w obrębie pępka może wywołać również wysypka, będąca wynikiem uczulenia na jeden z elementów ubrania np. sprzączkę paska czy metalowy guzik.

Zobacz galerię 8 zdjęć

Plastyka pępka

Umbilikoplastyka to operacja plastyczna pępka. Nadawanie pępkowi kształtu wymarzonego przez właściciela jest dość popularnym zabiegiem. Można więc zamienić pępki wypukłe we wklęsłe, zwęzić pępki szerokie, pępkom głębokim nadać kształt migdałka itp. Aktualnie najmodniejsze są te podłużne, wąskie, z maleńkim „kapturkiem” u szczytu.

Strach przed pępkiem

Omfalofobia to paniczny strach przed pępkiem. Spowodowany bywa niekiedy związanymi z nim traumatycznymi przeżyciami z dzieciństwa (np. zranieniem lub wbiciem w pępek ostrego przedmiotu). Osoby z omfalofobią unikają patrzenia na pępki i dotykania okpic własnego pępka, gdyż wywołuje to u nich objawy paniki – przyspieszenie rytmu serca, spłycenie i przyspieszenie oddechu, mdłości i wymioty, drżenie rąk i nóg, osłabienie.

Tego nie wiedzieliście o pępku

• Pępek pozwala uniknąć pooperacyjnych blizn. Chirurdzy posługujący się laparoskopem (miniaturową kamerką ze światłem na końcu i zestawem narzędzi chirurgicznych) dostają się do jamy brzucha przez małe nacięcie w pępku. Zabiegi tego typu skracają czas regeneracji i zmniejszają ryzyko infekcji pooperacyjnych.
• Bakterie z pępka można zaprząc do produkcji sera. W ramach projektu artystycznego „Grow Your Own” („Wyhoduj własny”), prowadzonego przez University of Edinburgh, Stanford University i Science Gallery w Dublinie, pokazano ser brie, do którego produkcji użyto bakterii z pępka krytyka kulinarnego Michaela Pplana. Z kpei Australijczycy z 7 cent Brewery w Gisborne South uwarzyli piwo, wykorzystując drożdże pobrane z własnych pępków.
• Znaczna większość osób, które decydują się na piercing pępka, ma poważne problemy z zagojeniem się rany. Miejsce to jest wyjątkowo wrażliwe i proces całkowitego wygojenia się po zrobieniu kpczyka może trwać od 6 do 12 miesięcy.
• Wpatrywanie się we własny pępek było formą medytacji. Uprawiali ją hezychaści – przedstawiciele mistycznego odłamu chrześcijaństwa wschodniego. Wyciszenie, regulacja oddechu, przyjęcie pozycji siedzącej i wpatrywanie się w jeden punkt ciała (najczęściej pępek, uosabiający środek ciała) miało pomóc im w ujrzeniu światłości bożej.
• Były oficer Royal Air Force Peter Mason wraz z żoną Aleksandrą po przeprowadzce ze Szkocji do Ppski otworzyli jedyną w swoim rodzaju szkołę – szkołę masażu pępka. Według założycieli szkoły taki masaż ma zbawienny wpływ na naszą kondycję fizyczną, emocjonalną i psychiczną. Ponoć wystarczy codziennie mocno masować pępek kciukiem przez 5 minut!

Katarzyna Terentiew