Mięsień trójgłowy ramienia – budowa, funkcje i ćwiczenia na triceps

Mięsień trójgłowy ramienia, znany także jako triceps (od łacińskiej nazwy: musculus triceps brachii), to główny prostownik stawu łokciowego. Ze względu na to, że jest dobrze widoczny przez skórę, należy do najchętniej trenowanych mięśni tej okolicy ciała.

Mięsień trójgłowy ramienia należy do grupy tylnej mięśni ramienia, ponieważ w dużej mierze tworzy tylną powierzchnię ramienia. Razem z mięśniem dwugłowym ramienia oraz mięśniem naramiennym współtworzy też charakterystyczny obrys ludzkiego ramienia.

Spis treści

1. Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – budowa
2. Kaletki maziowe tricepsa
3. Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – funkcje
4. Kontuzje tricepsa
5. Ćwiczenia na triceps
6. Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – unerwienie i unaczynienie
7. Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – anomalie i odmiany

Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – budowa

Mięsień trójgłowy ramienia rozpoczyna się dystalnie od trzech różnych przyczepów, by zakończyć się jednym przyczepem końcowym wspólnego ścięgna trzech wszystkich trzech głów, które przyczepia się na powierzchni tylnej wyrostka łokciowego kości łokciowej. Przyczepy początkowe znajdują się w następujących miejscach:

• Głowa długa rozpoczyna się na guzku podpanewkowym łopatki;
• Głowa boczna rozpoczyna się na powierzchni tylnej kości ramiennej powyżej bruzdy n. promieniowego, a także na przegrodzie międzymięśniowej bocznej;
• Głowa przyśrodkowa rozpoczyna się na powierzchni tylnej kości ramiennej od bruzdy n. promieniowego w dół aż do torebki stawu łokciowego.

Głowa długa przebiega częściowo pod mięśniem naramiennym. Głowa przyśrodkowa tworzy warstwę głęboką powierzchni tylnej ramienia i leży bezpośrednio na kości ramiennej. Dwie pozostałe głowy (boczna i długa) leżą powierzchownie – na głowie głębokiej.

Kaletki maziowe tricepsa

W okolicy ścięgna końcowego mięśnia trójgłowego ramienia znajduje się kilka kaletek, które nie łączą się z jamą stawową.

U ludzi dorosłych stale występuje kaletka podskórna wyrostka łokciowego, która znajduje się między wyrostkiem łokciowym a skórą. W obrębie ścięgna powyżej wyrostka łokciowego, a czasami również między ścięgnem a torebką stawową, często znajduje się również druga kaletka kojarzona z przyczepem końcowym mięśnia trójgłowego ramienia.

Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – funkcje

Podstawowa funkcja mięśnia trójgłowego ramienia to prostowanie stawu łokciowego. Razem z mięśniem łokciowym jest to główny i prawie wyłączny prostownik tego stawu.

Wszystkie trzy głowy mogą pracować wspólnie, ale głowa długa może też kurczyć się oddzielnie. Obie krótkie głowy są bowiem jednostawowe, natomiast głowa długa przebiega nad dwoma stawami. W związku z tym jej działanie na staw ramienny może być nawet dwa razy silniejsze niż działanie na staw łokciowy.

Głowa długa to najsilniejszy prostownik ramienia w stawie ramiennym i bardzo silny przywodziciel. Pod tym względem silniejszy od mięśnia obłego większego, a ustępuje tylko mięśniowi piersiowemu większemu.

W stawie łokciowym dwie trzecie pracy prostowania wykonują głowy krótkie. Razem ze zginaczami mięsień trójgłowy ramienia silnie ustala staw łokciowy.

W sytuacji, kiedy ramię jest opuszczone, pracę mięśnia zastępuje siła ciężkości. W związku z tym siła częściej działających przeciwko grawitacji zginaczy jest o ponad jedną trzecią większa niż siła mięśnia trójgłowego ramienia. To dlatego staw łokciowy w stanie spoczynku jest lekko ugięty.

Mięsień trójgłowy ramienia działa na staw łokciowy wyłącznie jako prostownik i nie ma funkcji pobocznej, w przeciwieństwie do mięśnia dwugłowego ramienia, który oprócz zginania wykonuje także ruch odwracania. Dzięki temu, że przyczepia się do torebki stawowej stawu łokciowego, triceps spełnia także ważną funkcję w mechanice stawu. Pociąga bowiem tę torebkę i wygładza jej fałdy, który mogłyby się wpuklać w obręb stawu, gdyby była rozluźniona.

Kontuzje tricepsa

Mięsień trójgłowy ramienia to jeden z najczęściej trenowanych mięśni na siłowaniach. W związku z tym najczęstsze urazy i kontuzje, które dotyczą tricepsa, wiążą się z jego przeciążeniem i są to:

• nadwyrężenie tricepsa;
• naderwanie tricepsa;
• zerwanie tricepsa;

Powyższe kontuzje wynikają zazwyczaj z braku odpowiedniej rozgrzewki oraz przeceniania możliwości m. trójgłowego ramienia.

Ćwiczenia na triceps

Trening m. trójgłowego ramienia jest najskuteczniejszy, gdy wykonuje się wyprosty przedramienia i ramienia w sposób, który angażuje wszystkie trzy głowy tego mięśnia. Najlepszy efekt można osiągnąć, stosując ćwiczenia z dodatkowym oporem, na przykład w postaci obciążenia – oczywiście dostosowanego do swoich możliwości. Więcej na ten temat można się dowiedzieć z artykułu o ćwiczeniach na triceps:

Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – unerwienie i unaczynienie

Za unerwienie mięśnia trójgłowego ramienia odpowiada nerw promieniowy, który odchodzi ze splotu ramiennego.

W krew zaopatrują triceps:

• tętnica tylna okalająca ramię (odchodzi od tętnicy pachowej);
• tętnica głęboka ramienia (odchodzi od tętnicy ramiennej);
• tętnice poboczne łokciowe (odchodzą od tętnicy ramiennej).

Mięsień trójgłowy ramienia (triceps) – anomalie i odmiany

Wbrew swojej nazwie mięsień trójgłowy ramienia może mieć cztery głowy. Dodatkowa głowa może się rozpoczynać w różnych miejscach:

• na brzegu bocznym łopatki;
• na wyrostku kruczym;
• na torebce stawu ramiennego;
• na kości ramiennej.

Ścięgno początkowe głowy długiej tricepsa często łączy się pasmem ścięgnistym ze ścięgnem mięśnia najszerszego grzbietu. Pasmo to stanowi pozostałość mięśnia obecnego u małp człekokształtnych. 

Bibliografia

Bochenek A., Reicher M., „Anatomia człowieka”, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.

Bartosz Wróblewski