Jelito cienkie - jaką spełnia rolę?

Jelito cienkie to najdłuższy odcinek układu pokarmowego. U dorosłego ma on średnio 6 m. Odpowiada za wchłanianie do krwiobiegu składników odżywczych z pokarmu, rozprowadzanie ich po całym organizmie i wykorzystywanie ich w procesach niezbędnych do życia. Jak dokładnie zbudowane jest jelito cienkie? Co się dzieje na jego poszczególnych etapach?

Spis treści

1. Funkcje jelita cienkiego
2. Co się dzieje w dwunastnicy?
3. Co się dzieje w jelicie czczym?
4. Co się dzieje w jelicie krętym?
5. Choroby jelita cienkiego

Jelito cienkie znajduje się między żołądkiem a jelitem grubym. To najdłuższa część układu pokarmowego. U dorosłego człowieka osiąga 6-8 m, choć zdarza się, że osoby, którym usunięto część tego narządu, z tzw. zespołem krótkiego jelita, zupełnie prawidłowo trawią nawet przy 1,5-2 metrowym jelicie. Aby tak było, musi być jednak spełniony warunek: prawidłowo działająca zastawka krętniczo-kątnicza (zastawka Bauhina), która oddziela jelito cienkie od grubego. Co ważne, jelito potrafi się regenerować. Dzieci, którym usunięto część jelita, ale zachowano 50-60 cm, mają spore szanse na to, że jelito wydłuży się na tyle, że będzie w stanie spełniać swoją funkcję w pełnym zakresie.

Jelito cienkie rozpoczyna się zaraz za żołądkiem. Pierwszym jego fragmentem możemy określić odźwiernik, przez który pokarm z żołądka dostaje się do dwunastnicy. Dwunastnica przechodzi w jelito czcze, a ono z kolei w jelito kręte. Jelito cienkie zakończone jest wspomnianą zastawką krętniczo-kątniczą, która sprawia, że flora bakteryjna jelita grubego nie dostaje się do jelita cienkiego. Jeśli zastawka działa prawidłowo, jelito cienkie jest absolutnie czyste pod tym względem. Jeśli szwankuje, grozi nam zespół rozrostu bakteryjnego.

Ściany jelita są silnie umięśnione, a dzięki ruchom perystaltycznym (rytmicznym skurczom przypominającym falowanie) przesuwają treść pokarmową (miazgę pokarmową) w dół. Jelito wyścieła błona śluzowa, dobrze unaczyniona, w której znajdują się liczne gruczoły śluzowe. Przekrój jelita (światło) na początku ma szerokość ok. 4 cm, ale zwęża się i na końcu osiąga 2,5 cm.

Funkcje jelita cienkiego

• produkcja soku jelitowego, czyli soku trawiennego składającego się ze złuszczonych komórek nabłonka jelita oraz roztworu zawierającego enzymy trawienne, jak proteazy rozkładające białka i oligopeptydy na aminokwasy; wydzielanie soku jelitowego stymulowane jest hormonalnie pod wpływem miazgi pokarmowej
• trawienie pokarmu - białka trawione są za sprawą trypsyny i chymotrypsyny, tłuszcze rozkłada lipaza, a węglowodany – amylaza; w wyniku tych procesów makroskładniki pokarmowe zostają rozłożone na części składowe i mogą zostać wchłonięte do krwi, a wraz z nią przetransportowane do każdej komórki organizmu
• wchłanianie składników pokarmowych

Zobacz galerię 7 zdjęć

Co się dzieje w dwunastnicy?

Dwunastnica znajduje się w tylnej części jamy brzusznej i ma kształt podłużnego worka o długości 25-30 cm. Jest to jedyna część jelita cienkiego, którą w miarę wyraźnie daje się oddzielić od pozostałych (jelito czcze i kręte, które kolejno następują, nie mają między sobą zauważalnej granicy). W budowie dwunastnicy wyróżniamy:

• część górną (opuszkę), która rozpoczyna się na wysokości I kręgu lędźwiowego przy odźwierniku a kończy przy szyjce pęcherzyka żółciowego
• część zstępującą (poprzeczną), która biegnie pionowo w dół od szyjki pęcherzyka żółciowego do wysokości III kręgu lędźwiowego
• wstępującą (dolną), która początkowo biegnie poziomo potem skośnie ku górze, na wysokości II kręgu lędźwiowego zgięciem dwunastniczo-czczym przechodzi w jelito czcze.

Do dwunastnicy dociera częściowo strawiona miazga pokarmowa i miesza się z sokiem trzustkowym (wydzieliną trzustki o odczynie zasadowym), żółcią (wydzieliną wątroby), sokami trawiennymi z gruczołów Lieberküha i wydzieliną gruczołów Brunnera (silnie zasadowa wydzielina neutralizująca kwaśną treść pokarmową przechodzącą z żołądka).

Tutaj białka, węglowodany i tłuszcze zostają rozłożone na części składowe nadające się do wchłonięcia i wykorzystania przez organizm. W dwunastnicy np. wchłaniana jest większość żelaza.

Co się dzieje w jelicie czczym?

Długość jelita czczego to mniej więcej 2/5 części górnej jelita cienkiego (nie licząc dwunastnicy).

Najbardziej charakterystyczną cechą budowy jelita są kosmki jelitowe, a także znajdujące się z kolei na kosmkach - mikrokosmki. Są to uwypuklenia błony śluzowej, które sprawiają, że powierzchnia wchłaniania jelita zwiększa się nawet do 250m².

Za pośrednictwem kosmków jelitowych cząsteczki nadające się do wchłonięcia dostają się do krwi, a z nią do komórek całego organizmu. W jelicie czczym odbywa się zasadniczy proces wchłaniania z pokarmu składników odżywczych.

Co się dzieje w jelicie krętym?

Jelito kręte ma średnio 3 m długości i stanowi ok. 3/5 dolnej części jelita cienkiego. Zachodzą w nim końcowe procesy wchłaniania pokarmu.

W okolicy krętniczo-kątniczej, czyli tam, gdzie jelito cienkie łączy się z jelitem grubym, przyswajana jest witamina B12 oraz sole kwasu żółciowego. Tu także zachodzi dalsza resorpcja wody, aczkolwiek w jelicie krętym pokarm "resztkowy" występuje jeszcze w postaci płynnej.

Warto dodać, że jelito czcze i kręte leżą wewnątrzotrzewnowo, przymocowane do tylnej ściany jamy brzusznej krezką, która pozwala na ich dużą ruchomość. Dzięki krezce jelito układa się w pętle, które leżą pomiędzy poszczególnymi odcinkami jelita grubego.

Tak jak wspomniano, trudno wskazać wyraźną granicę między jelitem czczym a krętym. Tym, co odróżnia od siebie te dwa fragmenty układu pokarmowego, jest na pewno położenie (kręte znajduje się bliżej grubego) oraz średnica (kręte jest węższe niż czcze). Ponadto, w jelicie krętym występuje znacznie więcej grudek chłonnych  znajdujących się w błonie śluzowej, które mają swój udział w budowaniu odporności organizmu. Są one częścią układu limfatycznego i przypominają małe węzły chłonne. Zawierają limfocyty odpowiadające za humoralną reakcję immunologiczną. Grudki chłonna znajdują się w całym organizmie, ale najwięcej jest ich w jelicie krętym.

Choroby jelita cienkiego

• wrzody dwunastnicy
• celiakia
• choroba Whipple'a
• zespół rozrostu bakteryjnego (zespół ślepej pętli)
• zespół krótkiego jelita
• wgłobienie
• zespół nieszczelnego jelita
• enteropatia z utratą białka
• nowotwory