Esica (okrężnica esowata) - budowa, funkcje, choroby

Esica, czyli okrężnica esowata, stanowi fragment dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Esica jest nierozłącznym fragmentem jelita grubego, pełniącego kluczową funkcję w transporcie treści kałowej, wchłanianiu wody i substancji mineralnych, a nawet reguluje funkcje ośrodkowego układu nerwowego oraz układu odpornościowego.

Esica - okrężnica esowata (łac. sigmoideum) jest fragmentem jelita grubego, do którego należą również jelito ślepe, wyrostek robaczkowy, okrężnica, odbytnica, kanał odbytowy. Powyższy podział poszczególnych odcinków jelita grubego nie wiąże się z różnicami systematycznymi, ale opiera się na różnej topografii oraz różnym ustosunkowaniu się ich krezki. Topograficznie okrężnica zstępująca przechodzi w okrężnicę esowatą na wysokości grzebienia biodrowego, a na poziomie drugiego i trzeciego kręgu krzyżowego esica przechodzi w odbytnicę.

Spis treści

1. Esica - budowa
2. Esica - funkcje
3. Czym jest perystaltyka jelit?
4. Główne choroby esicy

Esica - budowa

Podział okrężnicy wygląda następująco:

• okrężnica wstępująca
• okrężnica poprzeczna
• okrężnica zstępująca
• okrężnica esowata

Długość okrężnicy może wahać się między 15 cm a 90 cm, ale średnio wynosi ona 40 cm. Esica ma kształt poziomo ułożonej litery S. Cechą wyróżniającą okrężnice jest jej krezka, dzięki której ma ona dużą ruchomość. W zależności od długości okrężnicy, długości jej krezki, poziomu wypełnienia pęcherza moczowego i odbytnicy, rozmiaru macicy ciężarnej kobiety, kształt oraz położenie okrężnicy są zmienne.

W przypadku powiększenia się narządów miednicy mniejszej, okrężnica esowata unosi się ku górze. Wypełniona treścią kałową lub gazami również wypada z miednicy i może zajmować szereg różnych lokalizacji np. wierzchołek pętli może być zlokalizowany w dole biodrowym, w okolicy pępkowej, może sięgać okrężnicy poprzecznej, a nawet powierzchni trzewnej prawego płata wątroby lub krzywizny większej żołądka.

Ciekawym faktem z dziedziny fizjologii jest to, że okrężnica esowata u noworodka, która wytwarza tylko jedną pętlę, jest w dużym stopniu wypełniona smółką i nie mieści się w stosunkowo małej miednicy, przez co sięga aż do prawego dołu biodrowego.

Ściana okrężnicy esowatej ma charakterystyczną dla przewodu pokarmowego czterowarstwową budowę. Tworzą ją:

• błona śluzowa
• błona podśluzowa
• błona mięśniowa
• błona surowicza

Wewnętrzna powierzchnia jelita jest wysłana nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym. Błona śluzowa posiada liczne krypty jelitowe o długości większej niż krypty jelita cienkiego. Ściana krypt zbudowana jest z:

• komórek walcowatych (absorpcyjnych)
• komórek kubkowych
• komórek macierzystych
• komórek enteroendokrynnych
• komórek Panetha

Komórki nabłonkowe z krypt przechodzą na powierzchnię jelita, i tam formują nabłonek wyściełający, którego komórki stopniowo się złuszczają. W błonie śluzowej oraz podśluzowej zlokalizowana jest tkanka limfatyczna jelita - GALT (ang. gut associated lymphoid tissue), składająca się z pojedynczych limfocytów śródnabłonkowych i limfocytów tkanki łącznej oraz grudek limfatycznych.

Błona mięśniowa układa się w dwie warstwy: wewnętrzną - okrężną dobrze rozwiniętą oraz zewnętrzną - podłużną, ukształtowaną w postaci trzech podłużnie biegnących pasm miocytów gładkich, nazywanych pasmami okrężnicy. Charakterystyczna struktura ściany w postaci wypukleń okrężnicy i fałdów półksiężycowatych spowodowana jest właśnie napięciem wyżej wymienionych pasm okrężnicy.

Cechą wyróżniającą jelito grube od jelita cienkiego jest brak kosmków, które są uwypukleniami błony śluzowej przez co powierzchnia chłonna jelita zwiększa się 8-krotnie. Ich liczba w jelicie cienkim wynosi ok. 90 milionów.

Esica - funkcje

• Absorpcja soli mineralnych oraz wody - dzięki tej funkcji dochodzi do zagęszczania treści pokarmowej co pozwala na zachowanie prawidłowego bilansu wodnego i osmolalnego. W skrajnych warunkach jelito może odzyskać do 6 litrów wody w ciągu doby.
• Wydzielanie śluzu - transportowany jest on do światła jelita przez co nadaje on odpowiednią konsystencję treści pokarmowej i ułatwia wydalanie
• Formowanie kału
• Flora bakteryjna – bakterie które lokują się w jelicie grubym wyspecjalizowane są w wytwarzaniu witaminy B12 (niezbędna witamina do procesu erytrocytopoezy), oraz witaminy K (potrzebnej do syntezy czynników krzepnięcia)
• Przez obecność specyficznej dla jelita flory bakteryjnej hamują rozrost "złych" bakterii, które mogą być przyczyną różnych schorzeń
• Oś jelito-mózg – bakterie które znajdują się w jelicie wytwarzają określone substancje chemiczne, które regulują funkcje ośrodkowego układu nerwowego, np. stan dysbiozy mikrobioty może wiązać się z nasileniem stanu zapalnego organizmu, zespołem jelita drażliwego, a nawet depresją

Czym jest perystaltyka jelit?

Skurcz i rozkurcz jelit zachodzi za pomocą mięśni gładkich. Wcześniej zostało wspomniane, że wyróżniamy dwa rodzaje warstwy mięśniowej tj. warstwa podłużna, która odpowiada za ruchy skracające jelita oraz warstwa okrężna prowadząca do zwężania jelit. Ruchy te rozprzestrzeniają się po całej długości jelita i nazywane są ruchami perystaltycznymi.

W jaki sposób dochodzi do pobudzenia komórek mięśniowych i w rezultacie do ruchów jelita? Skurcze komórek mięśniowych obu warstw zapewnione są dzięki komórkom rozrusznikowym nazywanych komórkami śródmiąższowymi (Cajala). Komórki te zlokalizowane są pomiędzy obiema warstwami mięśni i generują cykliczne wysokoamplitudowe fale depolaryzacji, rozprzestrzeniające się do komórek mięśniowych obu warstw.

W błonie podśluzowej znajduje się splot nerwowy Meissnera, a w błonie mięśniowej splot Auerbacha, te struktury można nazwać układem nerwowym jelita, gdyż reguluje on i wzbudza niektóre ruchu jelit. W wymienionych splotach znajdują się neurony ruchowe, czuciowe oraz neurony łączące inne neurony.

Neurony te odpowiadają za wywoływanie lokalnych odruchów. Neurony czuciowe zbierają informacje o jakości i ilości treści pokarmowej, a neurony łączące pośredniczą w przekazywaniu tej informacji do neuronów ruchowych. Neurony te razem z komórkami Cajala prowadzą do ruchów skracania i obkurczania, a co za tym idzie, do pasażu treści pokarmowej wzdłuż jelita. Ciekawym faktem jest to, że w całym jelicie liczba neuronów jest większa niż liczba neuronów w rdzeniu kręgowym.

Główne choroby esicy

Najczęstszą patologią dotyczącą okrężnicy esowatej jest zapalenie uchyłków. Uchyłki są to drobne przepukliny błony śluzowej wypchniętej wraz z błoną podśluzową na zewnątrz przez ścianę jelita grubego w miejscach o zmniejszonej oporności. Wyróżniamy uchyłki rzekome oraz uchyłki prawdziwe, te pierwsze nie posiadają warstwy mięśniowej, natomiast uchyłki prawdziwe zawierają wszystkie warstwy jelita.

Podstawowym czynnikiem odpowiedzialnym za powstanie uchyłku jest dieta uboga we włókna roślinne, zaburzenia czynności motorycznej jelita, mała aktywność fizyczna, stres, spożywanie produktów silnie przetworzonych. Głównym powikłaniem choroby uchyłkowej to zapalenie uchyłków (diverticulitis) i masywny krwotok z uchyłku.

Diverticulitis powstaje w momencie uszkodzenia śluzówki jelita przez zalegające w uchyłkach resztki pokarmowe, co prowadzi do stanu zapalnego w obrębie uchyłku, a następnie w tkance tłuszczowej okołookrężniczej, w krezce i otaczającej ścianie jelita. Powikłaniem zapalenia uchyłków jest:

• ropień okołojelitowy
• niedrożność mechaniczna
• rozlane zapalenie otrzewnej
• przetoki okrężniczo-pęcherzowe

Zapalenie uchyłków manifestuje:

• bolesność uciskowa podbrzusza po stronie lewej
• bolesne biegunki
• zaparcia
• gorączka
• u szczupłych osób wyczuwa się twardą, napięta okrężnicę esowatą

W badaniach laboratoryjnych występuje leukocytoza, wzrost OB oraz CRP.

Czytaj też:

• Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG): przyczyny, objawy, leczenie
• Choroby jelit
• Choroba Whipple’a – rzadka choroba jelit
• Wgłobienie jelit to najczęstsza przyczyna niedrożności przewodu pokarmowego u niemowląt