Błędnik: budowa i funkcje

Błędnik to część ucha wewnętrznego, która odpowiada za utrzymanie równowagi, czyli prawidłowe położenie ciała w przestrzeni. Gdzie dokładnie znajduje się błędnik? Jak jest zbudowany? Które części błędnika są odpowiedzialne za orientację w terenie i reagują na zmianę pozycji ciała?

Spis treści

1. Jak jest zbudowany błędnik?
2. Jak działa błędnik?

Błędnik to niewielka część wewnętrzna ucha położona w części skalistej kości skroniowej. Błędnik mieści w sobie receptory zmysłu słuchu i zmysłu równowagi, określanego jako zmysł równowagi i orientacji w przestrzeni.

Jak jest zbudowany błędnik?

Błędnik dzieli się na kostny i błoniasty. Błędnik kostny to przestrzeń zbudowana z jam i kanałów, w której znajduje się drugi rodzaj błędnika - błędnik błoniasty odpowiedzialny za słuch i równowagę.

Błędnik błoniasty składa się z kilku części. Są to:

• błędnik ślimakowy, na który składa się głównie przewód ślimakowy, potocznie nazywany ślimakiem. Jest to narząd nastawiony na odbieranie dźwięków
• struktury tworzące narząd równowagi: 

- przedsionek (błędnik przedsionkowy) - jama nieregularnego kształtu będąca środkowym odcinkiem błędnika. Z przodu łączy się ze ślimakiem, natomiast z tyłu z kanałami półkolistymi. Znajdują się w nim łagiewka i woreczek. Odgrywają one główną rolę w zachowaniu równowagi statycznej- błoniaste kanały półkoliste (których długość waha się od 1,5 do 2 cm) wychodzą z przedsionka i po zatoczeniu 2/3 koła znów do niego wracają. Są odpowiedzialne za zachowanie równowagi kinetycznej

Tzw. ślimak mieści narząd spiralny zawierający ok. 20 000 słuchowych komórek receptorowych, odbierających dźwięki. Każda komórka tego narządu odbiera drgania o określonej częstotliwości i natężeniu. Dzięki temu człowiek może rozróżniać wysokość tonów, natężenie dźwięku i jego barwę. Kanał spiralny podzielony jest blaszką spiralną kostną i ścianą błoniastego przewodu ślimakowego na dwie przestrzenie: schody przedsionka i schody bębenka.

Receptory zmysłu równowagi mieszczą się w narządzie przedsionkowym ucha wewnętrznego, czyli w tych częściach błędnika, które nazywa się kanałami półkolistymi i przedsionkiem.

Trzy kanały półkoliste (przedni, tylny i boczny) są wypełnione płynem i ułożone na trzech prostopadłych do siebie płaszczyznach: czołowej, strzałkowej i poziomej. To w nich znajduje się zmysł przestrzeni, ponieważ reagują na ruch obrotowy ciała.

Z kolei narządy mieszczące się w przedsionku ślimaka, czyli w błędniku przedsionkowym, reagują na przyśpieszenie liniowe (zmiana położenia w górę, w dół, w linii prostej). Są to łagiewka oraz woreczek.

W każdym z tych narządów znajduje się struktura czuciowa zwana plamką. Ze względu na jej ułożenie (pionowe w woreczku i poziome w łagiewce) woreczek jest czuły na zmiany przyśpieszenia w kierunku pionowym (np. grawitacja), zaś łagiewka wykrywa odchylenia głowy od pionu.

Jak działa błędnik?

Ruch, zarówno liniowy, jak i obrotowy, powoduje przemieszczanie się płynu wypełniającego struktury błędnika. Na tej drodze dochodzi do podrażnienia wrażliwych komórek zmysłowych, które mieszczą się w tych strukturach błędnika. Podrażnienie tych komórek przenosi się drogą układu nerwowego do mózgu, gdzie jest odczytywane jako wrażenie ruchu.

Z tego powodu sprawność funkcjonowania zmysłu równowagi od ścisłej współpracy między błędnikiem a móżdżkiem, który jest odpowiedzialny za koordynację ruchów utrzymujących prawidłową pozycję ciała.

Przeczytaj:

• Objawy chorób błędnika
• Choroby błędnika

Monika Majewska