Choroby aorty – zwykle wykrywane przypadkowo

Aorta (tętnica główna) to jeden z kluczowych elementów układu krążenia. Prawidłowe funkcjonowanie aorty jest niezbędne do zapewnienia dostawy tlenu i składników odżywczych do wszystkich organów. Dowiedz się, jak zbudowana jest aorta, jak działa aorta, jakie są najczęstsze choroby aorty oraz w jaki sposób przebiega diagnostyka i leczenie schorzeń aorty.

Spis treści

1. Aorta - anatomia
2. Aorta – funkcje
3. Aorta – choroby

Aorta to główna tętnica organizmu człowieka. Krew do aorty dostaje się bezpośrednio z lewej komory serca. Aorta biegnie następnie przez klatkę piersiową i jamę brzuszną, tworząc liczne rozgałęzienia. Tętnice odchodzące od aorty zaopatrują w krew wszystkie narządy naszego ciała.

Aorta - anatomia

Aorta to największa tętnica w organizmie człowieka. Aorta rozpoczyna się w klatce piersiowej i jest bezpośrednio połączona z lewą komorą serca. Przebieg aorty przypomina wygiętą laskę, w której wyróżnia się 3 części:

• część wstępującą,
• łuk aorty
• oraz część zstępującą.

Część wstępująca aorty jest połączona z sercem i biegnie wewnątrz otaczającego je worka osierdziowego. W obrębie części wstępującej aorty znajdują się odejścia tętnic wieńcowych, które zaopatrują w krew mięsień sercowy.

Druga część aorty – łuk aorty – jest położona za mostkiem. Na tym odcinku aorta oddaje 3 duże tętnice, które dostarczają krew do górnych części ciała - głowy, szyi i kończyn górnych. Nazwy tych naczyń to kolejno: pień ramienno-głowowy, tętnica szyjna wspólna lewa oraz tętnica podobojczykowa lewa.

Ostatni odcinek aorty – część zstępująca – biegnie pionowo w dół wzdłuż kręgosłupa. Jest to najdłuższy ze wszystkich odcinków aorty - zaczyna się w klatce piersiowej, następnie przechodzi przez przeponę i kończy się dopiero w jamie brzusznej.

Na wysokości przepony przebiega umowny podział aorty zstępującej na aortę piersiową i brzuszną. Aorta zstępująca tworzy liczne rozgałęzienia, które dostarczają krew do narządów klatki piersiowej i brzucha. Aorta kończy się w miejscu podziału na niewielką tętnicę krzyżową pośrodkową oraz 2 duże tętnice biodrowe, które prowadzą krew dalej – aż do kończyn dolnych.

Wśród odgałęzień aorty zstępującej w obrębie klatki piersiowej warto wymienić gałęzie osierdziowe, przełykowe, oskrzelowe i międzyżebrowe, które unaczyniają zarówno narządy wewnętrzne, jak i ściany klatki piersiowej.

W części brzusznej aorta oddaje 3 duże tętnice trzewne: pień trzewny oraz tętnicę krezkową górną i dolną. Te naczynia prowadzą krew do żołądka, jelit, trzustki, wątroby i śledziony. Dodatkowo, aorta tłoczy krew do parzystych tętnic nerkowych, nadnerczowych oraz jajnikowych (u kobiet) lub jądrowych (u mężczyzn). Widzimy zatem, że aorta zaopatruje w krew w zasadzie wszystkie organy wewnętrzne naszego ciała.

Aorta – funkcje

Aorta należy do tzw. krwiobiegu dużego, czyli układu naczyń prowadzących krew z serca do wszystkich narządów ciała. Ponieważ krew do aorty dostaje się bezpośrednio z serca, znajduje się ona pod stosunkowo dużym ciśnieniem – podczas skurczu serca 90-130 mmHg, a podczas jego rozkurczu 50-90 mmHg. Szybkość przepływu krwi w aorcie osiąga 20-50 cm/s. Budowa aorty musi zatem zapewniać jej odpowiednią elastyczność i wytrzymałość.

Oglądając ścianę aorty pod mikroskopem, możemy zaobserwować 3 wyraźne warstwy. Najbardziej wewnętrzna z nich to śródbłonek naczyniowy, tworzący gładką wyściółkę wewnątrz aorty. Rolą śródbłonka jest zapewnienie ciągłego, swobodnego przepływu krwi.

Środkowa warstwa ściany aorty składa się z licznych włókien mięśniowych i sprężystych, umożliwiających rytmiczne rozszerzanie i kurczenie aorty zgodne z falą tętna.

Najbardziej zewnętrzna część ściany aorty – przydanka – składa się głównie z włókien kolagenowych, zapewniających odpowiednią wytrzymałość.

Wyjątkową cechą przydanki aorty jest obecność tzw. vasa vasorum (z łac. „naczynia naczyń”). Są to drobne naczynia krwionośne biegnące w ścianie innych dużych naczyń.

Ściana aorty jest tak gruba, że nie wystarczy jej odżywianie krwią biegnącą w jej wnętrzu – potrzebuje dodatkowych naczyń, zapewniających ukrwienie również od strony zewnętrznej.

W kontekście funkcjonowania aorty, warto zwrócić uwagę na drobną strukturę, oddzielającą aortę od lewej komory serca. Jest nią zastawka aortalna. W momencie skurczu lewej komory serca, zastawka aortalna otwiera się, umożliwiając przepływ krwi z serca do aorty. Kiedy natomiast mięsień sercowy się rozkurcza, zastawka aortalna zamyka się, stanowiąc zabezpieczenie przed zwrotnym przepływem krwi do serca. Choroby zastawki aortalnej to jedne z częstszych nabytych wad układu krążenia.

Aorta to duże naczynie, na które warto spoglądać w kontekście całego układu krążenia. Choroby aorty mają bezpośredni wpływ na inne narządy tego układu, w tym przede wszystkim na mięsień sercowy. Przykładowo, zwężenie zastawki aortalnej to schorzenie utrudniające tłoczenie krwi z serca do aorty.

Jego skutkiem jest zmniejszone zaopatrzenie narządów w krew. Serce, jako pompa tłocząca krew, musi wytwarzać wyższe ciśnienia w celu pokonania oporu. Odbywa się to kosztem przerostu mięśniówki ścian serca. Zaburzenia funkcjonowania aorty są więc przyczyną zmian w całym układzie krążenia.

Aorta – choroby

Schorzenia aorty możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Najczęstsze wady wrodzone aorty to dwupłatkowa zastawka aortalna oraz zwężenie cieśni aorty, zwane fachowo koarktacją. Znacznie powszechniej spotyka się jednak nabyte choroby aorty, wśród których dominują tętniaki aorty oraz wady dotyczące zastawki aortalnej.

Tętniak aorty

Tętniakiem nazywamy miejscowe poszerzenie naczynia o ponad 50% w stosunku do jego prawidłowej średnicy. Tętniaki aorty zdarzają się stosunkowo często – według różnych badań w populacjach europejskich problem ten dotyczy od 5 do 10% mężczyzn.

U kobiet tętniaki występują znacznie rzadziej. Tętniaki mogą powstawać na wszystkich odcinkach aorty, choć najczęściej tworzą się w jej odcinku brzusznym. Jaka jest przyczyna powstawania tętniaków? Zazwyczaj są one skutkiem zmian miażdżycowych w naczyniach, a także uszkodzeń naczyń spowodowanych nadciśnieniem tętniczym, paleniem papierosów czy podwyższonym stężeniem cholesterolu.

Warto również wiedzieć, że istnieją schorzenia genetyczne, zwiększające ryzyko powstania tętniaków. Ich przykładem jest zespół Marfana, w którym zaburzenie powstawania kolagenu powoduje wzrost ryzyka powstawania tętniaków w ścianach tętnic.

Największym niebezpieczeństwem związanym z obecnością tętniaka jest ryzyko jego pęknięcia. Krew w aorcie płynie pod dużym ciśnieniem, dlatego pęknięcie tętniaka aorty niesie ze sobą ryzyko krwotoku zagrażającego życiu. Niestety, wiele tętniaków aorty pozostaje zupełnie bezobjawowych.

Zwykle są one wykrywane przypadkowo podczas badań obrazowych klatki piersiowej lub jamy brzusznej. Objawy zazwyczaj pojawiają się dopiero wtedy, gdy tętniak osiąga duże rozmiary. W przypadku tętniaków aorty piersiowej najczęstszym objawem jest kaszel i ból między łopatkami. Tętniaki aorty brzusznej mogą powodować bóle brzucha lub okolic kręgosłupa lędźwiowego.

Najskuteczniejszą metodą leczenia tętniaków aorty jest ich operacyjne usunięcie, połączone z wszczepieniem protezy w miejscu usuniętego fragmentu naczynia. Wskazane jest również zaprzestanie palenia papierosów, prawidłowa dieta i kontrola współistniejących chorób sercowo-naczyniowych (nadciśnienia tętniczego, hipercholesterolemii).

Wady zastawki aortalnej

Wady zastawki aortalnej możemy podzielić na wrodzone i nabyte. Najczęstszą wadą wrodzoną zastawki aortalnej jest tzw. dwupłatkowa zastawka aortalna. Schorzenie to polega na nieprawidłowej budowie zastawki aortalnej, która zamiast 3 płatków, posiada jedynie 2. Taka budowa zastawki często nie powoduje żadnych objawów klinicznych, ale jednocześnie może predysponować do innych zaburzeń funkcjonowania zastawki.

Najczęstsze schorzenia nabyte zastawki aortalnej to jej stenoza (czyli zwężenie) oraz niedomykalność. Stenoza aortalna powoduje utrudnienie tłoczenia krwi z lewej komory serca do aorty. Skutkuje to zwiększonym obciążeniem serca oraz zmniejszonym napływem krwi do wszystkich narządów. Niedomykalność aortalna jest natomiast przyczyną cofania się krwi z aorty z powrotem do serca podczas jego rozkurczu. Objawowe wady zastawki aortalnej mogą stanowić wskazanie do jej operacyjnej wymiany.

Aorta – wady wrodzone

Przykładem typowej wady wrodzonej aorty jest koarktacja, czyli zwężenie cieśni aorty. Przebieg schorzenia zależy od tego, jak bardzo zwężona jest aorta (w skrajnych przypadkach może występować jej całkowite zarośnięcie).

Leczenie takiej wady u noworodka polega na podtrzymywaniu drożności naczyń, które w normalnych warunkach są czynne tylko podczas życia płodowego. W ten sposób można czasowo zapewnić dopływ krwi do wszystkich narządów. Docelowe leczenie stanowi zabieg operacyjny, przywracający właściwą drożność aorty.

Urazy aorty

Jedną z typowych przyczyn urazowego uszkodzenia aorty jest wypadek komunikacyjny z uderzeniem klatką piersiową o kierownicę. Skutki takiego zdarzenia są podobne jak przy pęknięciu tętniaka aorty – chory wymaga natychmiastowego zaopatrzenia, ponieważ krwotoki z uszkodzonej aorty powodują masywną utratę krwi i stanowią bezpośrednie zagrożenie życia.

Czytaj też:

• Aortografia: inwazyjne badanie aorty: wskazania i przebieg
• TĘTNIAK ROZWARSTWIAJĄCY aorty zagraża życiu
• Tętniak aorty brzusznej - przyczyny, objawy i leczenie
• 23 produkty, które oczyszczą tętnice. Wpisz je na listę zakupów.

Krzysztofa Białożyt