Pokrzywka: przyczyny, objawy i leczenie pokrzywki

Pokrzywka daje dokuczliwe objawy, takie jak swędzenie skóry, czerwone bąble, opuchlizna i obrzęki. Często sposób jednak ustalić dokładnie, co jest ich przyczyną, dlatego leczenie pokrzywki stanowi istotny problem. Przeczytaj. co może doprowadzić do rozwoju pokrzywki, jak ją rozpoznać i jak skutecznie leczyć pokrzywkę.

Zobacz galerię 5 zdjęć

Spis treści

1. Pokrzywka - przyczyny
2. Pokrzywka - rodzaje
3. Pokrzywka - objawy
4. Pokrzywka - diagnostyka
5. Pokrzywka - leczenie

Pokrzywka to wysypka, która objawia się zmianami skórnymi w postaci bąbli i/lub obrzęków. Pokrzywka może być ostra (trwa do 6 tygodni) i przewlekła (trwa więcej niż 6 tygodni). Ta ostatnia pojawia się częściej u osób w 4-5 dekadzie życia.

Pokrzywka - przyczyny

1) Alergia (pokrzywka alergiczna)

• pokarmowa (ryby, mleko, jaja, orzechy, niektóre owoce, warzywa)
• leki (najczęściej penicylina i jej pochodne, kwas acetylosalicylowy, niesteroidowe leki przeciwzapalne, surowica przeciwtężcowa)
• na pyłki roślin
• naskórek i sierść zwierząt domowych
• składniki pożywienia (barwniki, konserwanty, przyprawy i inne)
• chemikalia
• jady owadów
• lateks (np. w wyniku noszenia rękawic lateksowych)

2) Choroby infekcyjne wywoływane przez bakterie, grzyby i pasożyty przewodu pokarmowego, a także zakażenia wirusowe (np. zapalenie wątroby, HIV).

3) Choroby tarczycy - u chorych na pokrzywkę przewlekłą częściej niż w ogólnej populacji obserwuje się obecność przeciwciał przeciwtarczycowych.

4) Choroby autoimmunologiczne - np. pokrzywka naczyniowa w przebiegu tocznia układowego.

5) Różne czynniki fizyczne, np. zimno, ucisk, gorąco, kontakt z wodą, promieniowanie słoneczne, wibracje, wysiłek prowokujący pocenie się (tzw. pokrzywka cholinergiczna). Do tej grupy zalicza się także dermografizm, czyli pokrzywkę wywoływaną poprzez potarcie bądź zadrapanie skóry.

Pokrzywka - rodzaje

Pokrzywka może występować na skutek styczności z różnego rodzaju czynnikami. Ze względu na przyczyny pojawiania się pokrzywki, można wyróżnić rodzaje pokrzywki takie jak:

• pokrzywka idiopatyczna - inaczej pokrzywka samoistna, pojawia się na ciele z nieznanych przyczyn. W wyniku przebiegu ostrego występuje krócej niż 6 tygodni. Może towarzyszyć jej obrzęk naczynioruchowy. Natomiast pokrzywka w postaci przewlekłej utrzymuje się ponad 6 tygodni. Jej charakterystyczną cechą jest brak możliwości wykrycia czynnika powodującego jej powstawanie.
• pokrzywka cholinergiczna - pojawia się w wyniku wzrostu temperatury ciała spowodowanego zarówno wysiłkiem fizycznym, jak i ogrzaniem ciała w pozycji biernej. Charakteryzuje się pojawieniem grudek o średnicy 1-4 mm do 20 minut po wzroście temperatury organizmu. Pokrzywka cholinergiczna występuje średnio u 11% populacji.
• pokrzywka polekowa
• alergiczna - pojawia się na skutek uczulenia na daną substancję, która jest składnikiem leku (np. penicylinę)
• niealergiczna - występuje po spożyciu leków zaostrzających objawy pokrzywki idopatycznej (np. niesteroidowe leki przeciwzapalne), opioidów, radiologicznych środków cieniujących lub leków zwiotczających mięśnie
• pokrzywka aspirynowa - reakcja na aspirynę zawartą w lekach, a także w produktach spożywczych takich jak: awokado, maliny, wiśnie, wierzbę, lipę, tymianek, barwniki spożywcze, śliwki, ciemne winogrona, czarne porzeczki, jagody, benzoesany. Pokrzywka aspirynowa występuje nawet u 30% cierpiących na przewlekłą postać pokrzywki
• pokrzywka kontaktowa - przyczyną pojawienia się pokrzywki kontaktowej jest bezpośrednia styczność z czynnikami mogącymi ją wywoływać, takimi jak np.: lateks, orzechy, ryby, skorupiaki, żywice, ślinę zwierząt, nadsiarczan amonu, aldehyd mrówkowy itd.
• pokrzywka pokarmowa - jej przyczyną jest reakcja alergiczna na różnego rodzaju pokarmy (najczęściej orzechy, ryby, skorupiaki, różnego rodzaju owoce, jaja, mleko, soję) lub odpowiedź na produkty wyzwalające histaminę.
• pokrzywka fizyczna
• pokrzywka wodna - będąca objawem alergii na wodę
• pokrzywka słoneczna - pojawia się na skutek reakcji alergicznej na promienie słoneczne
• pokrzywka z zimna - występuje w wyniku nieznacznego obniżenia temperatury ciała (nawet o 2-3 stopnie Celsjusza).
• pokrzywka dermograficzna - będąca skutkiem tarcia
• pokrzywka opóźnionego ucisku - będąca skutkiem ucisku skóry. Jest bardzo bolesna
• pokrzywka wibracyjna - powstaje na skutek wibracji, np. podczas obsługi młota pneumatycznego

Pokrzywka - objawy

Pokrzywka ma postać swędzących, porcelanowo-różowych bąbli i/lub obrzęków. Zmiany te:

• mogą pojawić się w dowolnym miejscu na ciele i być skupione w jednym/kilku miejscach albo pokrywać całe ciało, np. w przypadku pokrzywki wywołanej zimnem, bąble rozwijają się w miejscu oziębienia skóry; z kolei pokrzywka będąca wynikiem ucisku objawia się głębokimi obrzękami w miejscu przewlekle działającego ucisku
• mogą mieć różny kształt, np. pokrzywka wywoływana poprzez potarcie bądź zadrapanie skóry objawia się jako wyniosłe, czerwone linie

Wyjątkiem jest pokrzywka naczyniowa, w przebiegu której bąble utrzymują się dłużej niż 48 godzin w jednym miejscu, a zmianom skórnym nie towarzyszy świąd skóry.

• bledną pod naciskiem palca
• krótko utrzymują się w jednym miejscu - opisywane są jako "wędrujące" po ciele. Zmiana znika, a za kilka godzin w innym miejscu na ciele pojawiają się nowe bąble
• mogą utrzymywać się do 6 tygodni (pokrzywka ostra) lub dłużej niż 6 tygodni (pokrzywka przewlekła)

W niektórych przypadkach pokrzywki ostrej mogą się pojawić objawy towarzyszące, takie jak: gorączka, ogólne złe samopoczucie, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, ból stawów.

Pokrzywka - diagnostyka

W określeniu czynnika wywołującego pokrzywkę duża rolę odgrywa wywiad. Należy poinformować lekarza, czy pojawienie się pokrzywki poprzedziła infekcja (np. górnych dróg oddechowych czy układu moczowego), czy przebywaliśmy na zimnie lub na słońcu oraz jakie leki zostały przyjęte kilka dni przed pojawieniem się pokrzywki. Jeśli pokrzywka pojawia się w ciąży lub pod koniec cyklu miesiączkowego, należy zbadań poziom hormonów płciowych.

W postawieniu rozpoznania pomocne są wyniki oznaczeń stężeń immunoglobin IgE i natychmiastowych testów skórnych. Przy podejrzeniu nadwrażliwości na leki wykonuje się próby śródskórne.

Bardzo przydatną metodą potwierdzającą nietolerancję pokarmów jest dieta eliminacyjna. Przez 7-10 dni chory w dowolnych ilościach spożywa ryż, ziemniaki, wodę mineralną i słabą herbatę, a następnie w kolejnych dniach wprowadza pojedyncze, nowe pokarmy obserwując reakcje skórne.

Z kolei podejrzewając pokrzywkę z nietolerancji kwasu acetylosalicylowego należy zalecić dietę o składzie: woda mineralna, herbata, ser biały chudy, ryż, ziemniaki, mięso z wyjątkiem drobiu i ryb oraz masło (łyżka/dzień). W przypadku występowania nietolerancji w ciągu 7-10 dni nastąpi złagodzenie lub całkowite ustąpienie objawów.

Aby wykluczyć, że przyczyną pokrzywki są choroby tarczycy, należy oznaczyć stężenie przeciwciał przeciwtarczycowych oraz TSH.

Pokrzywka - leczenie

Gdy pojawi się pokrzywka, w pierwszej kolejności należy sięgnąć po leki przeciwhistaminowe. Są one dostępne w aptekach bez recepty. Jeśli mimo ich zastosowania pokrzywka nie ustępuje, należy udać się do lekarza.

W ciężkich przypadkach pokrzywki (szczególnie gdy dojdzie do obrzęku naczynioruchowego) lekarz może zdecydować o podaniu doustnych glikokortykosteroidów (te w maści przepisuje się bardzo rzadko) - stosuje się je możliwie krótko, bo ich stosowanie wiąże się z licznymi skutkami ubocznymi.

Czytaj też:

• Uporczywe swędzenie i opuchlizna – jak leczyć pokrzywkę alergiczną?
• Objawy alergii skórnej. Pokrzywka, wyprysk, atopowe zapalenie skóry to objawy alergii skórnej
• Wysypka u dziecka – przyczyny wysypki, objawy, leczenie

Monika Majewska