Uczulenie na penicylinę. Jakie są jego objawy?

Uczulenie na penicylinę to jedna z najczęstszych reakcji alergicznych na lek. Bywa bardzo silna i czasem może nawet prowadzić do śmierci - na szczęście to ostatnie zdarza się stosunkowo rzadko. Sprawdź, jakie są objawy uczulenia na penicylinę.

Spis treści

1. Uczulenie na penicylinę: czym jest penicylina?
2. Uczulenie na penicylinę: objawy
3. Uczulenie na penicylinę: reakcje niepożądane w kuracji penicyliną
4. Uczulenie na penicylinę: diagnoza

Spis treści:

• Uczulenie na penicylinę: czym jest penicylina?
• Uczulenie na penicylinę: objawy
• Uczulenie na penicylinę: reakcje niepożądane w kuracji penicyliną
• Uczulenie na penicylinę: diagnoza

Uczulenie na penicylinę może mieć różne nasilenie, nie zawsze bardzo intensywne. Do tej pory naukowcom nie udało się odkryć, dlaczego jedni są uczuleni na ten antybiotyk, a inni nie. Zaobserwowano jedynie, że nie jest to przypadłość dziedziczna oraz, że nie ma zauważalnego związku z innymi alergiami.

Uczulenie na penicylinę: czym jest penicylina?

Penicylinę odkrył Alexander Fleming w 1928 r. Stało się to przez przypadek. Naukowiec, porządkując naczynia z kulturami bakterii, zauważył rozwijającą się kolonię pleśni, która zabijała bakterie. Zaczął robić kolejne eksperymenty, a kilka lat później wraz z Howardem Walterem oraz Ernestem Borisem Chainem wyizolowali substancję czynną. Po roku dalszych prac produkowali już antybiotyk, za który w 1945 r. dostali nagrodę Nobla.

Penicylina jest najstarszym, uniwersalnym antybiotykiem. Należy do rodziny antybiotyków betalaktamowych, leczących wiele zakażeń. Działa na paciorkowce, gronkowce, ziarenkowce beztlenowe, Clostridium difficile i Actinomyces, dwoinki gram-ujemne, krętki (Treponema, Borrelia, leptospiry), meningokoki i wiele innych.

Penicyliną leczymy:

• anginę,
• zapalenie uch środkowego,
• ropnie,
• zapalenie szpiku,
• posocznice,
• rzeżączkę,
• pneumokokowe zapalenie płuc,
• menigokokowe zapalenie opon mózgowych,
• błonicę,
• tężec,
• kiłę,
• wąglik.

Penicyliny dzielimy na naturalne (penicylina benzylowa) oraz półsyntetyczne (amoksycylina, fenoksymetylopenicylina, ampicylina, tyracylina, azlocylina, mezlocylina piperacylina, propicylina, karbenicylina, metycylina, oksacylina, kloksacylina, nafcylina).

To właśnie penicylina naturalna jest jedną z najsilniej uczulających substancji, która jest odpowiedzialna za największą ilość ciężkich reakcji alergicznych prowadzących do śmierci. Dawniej, z tego względu, przed podaniem leku wykonywano tzw. próbę penicylinową, dziś stosuje się ją jedynie w lecznictwie zamkniętym, a gdy tylko jest taka możliwość, chorym podaje się penicyliny półsyntetyczne. Znacznie rzadziej wywołują one reakcje niepożądane.

Warto pamiętać: Nie wszystkie reakcje niepożądane występujące po podaniu penicyliny są alergią. Ponadto, nie wszystkie reakcje alergiczne są równie niebezpieczne. Według najnowszych badań liczba osób z alergią na penicylinę jest przeszacowana. Zaledwie 10% ze wszystkich osób twierdzących, że jest uczulonych na penicylinę, rzeczywiście ma to uczulenie.

Uczulenie na penicylinę: objawy

Zwykle uczulenie na leki objawia się reakcjami skórnymi i tak też jest w przypadku uczulenia na penicylinę. W jej przypadku są to:

• pokrzywka (ok. 40% wszystkich reakcji niepożądanych),
• wysypka,
• rumień obejmujący ręce, nogi, tułów (rzadziej).

Może jednak dojść także do innych objawów, ogólnoustrojowych, takich jak: obrzęk krtani, atak astmy, duszności. W najgorszym przypadku (u około 0,01-0,06% osób uczulonych na penicylinę) dochodzi do wstrząsu anafilaktycznego, który jest sytuacją zagrażającą życiu i wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej. Dotyczy to przeważnie osób w wieku 20-40 lat.

Wstrząs objawia się w ten sposób, że w ciągu kilku minut od podania penicyliny pacjent zaczyna skarżyć się na złe samopoczucie, zawroty głowy, spadek ciśnienia krwi. Mogą pojawić się też: zaczerwienienie skóry, świąd, pokrzywka, szybki i płytki oddech, obrzęk twarzy i dróg oddechowych, co w najgorszym wypadku skutkuje uduszeniem.

Reakcje alergiczne dzielimy na:

• natychmiastowe - IgE-zależne (do 1 godziny od zadziałania czynnika alergizującego),
• cytotoksyczne - zależne od przeciwciał IgM, IgG (objawy zwykle po 3 dniach),
• kompleksów immunologicznych (objawy po 3-5 dniach),
• opóźnione - zależne od limfocytów T (objawy po 7 dniach).

Uczulenie na penicylinę: reakcje niepożądane w kuracji penicyliną

Zdarza się, że w trakcie leczenia penicyliną pojawiają się u pacjenta niepożądane reakcje, które jednak trzeba odróżnić od alergii. Często pojawia się wysypka. W wielu przypadkach nie jest to jednak alergia na lek, a jedynie niegroźny efekt uboczny, który ten lek wywołuje albo po prostu objaw samej choroby.

Bardzo często jest też tak, że małe dziecko z "trzydniówką", objawiającą się początkowo wysoką gorączką, trafia do lekarza, który nie mogąc zdiagnozować przyczyny tak wysokiej temperatury, przepisuje antybiotyk (na wszelki wypadek). Wysypka, która się pojawia w kolejnych dniach, nie jest objawem alergii na antybiotyk, tylko potwierdzeniem trzydniówki (bezpodstawnie zresztą leczonej antybiotykiem, gdyż jest choroba wirusowa).

Leczenie penicyliną może ponadto wywoływać bóle brzucha i biegunki, gdyż - jak to antybiotyk - także penicylina likwiduje nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale również i naturalną florę bakteryjną jelit. U kobiet może powodować infekcje grzybicze pochwy. Nie są to jednak objawy alergii na lek.

Uczulenie na penicylinę: diagnoza

Jak można dowiedzieć się, czy jest się uczulonym na penicylinę? Niestety, nie ma stuprocentowo pewnej metody na potwierdzenie alergii na penicylinę. Przeważnie wykonuje się badanie krwi pod kątem poziomu przeciwciał specyficznych względem penicyliny. Do tego celu służą:

• testy punktowe,
• testy śródskórne,
• testy płatkowe,
• testy prowokacji z lekiem,
• oznaczenie przeciwciał sIgE,
• test uwalniania histaminy z bazofilów,
• odczyn transformacji limfocytów LTT (w alergiach późnych).

Badania przeprowadzane są w poradniach alergologicznych specjalizujących się w diagnostyce nadwrażliwości na leki. Obecność przeciwciał we krwi potwierdza alergię. Jeżeli nie stwierdzi się obecności przeciwciał specyficznych wobec penicyliny – nie oznacza to z całą pewnością, że alergii nie ma (penicylina rozkłada się w ludzkim organizmie i niektóre osoby uczulone są właśnie na produkty rozkładu).

Wtedy można wykonać test prowokacyjny – pod ścisłą kontrolą lekarza w szpitalu pacjentowi podaje się stopniowo coraz większe dawki penicyliny. Jeżeli wystąpią objawy, to można mówić o alergii.

Warto pamiętać: Gdy testy już potwierdzą, że dana osoba ma alergię na penicylinę, będzie musiała się ona z nią liczyć do końca życia i w razie konieczności być leczona innymi lekami. Wiedząc o alergii na ten antybiotyk trzeba zawsze mówić o tym lekarzom. Dla własnego bezpieczeństwa można umieścić informację o alergii na penicylinę w swoich dokumentach lub nosić tzw. nieśmiertelnik.