Twoje dziecko ma astmę

Gdy rodzice dowiadują się, że ich dziecko ma astmę, wpadają w panikę. Wydaje im się, że jego życie ograniczy się do walki o każdy oddech. Tymczasem wcześnie wykryta i dobrze leczona pozwala normalnie żyć. Problemy z oddychaniem, częste zapalenia oskrzeli i katar to pierwsze sygnały ostrzegawcze.

W Polsce na astmę cierpi ponad trzy miliony osób - z czego około miliona stanowią dzieci. Chłopcy do 10 roku życia chorują dwa razy częściej niż dziewczynki.  Nie zawsze objawy astmy są na tyle charakterystyczne, by można było wcześnie ją wykryć. Mają z tym kłopot nawet pediatrzy. Jeśli jednak twoje dziecko:

• ma zaledwie kilka miesięcy, a z trudem oddycha (ma tzw. sapkę), katar, łzawią mu oczy - powiedz o tym pediatrze podczas najbliższej wizyty;
• nie ma jeszcze roku, a już lekarz wykrył u niego atopowe zapalenie skóry (AZS), powinno cię to skłonić do rozmowy z alergologiem o astmie. Bywa bowiem, że od AZS rozpoczyna się tzw. marsz alergiczny - uczulenie na jeden alergen przechodzi w uczulenie na kolejne. Ten marsz może zakończyć się astmą;
• choruje na zapalenie oskrzeli trzy, cztery razy w roku - nie gódź się na faszerowanie go kolejnymi antybiotykami, ale poproś  pediatrę o skierowanie na badania w kierunku alergii (większość przypadków astmy oskrzelowej ma podłoże alergiczne);
• łatwo się męczy po niewielkim wysiłku i trudno jest mu oddychać - zrób mu badania spirometryczne, w tym PEF. Polegają na maksymalnym wydechu powietrza przez ustnik do specjalnych urządzeń pomiarowych. Takie badania pozwalają ocenić tzw. szczytowy przepływ wydechowy - mówiąc w dużym uproszczeniu, czy do płuc dziecka dociera wystarczająco dużo powietrza.

Czy astmę można odziedziczyć?

Można odziedziczyć skłonność do niej. Na tę chorobę częściej zapadają dzieci z rodzin, w których już wcześniej się ona pojawiła. Gdy mama dziecka jest alergiczką lub ma astmę, ryzyko, że malec zachoruje wynosi 30 procent; jeśli oboje rodzice mają astmę lub są alergikami - ryzyko zwiększa się do 70 procent.

W nielicznych przypadkach z astmy wyrasta się w okresie dojrzewania. Zazwyczaj dotyczy to dzieci, u których ataki występowały rzadko i choroba miała łagodny przebieg.

Jakie badania trzeba zrobić, by upewnić się, czy dziecko choruje na astmę?

Jeśli lekarz podejrzewa u dziecka astmę, może zlecić:

• gazometrię - określenie stężenia tlenu oraz dwutlenku węgla we krwi. Ułatwia to podjęcie decyzji o sposobie leczenia;
• spirometrię - polega na wdmuchiwaniu powietrza przez ustnik do specjalnego urządzenia. Pozwala na ocenę zaawansowania astmy;
• badanie krwi na obecność krwinek kwasochłonnych, tzw. eozynofili (gdy jest ich więcej niż 250-400/mm³ krwi, to jeden z dowodów potwierdzających astmę);
• badanie plwociny - przy astmie jest w niej dużo eozynofili oraz obecne są tzw. kryształy Charcota-Leydena;
• RTG klatki piersiowej - może wykazać różne zmiany w zależności od tego, jak ciężki przebieg ma choroba;
• identyfikację alergenu, czyli przeprowadzenie testów. Mogą być skórne (na skórę dziecka - zwykle na przedramieniu - nanosi się alergen. Potwierdzeniem uczulenia jest zaczerwienienie i obrzęk w miejscu naniesienia alergenu), testy RAST (pobiera się dziecku krew i w surowicy oznacza tzw. swoiste przeciwciała IgE przeciw konkretnemu alergenowi), wziewne testy prowokacyjne z alergenem (dziecko wdycha kolejne substancje, które mogą je uczulać, a osoba przeprowadzająca test ocenia, na co najbardziej reagują oskrzela).

Jak wygląda atak astmy?

Nawet u tego samego dziecka za każdym razem może wyglądać nieco inaczej. Zwykle jednak podczas napadu: nie ma ono gorączki (chyba że temperatura towarzyszy jakiejś istniejącej już infekcji) jest mu duszno; ma wrażenie jakby jakaś obręcz zaciskała się wokół  jego klatki piersiowej ma znacznie wydłużony wydech; ma suchy, „szczekający" kaszel w czasie wydechu słychać w klatce piersiowej świsty; dziecko walczy o powietrze - jest więc przerażone; mówi urywanymi zdaniami; pod koniec napadu odkrztusza śluzowatą, nie ropną, wydzielinę (wyjątkiem są najmłodsze dzieci, które w ogóle nie odkrztuszają). Atak astmy może trwać nawet kilka godzin. Gdy poda się dziecku odpowiednie leki, objawy szybko ustępują. Jeśli nie jest ono właściwie leczone i rodzice nie pilnują, by przestrzegało zaleceń lekarza, może mieć kilka, kilkanaście ataków astmy w ciągu roku.

To ważne!

Duszność bez wysiłku, trudności z mówieniem, zasinienie palców rąk i skóry wokół ust, zaburzenia tętna, szybkie ruchy klatki piersiowej - to ciężki napad astmy. Może dojść do niewydolności oddechowej, która zagraża życiu. Szybko podaj dziecku leki i wezwij lekarza. Jak pomóc dziecku, które ma atak? Spróbuj je uspokoić. Bądź przy nim, głaszcz. Poproś, by usiadło i lekko pochyliło się do przodu. Niech spróbuje oddychać wolno i głęboko. Podaj mu inhalator z lekiem i patrz, czy dobrze zażywa preparat: zanim włoży ustnik inhalatora do buzi, musi wykonać jeden lub dwa głębokie wydechy. Następnie powinno nacisnąć przycisk inhalatora, wykonując przy tym głęboki wdech. W ten sposób wciągnie wraz z powietrzem lekarstwo. Potem na  30 sekund musi wstrzymać oddech, a następnie wypuścić powietrze. Poczekaj chwilę i poproś, by odkaszlnęło - wykrztusi wydzielinę z oskrzeli.  Poproś dziecko, żeby po zażyciu leku zawierającego sterydy przepłukało wodą usta. Chroni  to przed grzybicą jamy ustnej.

Astma - leczenie

Odpowiednią terapię wybiera alergolog lub pulmonolog (specjalista chorób płuc). Jeśli jest to możliwe, można pokusić się o tzw. szczepionki odczulające, gdy już będzie wiadomo, na co dziecko jest uczulone. Specjalista może też zlecić leki, które:

• rozkurczają oskrzela i przerywają napad duszności, beta2mimetyki;
• zmniejszają stan zapalny w nabłonku oskrzeli, glikokortykosteroidy;
• stabilizują komórki wydzielające substancje obkurczające oskrzela, kromogeny;

Można je stosować przez wiele lat. Do niedawna w leczeniu astmy zalecano stałe dawki leków. Najnowsze badania wykazały, że lepiej jest dostosowywać dawkę do stopnia nasilenia choroby. By ułatwić życie chorym na astmę, wymyślono wziewne leki, które łączą substancje przeciwzapalne z łagodzącymi duszności: seretide i symbicort. Gdy astma ma łagodny przebieg, wystarczy jedna inhalacja na dobę.

miesięcznik "Zdrowie"