Testy alergiczne - wskazania, rodzaje, przebieg. Jak przebiegają testy na alergię?

Testy alergiczne zalecane są w przypadku podejrzenia alergii skórnej, wziewnej lub kontaktowej. Wynik testów alergicznych pomaga lekarzowi rozpoznać alergię lub ją wykluczyć. Kiedy trzeba wykonać testy alergiczne, na czym one polegają i jakim testom może poddać się alergik? Jak przebiegają testy na alergię?

Spis treści

1. Testy alergiczne - wskazania do testów alergicznych
2. Testy alergiczne - dlaczego są ważne?
3. Testy alergiczne - wywiad lekarski
4. Testy alergiczne - testy skórne
5. Testy alergiczne - testy z krwi
6. Testy alergiczne - testy prowokacyjne
7. Testy alergiczne - testy eliminacyjne

Testy alergiczne to ważny element procedury pozwalającej potwierdzić lub wykluczyć alergię, której trafne rozpoznanie jest jednym z najtrudniejszych wyzwań w diagnostyce medycznej. Testy alergiczne ułatwiają lekarzom ocenę typu choroby występującej u pacjenta.

Warto jednak pamiętać o tym, że otrzymane po ich wykonaniu wyniki nie są jednoznaczne. Niestety każda ze stosowanych w ocenie alergii metod diagnostycznych ma swoje wady i ograniczenia. Nie istnieją testy alergiczne charakteryzujące się doskonałą czułością i swoistością. Ujemny wynik każdego z nich, nie wyklucza obecności uczulenia na dany alergen. Rezultaty zleconych przez lekarza badań, stanowią dla niego jedynie wskazówkę w procesie diagnostycznym.

Podstawę procesu diagnostycznego stanowi prawidłowo przeprowadzony wywiad lekarski. W jego trakcie specjalista wypytuje pacjenta o występujące u niego objawy, reakcje na kontakt z potencjalnymi alergenami oraz historię schorzeń. Niestety w wielu przypadkach informacje te są niewystarczające do rozwikłania zagadki dotyczącej rodzaju choroby. W takich przypadkach testy alergiczne stanowią narzędzie pomocnicze ułatwiające lekarzowi postawienie właściwej diagnozy.

Właściwa analiza wyników oraz objawów pacjenta jest niezwykle trudnym zadaniem. Czasami informacje płynące z podstawowych testów alergicznych nie są spójne z wywiadem lekarskim. Sytuacje te są wskazaniem do dalszych, bardziej szczegółowych badań.

Testy alergiczne - wskazania do testów alergicznych

Objawy mogące stanowić wskazanie do testów alergicznych:

• obrzmienie śluzówki nosa;
• nieżyt nosa;
• wodnista wydzielina z nosa;
• napady kichania;
• zaczerwienienie, swędzenie lub pieczenie oczu;
• łzawienie oczu;
• skurcz oskrzeli;
• trudności w oddychaniu;
• kaszel;
• osłabiony słuch wynikający z niedrożności trąbki Eustachiusza;
• wysypka, egzema lub pokrzywka;
• obrzęki;
• swędzenie skóry;
• bóle głowy;
• uczucie ociężałości.

U chorych często występują również objawy psychiczne, określane zbiorczo jako „allergic irritability syndrome”. Należą do nich:

• zmęczenie,
• znużenie,
• napady gniewu,
• pogorszenie koncentracji,
• rozdrażnienie.

Testy alergiczne - dlaczego są ważne?

Testy alergiczne pomagają rozpoznać rodzaj choroby, przez co pozwalają na podjęcie odpowiedniego typu leczenia. Zastosowanie właściwej terapii może znacząco poprawić życie psychiczne i społeczne chorego. Niewłaściwie zdiagnozowana i nieleczona alergia może prowadzić do problemów ciążących na praktycznie całym życiu pacjenta. Objawy tej choroby często skutkują zmniejszoną aktywnością w pracy lub szkole.

Pacjenci ze względu na złe samopoczucie wycofują się również z życia rodzinnego i spotkań z przyjaciółmi.

Leki antyhistaminowe stosowane w alergicznym nieżycie nosa dodatkowo negatywnie wpływają na stan psychiczny chorego. Działają one depresyjnie na układ nerwowy wywołując uczucie senności. Wykorzystanie testów alergicznych w celu właściwego rozpoznania choroby umożliwia podjęcie właściwej drogi leczenia oraz ograniczenia kontaktu z alergenem. Dzięki temu pacjent może ograniczyć częstotliwość przyjmowania leków antyhistaminowych.

Testy alergiczne - wywiad lekarski

Przed wykonaniem testów alergicznych wskazana jest rozmowa ze specjalistą, nazywana wywiadem lekarskim. W jej trakcie określa się korelację pomiędzy sytuacjami narażenia na różnego typu potencjalne alergeny, a objawami występującymi u pacjenta. Odnalezienie tej zależności jest proste w przypadku natychmiastowej reakcji na kontakt z substancją.

Zdarza się jednak, że objawy alergiczne pojawiają się po kilku godzinach, a nawet dniach po narażeniu na alergen. W takich sytuacjach właściwe rozpoznanie jest bardzo trudne. W takich sytuacjach konieczne jest wykonanie szczegółowych testów alergicznych. Pomocnym narzędziem w trakcie wywiadu lekarskiego jest kalendarz pyleń roślin.

Ułatwia on rozpoznanie alergii na pyłki na podstawie okresów roku w trakcie których manifestują się objawy chorobowe. Na podstawie tych informacji lekarz specjalista może skierować pacjenta na testy alergiczne w kierunku konkretnych alergenów roślinnych.

Testy alergiczne - testy skórne

Podstawowymi badaniami wykorzystywanymi w diagnostyce alergii są testy skórne. Zazwyczaj stanowią one pierwszy krok, po wywiadzie lekarskim, w kierunku właściwego rozpoznania choroby. Ich zaletami są niskie koszty oraz prosta procedura wykonania. W trakcie tego typu badań skórę pacjenta wystawia się na punktowy kontakt z alergenem. Wynik testu jest określany na podstawie miejscowej reakcji alergicznej.

Wyróżnia się następujące typy testów skórnych w diagnostyce alergii:

• Testy śródskórne - opierają się na śródskórnym wstrzyknięciu małej ilości alergenu.
• Testy punktowe - w tej procedurze na skórę pacjenta nakłada się kropelkę roztworu w którego skład wchodzi alergen. Następnie nakłuwa się to miejsce igłą. Test ten jest bezpieczniejszy od śródskórnego, jednak charakteryzuje się mniejszą czułością.
• Testy płatkowe - polegają na nałożeniu na skórę krążków bibuły nasączonych roztworem, który zawiera alergen.

We wszystkich rodzajach testów skórnych wyniki określa się na podstawie średnicy bąbla powstałego w miejscu kontaktu z alergenem, po upływie 15-20 minut.Ten rodzaj badania stanowi jednak jedynie wskazówkę w procesie diagnostycznym. Ujemne wyniki nie wykluczają istnienia alergii u pacjenta. Dodatnie natomiast pojawiają się nawet u 15-30% pacjentów u których ta choroba nie jest obecna.

Na co należy uważać w związku z testami skórnymi:

• Wykonanie tego rodzajów testów alergicznych wymaga odstawienia leków przeciwhistaminowych, czyli objawowych leków przeciwalergicznych. Zazwyczaj na dwa tygodnie, chociaż okres ten, w zależności od preparatu, może być dłuższy.
• Testów skórnych nie powinno się przeprowadzać w ciąży. Kontakt z alergenem w trakcie tej procedury może wywołać gwałtowną reakcję organizmu, szkodliwą dla dziecka.
• Przeciwwskazaniem do płatkowych testów skórnych jest stosowanie leków z grupy glikokortykosteroidów.

W przypadku niektórych pacjentów wykonanie testów skórnych jest niewskazane. Dotyczy to:

• pacjentów, dla których odstawienie leków histaminowych może być niebezpieczne,
• pacjentów u których istnieje ryzyko silnej reakcji anafilaktycznej w wyniku kontakt z antygenem w trakcie testu.
• pacjentów z poważnymi i rozległymi zmianami skórnymi.

Testy alergiczne - testy z krwi

W przypadku pacjentów u których wykonanie testów skórnych jest niewskazane, lekarze zazwyczaj zlecają testy alergiczne z krwi. Ten typ badania wykonuje się w laboratorium z wykorzystaniem próbki krwi. W trakcie procedury chory nie ma bezpośredniego kontaktu z alergenem.

W związku z tym znika ryzyko reakcji anafilaktycznej w trakcie testu. Kolejną zaletą diagnostycznych badań alergicznych z krwi jest brak konieczności odstawiania leków przeciwhistaminowych. Testy alergiczne z krwi są również zlecane w sytuacjach w których wyniki badań skórnych są niespójne z wywiadem lekarskim.

Testy z krwi mogą zostać wykonane niezależnie od:

• wieku pacjenta,
• stanu skóry,
• nasilenia objawów choroby,
• przyjmowanych leków,
• ciąży.

W trakcie tego typu badań określa stężenie swoistych przeciwciał IgE we krwi. Uzyskane wyniki ułatwiają lekarzowi zdiagnozowanie, w jaki sposób różne substancje mogą wpływać na intensywność objawów występujących u pacjenta.

Do laboratoryjnych metod pomiaru swoistych przeciwciał IgE zalicza się:

• testy immunoenzymatyczne ELISA oraz EIA,
• testy radioalergosorbcyjne RAST,
• testy immunoenzymatyczne fluorescencyjne FEIA.

Właściwa interpretacja wyników testów z krwi nie jest łatwym zadaniem. 15-20% pacjentów posiada swoiste przeciwciała klasy IgE, przy jednoczesnym braku objawów alergicznych. Takie osoby nie są chore, jednak znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na alergię.

Testy alergiczne - testy prowokacyjne

Testy prowokacyjne polegają na wprowadzeniu niewielkiej ilości alergenu do organizmu. Substancję podaje się zazwyczaj doustnie lub przez inhalację. Metody tego typu są wykorzystywane stosunkowo rzadko. Znajdują czasami zastosowanie w przypadku diagnozowania alergii na żywność lub leki. Przebieg badania musi być ściśle kontrolowany przez lekarza alergologa.

Testy alergiczne - testy eliminacyjne

Metodę testów eliminacyjnych wykorzystuje się najczęściej w przypadku podejrzenia alergii na żywność lub leki. W trakcie badania pacjentowi zaleca się zmodyfikowanie diety, tak aby całkowicie uniknął konkretnego alergenu przez określony czas. Jeśli doświadczy znaczącej poprawy, często zaleca się ponowne wprowadzenie substancji do jadłospisu, w celu sprawdzenia, czy objawy powrócą.

mgr farmacji Sara Janowska