Fakty i mity na temat alergii. Co jest prawdą, a co nie?

To prawda, że alergia jest chorobą bardzo uciążliwą, a życie z nią wymaga wielu wyrzeczeń. Ale nieprawdą jest, że alergikowi nic nie wolno, a na alergię nie ma skutecznego lekarstwa. W temacie alergii ciągle funkcjonuje sporo mitów. Warto więc wyjaśnić, co jest prawdą, a co nie.

Alergie to problem powszechny - z każdym rokiem zwiększa się liczba osób chorych na choroby alergiczne. Z ich powodu cierpi już blisko połowa Polaków. Ale chociaż alergia jest jedną z chorób cywilizacyjną, nie jest bynajmniej chorobą wyłącznie współczesną.

Wzmianki o alergii i astmie odkryto już w staroegipskich papirusach, a z powodu tej ostatniej choroby (o podłożu alergicznym) cierpiał m.in. Seneka i rzymski cesarz Oktawian August. Samo słowo "alergia" pochodzi zaś z greki i jest zlepkiem dwóch słów: allos (inny) i ergos (reakcja), które doskonale opisują mechanizm powstawania reakcji alergicznej. Alergia jest nieprawidłową reakcją organizmu na czynnik, który jest zupełnie niegroźny - układ odpornościowy alergika traktuje go jako coś, co mu zagraża, w efekcie czego dochodzi do reakcji, której celem jest neutralizacja zagrożenia i wydalenie alergenu z organizmu.

Mimo, że niemal każdy dorosły Polak w ciągu swojego dozna przynajmniej jednego epizodu reakcji alergicznej, na temat alergii ciągle pokutuje wiele  mitów, które mogą mieć wpływ na podejście pacjentów do diagnozowania i leczenia tej choroby. Czas więc się z nimi rozprawić.

Spis treści

1. MIT: Alergia to choroba wieku dziecięcego
2. FAKT: Niektórzy alergicy dostali skłonności alergiczne po przodkach
3. MIT: Reakcja alergiczna pojawia się natychmiast po kontakcie z alergenem
4. FAKT: Do rozwoju alergii  może doprowadzić nadmiar higieny
5. MIT: Z każdej alergii się wyrasta
6. MIT: Każda alergia daje takie same objawy
7. MIT: Na podrażnione oczy dobrze działają okłady z rumianku lub innych ziół
8. MIT: By zmniejszyć objawy alergii wystarczy regularnie przyjmować leki
9. MIT: Alergicy nie powinni mieć zwierząt
10. FAKT: Alergia może zabić
11. FAKT: Można mieć alergię na wodę
12. FAKT: Mycie rąk i prysznic mogą zmniejszyć objawy niektórych alergii
13. MIT: Alergia i nietolerancja to jedno i to samo
14. MIT: Gotowanie neutralizuje alergeny pokarmowe
15. MIT: Odczulanie to terapia dla każdego

MIT: Alergia to choroba wieku dziecięcego

Alergia bardzo często pojawia się w wieku dziecięcym - dotyczy to zwłaszcza alergii pokarmowej. Nie znaczy to jednak, że tylko wtedy: alergie kontaktowe,  np. na zawarty w biżuterii nikiel czy na składniki kosmetyków kolorowych mogą pojawić się u nastolatków. Pierwsze epizody alergii mogą mieć również miejsce już u dorosłych - tak bywa np. w przypadku alergii na słońce, czy alergii na alkohol.

FAKT: Niektórzy alergicy dostali skłonności alergiczne po przodkach

Istnieje hipoteza, że genetyczną skłonność do alergii mamy wszyscy - póki co jednak nie została ona dostatecznie udowodniona. Obecnie wiadomo, że skłonności do alergii odziedziczyło od 40 do 80 proc. chorych. Jednak dziedziczenie to tylko jedna z możliwych przyczyn alergii: wśród pozostałych wymieniane są m.in. czynniki środowiskowe oraz styl życia.

MIT: Reakcja alergiczna pojawia się natychmiast po kontakcie z alergenem

Reakcja alergiczna może być natychmiastowa (to tzw. reakcja alergiczna typu I) - taki typ reakcji występuje np. w przypadku alergicznego nieżytu nosa lub reakcji anafilaktycznej. Może również pojawić się dopiero po pewnym czasie od kontaktu z alergenem (minimum 48-72 godziny) - to tzw. reakcja alergiczna typu IV - a jej przykładem jest m.in. kontaktowe zapalenie skóry.

FAKT: Do rozwoju alergii  może doprowadzić nadmiar higieny

Nadmierna sterylność oznacza redukcję ilości bakterii, które naturalnie zasiedlają naszą skórę i błony śluzowe, a także - a także ograniczenie kontaktu z pasożytami i innymi patogenami, na których układ odpornościowy ma możliwość „trenować”. Organizm, pozbawiony konieczności walki z obecnymi w brudzie patogenami, zwraca się przeciwko cząsteczkom neutralnym (np. składnikom kurzu domowego, pyłkom roślinnym, wydzielinom gruczołów zwierząt) i po kontakcie z nimi może zareagować reakcją alergiczną. Potwierdzeniem tej tezy może być fakt, że alergie dokuczają przede wszystkim mieszkańcom krajów rozwiniętych, natomiast niemal nie występują w krajach uboższych.

MIT: Z każdej alergii się wyrasta

Wiele zależy od rodzaju alergii. Na przykład objawy alergii pokarmowej zazwyczaj ustępują wraz z wiekiem, tymczasem objawy alergii na roztocza mogą się nasilać, a ich ignorowanie lub niewłaściwe leczenie może doprowadzić do rozwoju astmy. Niektóre alergie pojawiają się z wiekiem.

– Pacjenci często dziwią się, gdy słyszą diagnozę, że są alergikami. Słyszę wówczas, że przecież nigdy nie mieli takich problemów. Niestety to coraz powszechniejszy scenariusz – alergie wziewne, pokarmowe dotykają dorosłe osoby, które nie miały żadnych objawów przez swoje dotychczasowe życie – tłumaczy dr n. med. Marta Kołacińska-Flont, specjalista alergologii, ekspertka kampanii „Chroń oczy przed alergią”.

MIT: Każda alergia daje takie same objawy

Objawy alergii zależą między innymi od jej rodzaju. Przykładowo objawy alergii pokarmowej to najczęściej pokrzywka, nudności, gwałtowne wymioty, biegunka, obrzęk jamy ustnej, objawy alergii na roztocza - to zatkany nos (zwłaszcza rano) i wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardła, duszność i świszczący oddech. Alergia na sierść zwierząt zazwyczaj objawia się łzawieniem oczu, zaczerwienionymi spojówkami, katarem, dusznością, zaś objawy alergii na pleśnie to nieżyt nosa, świszczący oddech, duszności, nawracające zapalenie krtani.

MIT: Na podrażnione oczy dobrze działają okłady z rumianku lub innych ziół

Płatki kosmetyczne lub gaziki nasączone w naparach ziołowych to znany domowy sposób na podrażnione oczy. Tymczasem, jeśli nasz narząd wzroku łzawi, swędzi i piecze to najprawdopodobniej są to objawy alergii. Stosując okłady z ziół można te dolegliwości pogłębić, gdyż zioła mogą być silnymi alergenami.

– Wielu alergików próbuje złagodzić uciążliwe dolegliwości okładami na oczy. Jednak rumianek i świetlik mogą powodować reakcje alergiczne. Dlatego zdecydowanie lepiej przemywać oczy kroplami bez konserwantów typu sztuczne łzy, można też stosować krople z ektoiną – naturalną substancją, tworzącą delikatną powłokę zabezpieczającą oko przed wnikaniem alergenów – tłumaczy dr M. Kołacińska-Flont.

MIT: By zmniejszyć objawy alergii wystarczy regularnie przyjmować leki

Oprócz właściwego leczenia konieczne jest również unikanie alergenów. Jeśli dokuczliwe objawy wywołują roztocza, należy zadbać o to, by mieć z nimi jak najmniejszy kontakt - często sprzątać, stosować antyalergiczną pościel itp. Z kolei w przypadku alergii pokarmowej należy w porozumieniu z lekarzem wyeliminować z diety uczulające składniki.

MIT: Alergicy nie powinni mieć zwierząt

Przy zachowaniu ostrożności i przestrzeganiu zasad higieny alergik może mieć zwierzę, aczkolwiek należy ustalić to wcześniej z lekarzem alergologiem, gdyż nie w każdym przypadku jest to wskazane. Niektóre gatunki i rasy zwierząt są bezpieczne dla alergików - z psów są  to np. jamniki, czy labradoodle, z kotów natomiast koty rosyjskie niebieskie oraz koty rasy Sfinks.

FAKT: Alergia może zabić

Alergia może wywołać wstrząs anafilaktyczny - gwałtowną, uogólnioną reakcję organizmu, która może skończyć się śmiercią. Reakcja anafilaktyczna może wystąpić w ciągu pół godziny do kilku godzin od kontaktu z alergenem. Jej objawy to m.in. nagłe pogorszenie się samopoczucia, uczucie kołatania serca, nudności, zawroty głowy, kaszel, świszczący oddech, ból głowy, nagły spadek ciśnienia.

W takim przypadku trzeba natychmiast wezwać pogotowie - osoba ze wstrząsem anafilaktycznym musi jak najszybciej otrzymać zastrzyk z adrenaliny. Każdy, kto kiedykolwiek doświadczył wstrząsu anafilaktycznego, zawsze powinien mieć ze sobą zestaw do wstrzyknięcia adrenaliny - na wszelki wypadek.

Zobacz: triki lecznicze, dzięki którym żyje się łatwiej

Zobacz galerię 5 zdjęć

FAKT: Można mieć alergię na wodę

Wydaje się to nieprawdopodobne, ale alergia na wodę naprawdę istnieje - mimo, że nasz układ odpornościowy teoretycznie powinien być z nią świetnie zaznajomiony, gdyż woda znajduje się w każdej komórce ludzkiego ciała. Jest ona jednak niezwykle rzadka - jej pierwszy przypadek opisano w latach 60. XX wieku, a dotąd odnotowano niecałe 100 przypadków alergii na wodę na całym świecie.

Alergia na wodę objawia się w różny sposób - zarówno migreną i zawrotami głowy, jak i opuchlizną, pokrzywką na skórze i jej pieczeniem, czy wysypką pojawiającą się po kontakcie z wodą. Czasami reakcja skóry nie jest wywołana samą wodą, ale zależy od jej temperatury – tak jest np. w pokrzywce z zimna.

FAKT: Mycie rąk i prysznic mogą zmniejszyć objawy niektórych alergii

Ten sposób zalecany jest zwłaszcza przy alergiach wziewnych. Myjąc ręce i biorąc prysznic po powrocie do domu pozbywamy się obecnych na skórze i włosów alergenów - pyłków kwiatów, traw czy drzew, naskórka zwierząt itp, co pozwala złagodzić objawy uczulenia.

MIT: Alergia i nietolerancja to jedno i to samo

Terminy alergia i nietolerancja bywają używane zamiennie w przypadku alergii pokarmowej. To błąd. Alergia jest związana z nieprawidłową, nadmierną reakcją organizmu, w którą zaangażowane są mechanizmy układu odpornościowego. Nietolerancja natomiast ma inne podłoże: najczęściej związana jest z brakiem jakiegoś enzymu niezbędnego do trawienia konkretnego składnika pokarmowego.

MIT: Gotowanie neutralizuje alergeny pokarmowe

Bardzo dużo zależy od rodzaju produktu, jednak nie zawsze gotowanie, pieczenie czy smażenie jest w stanie zneutralizować alergen. W niektórych przypadkach obróbka termiczna nasila właściwości alergogenne (np. prażone orzeszki ziemne). W zależności od tego, na którą molekułę alergenu jesteśmy uczuleni, pokarmy gotowane lub pieczone mogą być tak samo niebezpieczne, jak surowe lub wręcz przeciwnie, stają się dobrze tolerowane.

Tak jest np. w przypadku molekuł mleka – osoby uczulone na kazeinę nie tolerują mleka krowiego w żadnej postaci, a te uczulone na białka serwatkowe (ß-laktoglobulinę i α-laktoalbuminę) zwykle mogą zjeść wypieki na bazie mleka lub wypić mleko po przegotowaniu. Dlatego tak ważne jest wykonanie pełnej diagnostyki alergologicznej, z uwzględnieniem najnowszej zdobyczy alergologii, czyli tzw. diagnostyki komponentowej.

MIT: Odczulanie to terapia dla każdego

Przeciwwskazania do odczulania to między innymi wiek poniżej 5. roku życia, ciąża (w tym czasie nie można rozpoczynać odczulania, można natomiast kontynuować już rozpoczętą terapię), choroby nowotworowe o charakterze złośliwym, nieustabilizowane choroby autoimmunologiczne.

Czy zdrowo się odżywiasz?

Pytanie 1 z 9

Ile jesz posiłków dziennie?

Dwa. Pierwszy rano, drugi po pracy

Trzy. Nie podjadam między posiłkami

Trzy, ale zdarza mi się podjadać między posiłkami

Jem 4-5 mniejszych posiłków dziennie, mniej więcej co 3-4 godziny

Następne pytanie

Katarzyna Hubicz

Konsultacja: Dr n. med. Marta Kołacińska-Flont