Co najczęściej uczula? Zestaw najczęstszych alergenów

Przypadków alergii jest coraz więcej, ale co tak naprawdę ją wywołuje? Co uczula najczęściej – alergeny pokarmowe czy może wziewne? Wyjaśniamy, które alergeny są najniebezpieczniejsze i które najczęściej wywołują niepożądane reakcje organizmu.

Spis treści

1. Czym jest alergia i co to są alergeny?
2. Które alergeny najczęściej wywołują alergię?
3. Najczęstsze alergeny kontaktowe
4. Najczęstsze alergeny wziewne
5. Najczęstsze alergeny pokarmowe

W ciągu ostatnich kilkadziesiąt lat częstość występowania alergii w Polsce i na świecie wzrosła. Jak podają statystyki, na początku XX wieku alergikami był 1 proc. populacji – obecnie to 40 proc. ludzkości.

Najczęściej na alergię zapadają dzieci, ale dolegliwości ta jest też bardzo popularna wśród dorosłych. Np. na alergiczny nieżyt nosa choruje już ponad 500 mln osób na świecie. 

Czym jest alergia i co to są alergeny?

Alergia to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na alergeny, czyli czynniki, które organizm powinien traktować obojętnie. Tymczasem, z jakiegoś nieznanego powodu, układ immunologiczny „wyłapuje” alergeny i zaczyna je zwalczać.

W trakcie badań nad alergią wykryto ponad 40 tysięcy związków, które mogą wywołać uczulenie. Alergenami mogą być różnego rodzaju białka (pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego), syntetyki (np. lateks), metale, jad owadów, a także substancje chemiczne.

Naukowcy podzielili alergie pod względem sposobu przedostawania się alergenu do organizmu. Dlatego obecnie mówimy o alergii:

• wziewnej (np. na roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, pleśnie). Alergeny wziewne są wdychane wraz z powietrzem.
• pokarmowej - najczęściej powodują ją alergeny znajdujące się w produktach żywnościowych, czyli przedostające się do organizmu drogą pokarmową.
• kontaktowej (np. składniki kosmetyków, środków czyszczących). Działają zwykle bezpośrednio na skórę. 

Które alergeny najczęściej wywołują alergię?

Każdy człowiek może zareagować uczuleniem na inny czynnik. Niektóre alergeny mogą wywołać u jakiejś osoby silną reakcję, zagrażającą życiu, ale u innego człowieka ten sam alergen nie wywoła nawet drobnej wysypki. Mimo to spośród kilkudziesięciu tysięcy alergenów można wytypować kilkadziesiąt takich, które są najczęstszą przyczyną uczulenia.

Co najbardziej uczula? Okazuje się, że w pierwszej dziesiątce najsilniejszych alergenów znajdują się pyłki roślin, roztocza kurzu domowego, białko mleka krowiego, truskawki, nikiel, orzechy arachidowe,  owoce morza, owoc cytrusowe, zarodniki grzybów oraz jad owadów.

Najczęstsze alergeny kontaktowe

Alergeny kontaktowe to najczęściej substancje chemiczne, z którymi mamy kontakt poprzez skórę. Mogą być składnikami kosmetyków, detergentów, których używamy w czasie sprzątania, prania itd. Alergia na detergenty i kosmetyki to jedna z najczęstszych alergii kontaktowych, zwłaszcza u dzieci, których skóra jest wrażliwa na różnego rodzaju czynniki zewnętrzne.

Bardzo częstym alergenem jest też nikiel, rzadziej chrom, znajdujące się w biżuterii lub przedmiotach codziennego użytku. Wystarczy, że osoba uczulona założy kolczyki lub pierścionek z niklem, a pojawia się u niej objawy alergii: pokrzywka, świąd itd.

Inne objawy alergii kontaktowej to  zaczerwienienia skóry i wysypka. Niekiedy np. w alergii na nikiel może pojawić się zapalenie śluzówki nosa i ataki astmy. 

Lista najczęstszych alergenów kontaktowych:

• nikiel (znajduje siew biżuterii i sztućcach, suwakach, nożyczkach itd.),
• chrom (w cemencie, farbach, smarach),
• barwniki (znajdują się w kosmetykach i detergentach),
• konserwanty (kremy, kosmetyki kolorowe, balsamy),
• olejki eteryczne (perfumy, kosmetyki do ciała, kremy),
• oleje mineralne (kremy, balsamy),
• wazelina (jw),
• parafina (jw).

Czytaj też: Alergia krzyżowa - objawy. Tabela alergenów krzyżowych

Najczęstsze alergeny wziewne

Alergie wziewne dokuczają najczęściej wiosną i latem, kiedy obserwujemy pylenie drzew, traw i krzewów. Alergia na pyłki roślin to jedna z częstych postaci alergii wziewnej. Ale są też osoby, które ciepią na uczulenie przez cały tok – to pacjenci z alergią na roztocza kurzu domowego.

Popularną przyczyną alergii wziewnej są też pleśnie i grzyby oraz sierść, a dokładniej białko zwierzęce znajdujące się w psich lub kocich włosach, także ślinie i odchodach. Uczulenie mogą wywołać również substancje chemiczne o silnym zapachu - farby, lakiery czy detergenty. Takie alergeny powodują najczęściej alergiczny katar, kaszel, zapalenie spojówek oraz ataki astmy. 

Lista najbardziej powszechnych alergenów wziewnych:

• roztocza,
• pyłki traw (zboża, bylica, ambrozja),
• pyłki drzew (jesion, lipa, leszczyna, olcha, brzoza),
• grzyby i pleśnie (Alternaria i Cladosporium oraz Penicillium

Czytaj też: Alergia na gluten. Jakie są objawy alergii na gluten?

Najczęstsze alergeny pokarmowe

Alergia pokarmowa najczęściej występuje u niemowląt, ponieważ ich układ pokarmowy jest jeszcze nie w pełni dojrzały i „przepuszcza” alergeny wywołując niepożądane reakcje immunologiczne. U wielu dzieci, alergia znika  w 2.–3. roku życia, ale duży procent małych pacjentów ma objawy uczulenia jeszcze przez kilkadziesiąt lat. Zdarza się też, że alergia pokarmowa pojawia się dopiero w wieku dorosłym.

Alergeny pokarmowe powodują najczęściej bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia, a także wysypki. Rzadziej objawiają się dolegliwościami ze strony dróg oddechowych.

Najczęstszą alergią pokarmową w Polsce jest alergia na białko mleka krowiego, a dokładnie na znajdujące się w mleku kazeinę oraz alfa- i beta-laktoglobuliny. Popularnym alergenem jest również gluten, czyli białka występujące w zbożach pszenicy, żyta i jęczmienia.

Najczęstsze alergeny pokarmowe:

• produkty mleczne
• jajka
• ryby
• soja (oraz produkty sojowe, np. mleko jogurty, sery, wędliny sojowe)
• owoce (najczęściej: pomarańcze, mandarynki, cytryny, kiwi, melony, a z polskich owoców: truskawki, poziomki, maliny
• warzywa: selery, pomidory, papryka
• mięso: najczęściej: cielęcina i wołowina (jeśli dziecko jest uczulone na białko mleka krowiego), kurczak (jeśli dziecko jest uczulone na jajka)
• zboża zawierające gluten (to białko znajdujące się w pszenicy, ryżu, jęczmieniu i owsie). Szczególnie często uczula pszenica oraz żyto
• słodycze: najczęściej kakao, czekolada
• orzechy, szczególnie orzeszki ziemne
• skorupiaki i owoce morza
• konserwanty i barwniki (glutaminian sodu, tartrazyna, siarczyny)

Małgorzata Wójcik