Astma atopowa (alergiczna): przyczyny, leczenie i zapobieganie

Astma atopowa (astma alergiczna) to najpopularniejsza odmiana dychawicy oskrzelowej. Duszności, kaszel, trudności z nabraniem powietrza – te objawy zna wielu z nas. Jak sobie z nimi radzić? Czy istnieje sposób na całkowite wyleczenie się z astmy atopowej?

Spis treści

1. Jakie są objawy astmy atopowej?
2. Astma atopowa: przyczyny i badania
3. Jak leczyć astmę atopową?
4. Astma atopowa: immunoterapia swoista
5. Zapobieganie astmie atopowej

Astma atopowa to inaczej astma alergiczna lub dychawica oskrzelowa alergiczna. Jej głównym objawem jest nadreaktywność oskrzeli (skurcz oskrzeli) jako reakcja obronna na kontakt z alergenem. Należy odróżniać ją od astmy nieatopowej.

Tę z kolei wywoływać mogą częste infekcje bakteryjne i wirusowe, ale także np. aspiryna (astma aspirynowa), czy wysiłek.

Jednak aż 80% przypadków astmy u dzieci oraz 50% u dorosłych ma podłoże alergiczne. Choroba rozpoczyna się we wczesnych latach i choć sama w sobie nie jest trudna do zdiagnozowania, to znalezienie czynnika ją wywołującego może zabrać sporo czasu.

Przez pierwszych 5-6 lat życia maluch powinien być uważnie obserwowany i w pewnym momencie, na podstawie zarówno objawów - dziecko o wiele częściej niż zdrowi rówieśnicy łapie infekcje - jak i odpowiedzi na stosowane leczenie, lekarz będzie w stanie postawić diagnozę.

Jakie są objawy astmy atopowej?

Podstawowe objawy obejmują:

• świszczący kaszel
• kaszel występujący w nocy
• kaszel pojawiający się okresowo, albo np. w określonych porach roku
• napady kaszlu po wysiłku
• przedłużający się kaszel po infekcji
• napady duszności ustępujące dopiero po podaniu leku
• uczucie ucisku w klatce piersiowej

Ponadto astmie alergicznej często towarzyszą dodatkowe objawy, takie jak:

• alergiczny nieżyt nosa
• zapalenie spojówek
• atopowe zapalenie skóry (AZS)

Atak astmy atopowej może wystąpić także wskutek silnych emocji. W momencie stresu drogi oddechowe się zwężają, a to prowadzi do wystąpienia trudności w oddychaniu, czy wręcz niedotlenienia mózgu. Objawia się ono zasinieniem okolic ust i nosa, a prowadzić może nawet do utraty przytomności.

Astma atopowa: przyczyny i badania

W celu określenia rodzaju alergii, jaka dotyczy danego pacjenta, wykonuje się testy alergiczne z krwi lub skórne (o wiele bardziej wiarygodne).

Test skórny polega na nałożeniu na przedramiona kropel alergenów oraz dwóch substancji sprawdzających czy skóra pacjenta reaguje prawidłowo. Są to tzw. kontrola ujemna, czyli rozpuszczalnik dla alergenów, i kontrola dodatnia, czyli histamina.

Następnie wykonuje się delikatne zadrapania (np. igłą) w miejscu kropelek i czeka kilkanaście minut aż wystąpi (lub nie) odczyn.

Jeden bąbel zawsze musi powstać - tam, gdzie jest histamina. Prawidłowy wynik kontroli ujemnej to z kolei brak bąbla. Kolejne bąble czy zaczerwienienia będą już wskazywały reakcje na konkretny alergen.

Najpopularniejsze alergeny, które mogą doprowadzić do rozwoju astmy atopowej to:

• roztocza kurzu domowego
• pleśnie i grzyby
• pyłki roślin
• sierść zwierząt
• żywność
• środki chemiczne
• dym tytoniowy

Dodatkowo należy wykonać badanie z krwi. U chorych na alergiczną postać astmy oskrzelowej występują swoiste przeciwciała klasy IgE przeciw alergenom wziewnym.

Pomocna jest tu także zwykła morfologia krwi. Uwagę należy zwrócić na poziom eozynofili. Ich podwyższony odsetek (o 5-7%) może także wskazywać na alergię (lub na chorobę pasożytniczą).

By postawić diagnozę wykonuje się badanie spirometryczne, które służy do pomiaru stopnia zwężenia oskrzeli oraz sprawdzenia ilości powietrza pobranego przy wdechu i wydychanego.

Innym ważnym badaniem jest PEF czyli szczytowy przepływ wydechowy określający maksymalną prędkość przepływu powietrza, jaką jesteśmy w stanie uzyskać podczas wydechu.

Warto dodać, że astma atopowa bardzo często jest uwarunkowana genetycznie. Jeśli ma ją jedno z rodziców, dziecko jest obarczone 30% ryzykiem zachorowania. Jeśli oboje - ryzyko to wzrasta do 80%.

Tak więc astma atopowa jest zależna zarówno od genów, jak i od środowiska, w jakim przebywa dziecko.

Poza tym nadwaga i otyłość zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju astmy atopowej.

Jak leczyć astmę atopową?

Leczenie astmy atopowej jest leczeniem objawowym.

Polega przede wszystkim na rozpoznaniu alergenu i unikaniu kontaktu z nim.

W czasie napadu kaszlu i duszności choremu podaje się leki przepisane przez lekarza:

• kortykosteroidy
• leki przeciwhistaminowe
• leki przeciwzapalne

które hamują reakcje alergiczne.

Bardzo ważne jest, by pacjent zachował spokój, bowiem emocje nasilają objawy.

Astmatykowi pomoże także otworzenie okna (dostęp do świeżego powietrza) oraz uwolnienie okolic szyi.

Astma atopowa: immunoterapia swoista

Nieleczona, lub źle leczona astma atopowa prowadzić czasem do rozedmy i włóknienia płuc (pokazuje to badanie spirometryczne).

Rozwinąć się może także zespół przewlekłego serca płucnego, polegający na przeroście mięśnia prawej komory serca, a objawiający się, w początkowej fazie, szybszym męczeniem się, dusznościami, kaszlem.

Pacjenci wyjątkowo oporni na leczenie objawowe, u których występują silne reakcje, mają do dyspozycji jeszcze jedną możliwość leczenia - immunoterapię swoistą czyli odczulanie.

Jest to terapia polegająca na na podawaniu osobie uczulonej stopniowo wzrastających, a następnie podtrzymujących dawek szczepionki zawierającej alergen lub kilka alergenów, w celu wywołania tolerancji.

Skuteczność tych szczepionek jest jednak różna – u jednych pacjentów obserwuje się brak reakcji, u innych znaczne złagodzenie objawów alergii. Ponadto nie u każdego chorego szczepionka działa tak samo długo.

Szczepienie wykonywane musi być pod ścisłą kontrolą lekarza, ponieważ obarczone jest sporym ryzykiem wystąpienia reakcji niepożądanych, a nawet zaostrzeniem alergii.

Jednak według WHO immunoterapia swoista jest jedyną znaną formą leczenia, która może zmienić naturalny przebieg choroby alergicznej i spowodować wyleczenie.

Zapobieganie astmie atopowej

Astma atopowa to choroba, z którą większość nią dotkniętych osób, musi nauczyć się żyć. Przypadki całkowitego wyleczenia się z astmy są sporadyczne. Można natomiast opanować ją do takiego stopnia, by nie utrudniała codziennego życia. Jak to zrobić?

• unikać kontaktu z alergenem
• nie dopuszczać do rozwoju stanów zapalnych w drogach oddechowych (likwidować je w zalążku)
• unikać kontaktu z pyłami, wilgocią, dymem, mgłą
• nie dopuszczać do zawilgocenia mieszkania
• wykluczyć z diety alergizujące i "podejrzane" pokarmy, unikać drażniących substancji chemicznych, rzucić palenie
• usunąć z mieszkania kwiaty doniczkowe, które np. silnie pachną i mogą wywoływać reakcje alergiczne, duszności
• dbać o czystość w domu, odkurzać odkurzaczem z filtrem wodnym, wietrzyć pomieszczenia
• prowadzić regularny tryb życia, unikać sytuacji stresujących, wysypiać się
• dbać o kondycję fizyczną przez codzienne spacery, gimnastykę, etc.

O całkowicie kontrolowanej astmie mówi się, gdy:

• brak jest jej objawów lub występują rzadziej niż 2 razy w tygodniu, a w ciągu ostatniego roku nie było żadnego zaostrzenia
• objawy nie ograniczają aktywności fizycznej, np. nie występują podczas uprawiania lekkiego sportu
• nie występują nocne wybudzenia z powodu kaszlu
• wystarczy podawanie mniej niż 2 razy na tydzień krótkodziałających leków, tzw. B2-mimetyków, które, m.in. pobudzają rozkurcz oskrzeli

Marta Uler