Alergiczny nieżyt nosa (ANN) – przyczyny, objawy, leczenie

Alergiczny nieżyt nosa ma wiele określeń - przypadłość ta jest znana jako katar sienny, katar alergiczny, sezonowy nieżyt nosa, zapalenie błony śluzowej nosa, pyłkowica, gorączka sienna oraz alergia pyłkowa. Poznaj przyczyny, objawy oraz sposoby leczenia alergicznego nieżytu nosa. Jak skutecznie wyleczyć katar sienny?

Alergiczny nieżyt nosa to stan zapalny błony śluzowej objawiający się kichaniem, wodnistym katarem, swędzeniem nosa oraz jego niedrożnością. Ta powszechna choroba atopowa jest wywoływana przez pyłki roślin wydzielane przez pręciki kwiatowe traw, drzew oraz ziół. Według danych szacunkowych co czwarty człowiek zmaga się z alergicznym nieżytem nosa. Warto pamiętać, że jest to choroba przewlekła, która wymaga podjęcia specjalistycznego leczenia.

Katar alergiczny jest coraz bardziej powszechny. Badania wskazują na znaczne różnice w częstości pojawiania się objawów nieżytu nosa występują w zależności od miejsca zamieszkania. Na czystych ekologicznie terenach rzadziej obserwuje się występowanie alergii, natomiast w dużych, zanieczyszczonych miastach szansa na rozwój tej dolegliwości wzrastała blisko dwukrotnie.

Dla przykładu obecność objawów nieżytu nosa stwierdzono u 23,8% dorosłych mieszkańców powiatu Krasnystaw i aż u 42,9% u mieszkańców Warszawy czy 45,8% mieszkańców Wrocławia. Jak wynika z raportu "Wpływ zanieczyszczeń powietrza na występowanie zapaleń błony śluzowej nosa i zatok przynosowych" przygotowanego w ramach XI edycji ogólnopolskiej kampanii "Zdrowe Zatoki", do najbardziej zanieczyszczonych województw w Polsce należą dolnośląskie, opolskie, śląskie oraz kujawsko-pomorskie.

Spis treści

1. Alergiczny nieżyt nosa - przyczyny
2. Alergiczny nieżyt nosa - objawy
3. Alergiczny nieżyt nosa. Rozpoznanie gorączki siennej
4. Alergiczny nieżyt nosa - leczenie

Alergiczny nieżyt nosa - przyczyny

Alergiczny nieżyt nosa jest następstwem działania dwóch grup czynników: predyspozycji genetycznych do alergii oraz styczności z alergenem, który wywołuje niepożądane symptomy uczulenia. Najważniejsze alergeny wywołujące alergiczny nieżyt nosa to:

• pyłki roślinne (drzew, traw, ziół, krzewów oraz kwiatów)
• pleśń
• roztocze
• sierść zwierząt
• pierze

Katar alergiczny ma miejsce, gdy alergen w postaci pyłku roślin łączy się z wydzielanymi przez organizm alergika immunoglobulinami klasy IgE, tworząc kompleks przyłączający się do komórek tucznych magazynujących histaminę. Wówczas następuje uwolnienie histaminy oraz wystąpienie objawów podrażnienia błony śluzowej nosa.

Alergiczny nieżyt nosa - objawy

Typowe symptomy kataru siennego to:

• obfita, wodnista wydzielina z nosa
• wielokrotne kichanie
• świąd w nosie
• zatkany nos
• ból głowy
• zapalenie spojówek objawiające się:
• łzawieniem
• zaczerwienieniem
• świądem
• światłowstrętem

Objawy pyłkowicy pojawiają się zazwyczaj podczas przebywania poza domem, na przykład w czasie spaceru. Sezon pylenia roślin zaczyna się na początku wiosny. Aby ustalić przyczynę niepożądanych symptomów alergii, warto zanotować moment ich nasilenia i porównać swoje spostrzeżenia z kalendarzem pylenia roślin.

Każda roślina o właściwościach alergennych pyli bowiem w ściśle określonym czasie. Warto pamiętać, że powikłania kataru siennego mogą doprowadzić do wystąpienia astmy oskrzelowej, ponieważ dochodzi do osłabienia odporności śluzówki nosa.

Alergia a zapalenie zatok przynosowych

Po zetknięciu się z uczulającą substancją najpierw pojawia się katar, kichanie, następnie występuje obrzęk błony śluzowej nosa, który prowadzi do zamknięcia ujść zatok. Dłuższe narażenie na kontakt z alergenem może spowodować przerost błony śluzowej i na trwałe zwęzić lub nawet zatkać ujścia zatok przynosowych. Między zatokami, a nosem nie ma swobodnego przepływu powietrza, co sprzyja rozwojowi infekcji.

Warto wiedzieć: Zapalenie zatok przynosowych: przyczyny, objawy i leczenie

Alergiczny nieżyt nosa. Rozpoznanie gorączki siennej

Diagnozę pyłkowicy zaczyna się od badania laryngologicznego. Lekarz ogląda jamę nosową i stwierdza obecność obrzęku śluzówki nosa, a także zasinienia lub zaczerwienienia błony śluzowej. Jeśli podejrzewa nieżyt alergiczny, zleca wykonanie badań. Są to testy skórne, które wykonuje się w gabinecie alergologa. Testy skórne polegają na umieszczeniu na skórze lub wprowadzeniu do niej różnych substancji, które powodują alergie.

Stężenie alergenów jest bardzo niskie. Następnie za pomocą testów ocenia się reakcję na histaminę oraz wielkość zmian w miejscu zaaplikowania alergenu. Ustalenie przyczyny alergicznego nieżytu nosa jest bardzo łatwe, ponieważ po kontakcie z substancją wywołującą reakcję alergiczną pojawia się zaczerwienienie lub bąbel. W razie wątpliwości lekarz może zlecić przeprowadzenie tomografii komputerowej zatok obocznych nosa.

Alergiczny nieżyt nosa - leczenie

W leczeniu alergii ogromnie ważne jest unikanie alergenów i kontrolowanie lub całkowite wyeliminowanie symptomów uczulenia. Aby leczenie było skuteczne, należy odpowiednio wcześnie zidentyfikować alergeny odpowiedzialne za niepożądane objawy.

Następnie należy dobrać leki do potrzeb danego pacjenta. W leczeniu alergicznego nieżytu nosa stosuje się głównie leki przeciwhistaminowe, które mają za zadanie blokowanie mechanizmu alergii. Dodatkowo można sięgnąć po leki obkurczające naczynia krwionośne znajdujące się w błonie śluzowej nosa. Leki te można jednak stosować krótkoterminowo, nie dłużej niż tydzień.

Oprócz leków w leczeniu alergicznego nieżytu nosa wykorzystuje się odczulanie, które polega na podawaniu coraz większych dawek alergenów, by podnieść próg wrażliwości na te substancje. Dzięki odczulaniu dochodzi do złagodzenia objawów uczulenia. Ponadto warto zadbać o zminimalizowanie styczności z alergenami – przebywanie poza domem w okresie największego stężenia pyłków warto ograniczyć do deszczowych dni.

Alergiczny nieżyt nosa: leki antyhistaminowe

Szczególną rolę w terapii objawowej odgrywają leki antyhistaminowe (doustne, donosowe, dospojówkowe), takie jak np.: loratadyna, desloratadyna lewocetyryzyna, chlorfenamina, triprolidyna i wiele innych.

Wszystkie leki antyhistaminowe mają podobny mechanizm działania, który znosi:

• świąd nosa
• kichanie
• wodnisty katar
• skurcz oskrzeli
• wysypkę i zaczerwienienie skóry

Leki antyhistaminowe wykazują słabe działanie przeciwobrzękowe, dlatego też skuteczne zwalczanie blokady nosa w przebiegu ANN wymaga łączenia antyhistaminików z lekami obkurczającymi naczynia krwionośne (np. oxymetazolina, pseudoefedryna, fenylefryna).

Alergiczny nieżyt nosa: α-sympatykomimetyki

Pomocne w zwalczaniu objawów alergicznego nieżytu nosa są też α-sympatykomimetyki, czyli leki obkurczające błonę śluzową nosa, takie jak np. donosowo podawana oksymetazolina czy przyjmowane doustnie pseudoefedryna lub fenylefryna. W wyniku ich działania następuje zmniejszenie przekrwienia błony śluzowej, co w rezultacie powoduje zmniejszenie jej obrzęku i zmniejszenie uczucia zatkanego nosa.

Działanie terapeutyczne pseudoefedryny występuje 15-30 minut po podaniu doustnym i utrzymuje się przez przynajmniej 4 godziny. Sympatykomimetyki wykazują dużą skuteczność wobec blokady nosa, ale są praktycznie nieskuteczne wobec objawów zależnych od histaminy (świąd, kichanie, wodnista wydzielina i objawy oczne). Dlatego często stosowane są razem z lekiem przeciwhistaminowym.

Alergiczny nieżyt nosa: roztwory izotoniczne i hipertoniczne

Roztwory soli kuchennej (izotoniczne i hipertoniczne), względnie roztwory wody morskiej są szczególnie przydatne w terapii u małych dzieci, ze względu na ich wysokie bezpieczeństwo i dobrą tolerancję. Roztwory stosuje się jako leczenie wspomagające. Ich działanie polega na oczyszczaniu jamy nosowej z kurzu, alergenów oraz wspomaganiu usuwania śluzu. Roztwory hipertoniczne wykazują tez działanie przeciwobrzękowe.