Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - rozpoznanie i leczenie

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) to choroba, której rozpoznanie często nie jest łatwe. Trudności w diagnostyce wynikają przede wszystkim z niespecyficznych objawów, które mogą sugerować m.in. grypę lub infekcje grypopodobne. Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu AZPP i jak przebiega leczenie choroby?

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) to choroba, której rozpoznanie nie jest łatwe. Choroba nie daje charakterystycznych objawów, które umożliwiłyby szybkie postawienie diagnozy.

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) może przypominać szereg innych chorób płuc, takich jak zapalenie płuc czy oskrzeli. Problem diagnostyczny stanowi także często przewlekły charakter choroby.

W związku z powyższymi leczenie alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych podejmowane jest w zaawansowanym stadium choroby.

Spis treści

1. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - postaci i przyczyny choroby
2. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) a zjawisko (reakcja) Arthusa
3. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - objawy
4. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - rozpoznanie
5. Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - leczenie

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) to choroba o podłożu zapalnym, rozwijająca się w odpowiedzi na wdychanie różnych antygenów pochodzenia organicznego (m.in. z grzybów, bakterii, białek zwierzęcych) lub chemicznego (np. diizocyjaniany, bezwodniki kwasów, siarczek miedzi).

Warto wiedzieć: Płuca - budowa, funkcje, choroby

Zewnątrzpochodne (egzogenne) alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych należy do grupy chorób zawodowych układu oddechowego, ponieważ na jej rozwój najczęściej narażeni są rolnicy i hodowcy zwierząt, a także osoby narażone na pyły drewna (m.in. stolarze), pracownicy przemysłu spożywczego, pracownicy przemysłu chemicznego.

Szacuje się, że choroba rozwija się u 5-15 proc. osób narażonych przez długi okres czasu na duże stężenie alergenów. W Polsce występuje z częstością 12,6/100 tys. mieszkańców.

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) to choroba, której objawy zależą od kilku czynników, takich jak intensywność i czas trwania narażenia na alergen, rodzaj alergenu i odpowiedź gospodarza. W związku z tym wyróżnia się 3 postaci choroby: ostrą, podostrą i przewlekłą. 

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - postaci i przyczyny choroby

W zależności od przyczyny choroby, wyróżnia się kilka jej postaci:

• Płuco rolnika to najczęstsza postać AZPP, którą rozpoznaje się zwykle u rolników i hodowców zwierząt. Jej przyczyną są przede wszystkim promieniowce termofilne (bakterie Gram-dodatnie) pochodzące z gnijącego siana i ziarna, takie jak: Termoactinomyces vulgaris, T. viridis, T. candidus, T. lisko, T. koski, Saccharomyces rectivirgula, Aspergillus fumigatus.
• Płuco hodowcy ptaków - występuje u hodowców gołębi i papug. Czynnikiem wywołującym reakcję alergiczną jest obecna w powietrzu mucyna - substancja wydalana z ptasimi odchodami.
• Płuco użytkownika sauny - za rozwój tej postaci choroby są odpowiedzialne głównie bakterie, takie jak Mycobacterium avium-intracellulare complex oraz Aureobasidium, które zanieczyszczają wodę.
• Płuco korzystających z klimatyzacji i nawilżaczy powietrza - w tym przypadku także główną rolę odgrywa zanieczyszczona woda oraz systemy nawilżające, które są źródłem bakterii, takich jak Mycoplyspora foeni, Thermactinomyces vulgaris, Thermactinomyces candidus, Klebsiella oxytoca, Aspergillus fumigatus, Pullularia pullulans.

Do tej grupy chorób należą także m.in. tzw. płuco praczki, płuco hodowców tytoniu, płuco stolarza lub cieśli, płuco pracujących przy słodzie, płuco pracujące przy przerobie grzybów, płuco drwali odkorowujących klony, płuco płuczących sery, płuco pracujących przy obróbce kawy, płuco pracujących przy obróbce mączki rybnej, płuco browarników, płuco wytwórców win, płuco producentów papryki, płuco kuśnierzy i płuco zbieraczy herbaty.

Istnieją doniesienia o sprowokowaniu alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych przez niezwykłe ekspozycje np. pierze w poduszkach lub ozdoby z piór.

U części osób mogą wystąpić predyspozycje genetyczne, które sprzyjają rozwojowi choroby.

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) a zjawisko (reakcja) Arthusa

U podstawy choroby leży zjawisko (reakcja) Arthusa, czyli miejscowa reakcja zapalna występująca po kontakcie z daną substancją (antygenem) osoby silnie na nią uczuloną. W przypadku AZPP substancją tą jest obecna w powietrzu w dużym stężeniu, posiadająca zdolność do wywoływania reakcji alergicznej, cząstka organiczna.

Po dostaniu się do układu oddechowego, penetruje ona obwodowe jego części i przy sprzyjających warunkach zapoczątkowuje proces chorobowy.

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - objawy

1. Postać ostra

Rozwija się w ciągu kilku (zwykle 4-12) godzin od narażenia na alergen w dużym stężeniu. Wówczas pojawiają się kaszel, duszność, gorączka, dreszcze, bóle stawów, złe samopoczucie, przyśpieszenie oddechu, tachykardia, trzeszczenia u podstawy płuc. Objawy te najczęściej ustępują samoistnie po 24-36 godzinach od przerwania kontaktu z alergenem.

2. Postać podostra

Rozwija się w wyniku ekspozycji o mniejszym nasileniu, co objawia się dusznością wysiłkową, kaszlem, stanem podgorączkowym i zmęczeniem. Symptomy te mogą nawracać po ponownym kontakcie z alergenem.

3. Postać przewlekła

Jest związana z długotrwałym narażeniem na alergen, o jeszcze mniejszym stężeniu i rozwija się w ciągu wielu miesięcy. Objawami postaci przewlekłej są stopniowo narastająca duszność, kaszel, brak łaknienia, ubytek masy ciała, złe samopoczucie, rzężenia u podstawy płuc i objawy przewlekłej niewydolności oddechowej.

Dla tej postaci choroby nie jest charakterystyczna gorączka lub stan podgorączkowy. Często postać przewlekła jest rozpoznawana w zaawansowany stadium rozwoju, gdy nastąpiło już zwłóknienie płuc.

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - rozpoznanie

Podstawą rozpoznania AZPP jest szczegółowy wywiad dotyczący objawów choroby i alergenów występujących w otoczeniu chorego. W przypadku podejrzenia AZPP, wykonuje się RTG płuc i tomografię komputerową o wysokiej rozdzielczości (TKWR).

Tego typu badanie obrazuje cechy ostrej postaci choroby, tj. śródzrazikowe guzki, obszary matowej szyby, cechy mozaikowej perfuzji, oraz cechy przewlekłej postaci choroby, tj. nieregularne zagęszczenia podopłucnowe w powiązaniu z zaburzeniami architektury płuc i obecność obrazu „plastra miodu”.

W dalszej kolejności wykonuje się płukanie oskrzelowo-pęcherzykowe (BAL), czyli badanie składu komórkowego płynu z oskrzeli. Dodatkowym przeprowadza się badania krwi w celu wykrycia precypityn (rodzaj przeciwciał) w surowicy (te wykrywa się głównie w ostrej postaci choroby).

W przypadku podejrzenia przewlekłej postaci choroby, celu oceny obszaru zwłóknienia płuc, zaleca się wykonanie badań czynnościowych układu oddechowego, takich jak np. spirometria.

U chorych, u których wyniki zaleconych badań nieinwazyjnych nie pozwalają rozpoznać AZPP, konieczna jest biopsja płuc w celu wykluczenia innych przyczyn choroby śródmiąższowej.

Alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (AZPP) - leczenie

W przypadku ostrej postaci choroby wskazane jest leczenie za pomocą glikokortykosteroidów oraz przerwanie kontaktu z alergenem. Wówczas można ochronić chorego przed zwłóknieniem płuc.

Jeśli jednak dojdzie do nieodwracalnych zmian w tkance płucnej, co zwykle mam miejsce u pacjentów w przewlekłą postacią choroby, pozostaje tylko przerwanie kontaktu z alergenem wywołującym objawy choroby oraz objawowe leczenie niewydolności oddechowej.

Monika Majewska