Masz coś takiego na wardze? To może być nowotwór

Rak wargi to stosunkowo rzadki nowotwór, który najczęściej dotyka mężczyzn w podeszłym wieku. Rak wargi należy do nowotworów głowy i szyi. Typową cechą tej grupy nowotworów jest silny związek z paleniem tytoniu. Rak wargi zwykle lokalizuje się w miejscach dobrze widocznych – dzięki temu rozpoznanie raka wargi jest zwykle stawiane na wczesnych etapach zaawansowania nowotworu. Sprawdź, jakie objawy daje rak wargi, na czym polega profilaktyka raka wargi oraz jakie są metody leczenia raka wargi.

Spis treści

1. Rak wargi - czynniki ryzyka
2. Rak wargi - profilaktyka
3. Rak wargi – objawy
4. Rak wargi - stopnie zaawansowania
5. Rak wargi - diagnostyka
6. Rak wargi - leczenie

Rak wargi to rzadki nowotwór głowy i szyi – częstość zachorowań w Europie ocenia się na 12/100000. Przyczyną raka wargi jest nieprawidłowy rozrost komórek nabłonka pokrywającego wargę. Komórki te tracą prawidłową strukturę i zaczynają niekontrolowanie się namnażać. Najczęstszym typem raka wargi jest rak płaskonabłonkowy kolczystokomórkowy.

Biologiczne cechy tego nowotworu to stosunkowo powolny wzrost oraz późne przerzutowanie do węzłów chłonnych. Dzięki temu wczesne wykrycie raka wargi wiąże się z korzystnym rokowaniem. Rak wargi, podobnie jak inne nowotwory głowy i szyi, występuje znacznie częściej u płci męskiej. Najwyższa częstość zachorowań przypada na pacjentów pomiędzy 50. a 70. rokiem życia.

Najczęstsza lokalizacja raka wargi to warga dolna (około 90% przypadków). Rak wargi znacznie rzadziej lokalizuje się na wardze górnej (7%) oraz w kącikach ust (jedynie 3% przypadków).

Rak wargi - czynniki ryzyka

Dane epidemiologiczne pokazują, że istotnymi czynnikami ryzyka raka wargi są wiek (50-70. rok życia) oraz płeć męska. Charakterystyczną cechą raka wargi jest tytoniozależność, czyli związek z paleniem papierosów oraz innych wyrobów tytoniowych (fajki, cygara).

Substancje zawarte w dymie tytoniowym mają charakter kancerogenów, a więc zwiększają ryzyko przekształcenia zdrowych komórek w komórki nowotworowe. Dla nowotworów głowy i szyi, w tym również raka wargi, ryzyko to jest wielokrotnie zwiększane w przypadku palenia tytoniu połączonego z regularnym spożywaniem alkoholu.

Rak wargi może również rozwinąć się w wyniku narażenia na promieniowanie jonizujące lub promieniowanie ultrafioletowe (także w wyniku nadmiernej ekspozycji na słońce). Dodatkowym czynnikiem ryzyka zachorowania na raka wargi jest infekcja wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV).

Rak wargi - profilaktyka

Znając czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka wargi, łatwo zrozumieć podstawowe metody profilaktyki tego nowotworu. Najistotniejsze znaczenie wydaje się mieć unikanie palenia papierosów i innych wyrobów tytoniowych, a także zmniejszenie ilości spożywanego alkoholu.

Kancerogenny wpływ promieniowania UV możemy zniwelować, korzystając z kosmetyków z filtrem w słoneczne dni. Należy pamiętać, aby takie kosmetyki nakładać również w okolicy warg (dobrym rozwiązaniem są pomadki zawierające filtr UV).

Czytaj też: Sprzyja mu nadużywanie alkoholu, palenie papierosów i niewłaściwa dieta

Rak wargi – objawy

Rak wargi zwykle objawia się w postaci miejscowego owrzodzenia lub guzka na powierzchni wargi, nieustępującego pod wpływem leczenia zachowawczego. Rak wargi często bywa przypadkowo zauważony przez lekarzy stomatologów podczas rutynowego badania.

W zależności od kształtu rak wargi może mieć postać egzofityczną (to znaczy uniesioną) lub endofityczną (to znaczy zagłębioną). Rak wargi rzadko powoduje dolegliwości bólowe. Pacjenci z rakiem wargi mogą zgłaszać uczucie drętwienia lub mrowienia w okolicy zmiany.

Jedną z cech raka wargi jest powolny wzrost, dlatego nie należy zwlekać z wizytą u lekarza do czasu, gdy zmiana osiągnie duże rozmiary. Każde niegojące się owrzodzenie powinno skłonić nas do konsultacji lekarskiej.

Ponieważ rak wargi jest stosunkowo nietrudny do zauważenia, zwykle wykrywa się go w stadium miejscowo zaawansowanym. Objawem wyższego stopnia zaawansowania raka wargi mogą być powiększone węzły chłonne w okolicy szyi.

Naciek okolicznych narządów głowy i szyi może powodować trudności w żuciu i przełykaniu pokarmów, a także chrypkę lub zmianę głosu. Uogólniony proces nowotworowy objawia się znacznym osłabieniem, przewlekłą gorączką i utratą masy ciała. Wykrycie raka wargi w tak późnych stadiach zaawansowania należy jednak do rzadkości.

Rak wargi - stopnie zaawansowania

Klasyfikacja zaawansowana raka wargi obejmuje 4 stadia tego nowotworu, oznaczane rzymskimi cyframi od I do IV. Możemy również spotkać się z rozpoznaniem raka wargi w stopniu 0. Takie oznaczenie świadczy o tzw. raku in situ, zwanym również rakiem przedinwazyjnym.

Komórki nowotworowe w raku wargi in situ są obecne wyłącznie w najbardziej powierzchownych warstwach nabłonka i nie przekraczają jego błony podstawnej. Rak in situ to bardzo ograniczona postać nowotworu, dzięki czemu daje największe szanse pełnego wyleczenia. Wyższe stopnie zaawansowania raka wargi oznaczają zwykle większe rozmiary zmiany pierwotnej, naciekanie okolicznych tkanek lub przerzuty w węzłach chłonnych oraz odległych narządach.

Stopień zaawansowania raka wargi ustala się w oparciu o klasyfikację TNM, wykorzystywaną również do opisu zaawansowania innych nowotworów. Klasyfikacja TNM uwzględnia trzy parametry nowotworu:

• T (tumour) – wielkość guza pierwotnego
• N (nodes) – zajęcie okolicznych węzłów chłonnych
• M (metastases) – obecność przerzutów w narządach odległych

Przykładowo, zaawansowanie raka wargi opisane jako T2N1M0 oznacza guza wielkości 2-4 cm, pojedynczy przerzut w węźle chłonnym po stronie nowotworu wielkości ≤3 cm oraz brak przerzutów w narządach odległych.

Czytaj też: Nowotwory jamy ustnej i gardła: objawy. Jak rozpoznać raka jamy ustnej i gardła?

Rak wargi - diagnostyka

Najbardziej podstawową metodą diagnostyki raka wargi jest badanie kliniczne - każda niegojąca się zmiana w obrębie warg powinna budzić podejrzenie nowotworu. Oprócz dokładnego zbadania okolicy pierwotnej zmiany, lekarz przeprowadzający badanie oceni również stan okolicznych węzłów chłonnych (przede wszystkim szyjnych) pod kątem obecności przerzutów.

Zastosowanie badań obrazowych w diagnostyce raka wargi jest uzależnione od stopnia zaawansowania nowotworu. Jeśli guz jest ograniczony i ma niewielkie rozmiary, dodatkowe badania nie zawsze są konieczne.

W przypadku większych zmian lub gdy istnieje podejrzenie naciekania okolicznych tkanek, wykonuje się badania obrazowe głowy i szyi (najczęściej tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny). Do obrazowania węzłów chłonnych szyjnych wykorzystuje się badanie ultrasonograficzne (USG).

Badania te pozwalają na dokładną ocenę stopnia zaawansowania nowotworu, a także są przydatne w planowaniu leczenia. W przypadku wysoko zaawansowanych nowotworów, wskazane są również badania pozwalające na zlokalizowanie ewentualnych przerzutów odległych. W takim celu wykonuje się m.in. badanie PET (Pozytonowej Tomografii Emisyjnej), które pozwala na uwidocznienie ognisk nowotworu w całym organizmie.

Aby uzyskać pewne potwierdzenie rozpoznania raka wargi, konieczne jest badanie histopatologiczne przeprowadzane przez patomorfologa. Materiałem do badania może być cała zmiana, usunięta podczas zabiegu operacyjnego. W wielu przypadkach leczenie jest jednak poprzedzane biopsją, czyli pobraniem fragmentu tkanki do badania.

Czytaj też: Często jest złośliwy i szybko daje przerzuty. Jak rozpoznać nowotwór języka?

Rak wargi - leczenie

Wybór metody leczenia każdego nowotworu zależy od jego biologicznych cech oraz stopnia zaawansowania. W przypadku raka wargi najczęściej mamy do czynienia z rakiem płaskonabłonkowym.

Planując leczenie tego nowotworu, warto znać jego charakterystykę – rak płaskonabłonkowy należy do nowotworów promienioczułych, czyli wrażliwych na radioterapię. Z kolei chemioterapia w przypadku raka płaskonabłonkowego jest zwykle mało efektywna.

W terapii raka wargi podobnie jak w leczeniu większości nowotworów ogromne znacznie odgrywa również leczenie chirurgiczne. Podsumowując, główne metody leczenia raka wargi to leczenie operacyjne i/lub radioterapia.

Optymalna ścieżka leczenia raka wargi u każdego pacjenta może wyglądać nieco inaczej. Uważa się, że nisko zaawansowany rak wargi może być leczony tak samo skutecznie zarówno w sposób operacyjny, jak i za pomocą radioterapii. W radioterapii raka wargi z powodzeniem stosuje się zarówno promieniowanie z zewnętrznych źródeł, jak i tzw. brachyterapię. Jest to rodzaj radioterapii, polegający na umieszczeniu źródła promieniowania w bezpośrednim sąsiedztwie guza. Dzięki temu możliwe jest lokalne podanie większych dawek promieniowania, bez skutków ubocznych w postaci uszkodzenia zdrowych tkanek.

Wyższe stadia zaawansowania raka wargi wymagają zwykle bardziej skomplikowanego leczenia chirurgicznego. W chirurgii onkologicznej bardzo istotne znaczenie odgrywa usunięcie całego guza wraz z marginesem zdrowych tkanek.

Rak wargi o wysokim stopniu zaawansowania może naciekać okoliczne narządy – m.in. żuchwę, mięśnie szyi czy okolice twarzy. W takich przypadkach oprócz usunięcia guza, konieczne jest również zastosowanie zabiegów plastycznych i rekonstrukcyjnych, często z wykorzystaniem przeszczepów tkankowych z innych okolic ciała.

Jeżeli w przebiegu raka wargi dojdzie do zajęcia węzłów chłonnych, wskazane jest również wykonanie tzw. limfadenektomii, czyli usunięcia węzłów chłonnych objętych procesem nowotworowym.

Krzysztofa Białożyt