Polekowy nieżyt nosa (PLNN) - przyczyny, objawy i leczenie

Polekowy nieżyt nosa (PLNN) najczęściej jest wynikiem nadużywania kropli do nosa. Jeśli więc od dłuższego czasu próbujesz odblokować zatkany nos za pomocą tego typu środków, a katar nie ustępuje, a nawet nasila się, prawdopodobnie zmagasz się z polekowym nieżytem nosa. Jakie jeszcze leki mogą powodować nieżyt nosa? Na czym polega leczenie schorzenia?

Spis treści

1. Polekowy nieżyt nosa - przyczyny
2. Polekowy nieżyt nosa - objawy
3. Polekowy nieżyt nosa - diagnoza
4. Polekowy nieżyt nosa - leczenie
5. Polekowy nieżyt nosa - zapobieganie

Polekowy nieżyt nosa (PLNN) jest skutkiem ubocznym stosowania - zarówno miejscowo (do nosa), jak i doustnie - niektórych leków. Polekowy katar doprowadza do zmian przerostowych w obrębie tkanek małżowin nosowych, które odpowiadają za nawilżenie, nagrzanie i oczyszczenie przepływającego przez nos powietrza, a także za drenaż i wentylację zatok przynosowych. W konsekwencji dochodzi więc do upośledzenia drożności nosa, a w niektórych przypadkach także do rozwoju zatokowego bólu głowy.

Polekowy nieżyt nosa - przyczyny

Polekowy nieżyt nosa najczęściej jest wynikiem nadużywania kropli do nosa (zbyt długiego ich przyjmowania - ponad 7-10 dni), które zawierają substancje, takie jak: ksylomentazolina, oksymetazolina, nafazolina, tetryzolina, tymazolina.

W katarze polekowym krople do nosa, które mają zwalczyć nieżyt nosa, ostatecznie stają się jego przyczyną. Krople do nosa stosowane dłużej niż 7 dni, zmniejszają przepływ krwi w śluzówce nosa. W konsekwencji nie jest ona dobrze zaopatrywana w składniki odżywcze. Błona śluzowa zaczyna zanikać staje się wysuszona, obrzęknięta, podatna na zakażenia.

Tego typu preparaty obkurczają rozszerzone podczas kataru naczynia krwionośne nosa, przez co zmniejszają obrzęk i przekrwienie błony śluzowej nosa. Jeśli jednak są przyjmowane zbyt długo, organizm "przyzwyczaja" się do tych kropli. W rezultacie przewlekłego stosowania środków obkurczających nasz nos rozleniwia się i sam przestaje produkować substancje, które przywracają go do prawidłowego stanu. Efektem tego jest ciągły katar pomimo ustąpienia innych objawów przeziębienia czy alergii.

Polekowy nieżyt nosa może być także spowodowany przez używanie steroidów donosowych stosowanych w leczeniu kataru, np. alergicznego. Steroidy donosowe to bardzo skuteczna grupa leków, ale u niektórych pacjentów może powodować np. suchość błony śluzowej nosa, podrażnienie czy lekkie krwawienia.

Polekowy nieżyt nosa może być również skutkiem ubocznym przyjmowania leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego (np. rezerpina, hydralazyna), depresji (m.in. amitryptylina, tioridazyna). Również niektóre środki antykoncepcyjne oraz doustne środki obkurczające śluzówkę nosa mogą doprowadzić do rozwoju tego schorzenia.

Polekowy nieżyt nosa - objawy

Charakterystycznym objawem choroby jest katar, który, zamiast ustępować, nasila się, a skuteczność miejscowych leków obkurczających jest znikoma lub żadna. Ponadto pojawiają się:

• obrzęk nosa
• podrażnienia błony śluzowej nosa
• suchość błony śluzowej nosa
• zaburzenia powonienia
• uczucie rozpierania u nasady nosa
• zaburzenia snu (sapanie, chrapanie, bezdechy)
• poranna chrypka
• wysychanie błony śluzowej jamy ustnej, gardła, krtani
• konieczność częstego popijania wody (także w nocy)
• niekiedy pojawiają się strupki zaschniętej wydzieliny

Polekowy nieżyt nosa - diagnoza

W celu rozpoznania choroby wykonuje się wziernikowanie nosa. Podczas badania widoczne są zaczerwienie i obrzęk błony śluzowej nosa, ponadto jej powierzchnia nie jest prawidłowo gładka. Można wykonać także badanie histologiczne wycinka błony śluzowej. Wówczas stwierdza się m.in. brak rzęsek i zwiększenie liczby gruczołów podśluzowych. Odstawianie sympatykomimetyków można wspierać lekami doustnymi o podobnym działaniu.

Polekowy nieżyt nosa - leczenie

W pierwszej kolejności należy odstawić leki, które wywołały polekowy nieżyt nosa. Tylko wtedy leczenie będzie skuteczne. Na ogół nie jest to jednak możliwe z dnia na dzień. Specjaliści doradzają więc stopniowe zmniejszanie dawek (lub wydłużanie odstępów między aplikacjami) przy jednoczesnym zastępowaniu leku roztworami nawilżającymi śluzówkę nosa. Zawierają one w swoim składzie najczęściej pseudoefedrynę lub fenylefrynę, których działanie polega na obkurczaniu naczyń krwionośnych, dzięki czemu oddycha się zdecydowanie łatwiej. Mimo że ich mechanizm działania jest podobny do sympatykomimetyków (wpływ na te same receptory w błonie śluzowej nosa), to efekt odbicia po zastosowaniu tych środków jest zdecydowanie mniejszy niż w przypadku kropli działających miejscowo. Niestety, możliwość stosowania tych leków ograniczona jest przeciwwskazaniami, do których zalicza się nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, jaskrę, choroby tarczycy i przerost prostaty.

W celu zabezpieczenia śluzówki nosa przed podrażnieniem, lekkimi krwawieniami czy przesuszeniem warto zastosować osłonę. W tym celu można użyć dostępne w aptece bez recepty spraye zabezpieczające. Te, które w składzie zawierają farmaceutycznie oczyszczoną oliwę z oliwek i witaminę E będą łagodzić podrażnienia, nawilżać i wspomagać regenerację błony śluzowej nosa.

Istnieje kilka metod leczenia polekowego nieżytu nosa. Bardzo skuteczne pod tym względem są roztwory hipertoniczne. Dzięki temu, że ich stężenie jest wyższe niż stężenie płynów fizjologicznych, powodują ściąganie wody z naczyń krwionośnych, a przez to ich obkurczanie, zmniejszanie przekrwienia i obrzęku nos. Niektórzy lekarze zalecają także stosowanie donosowych glikokortykosteroidów, a jeśli one nie pomogą - donosowych leków przeciwhistaminowych.

Jeśli tego typu leczenie nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, zaleca się wykonać tzw. konchoplastykę, czyli korekcję małżowin nosowych. Celem zabiegu jest zmniejszenie nieprawidłowo powiększonych (przerośniętych) małżowiny nosa. Zabieg jest krótki (trwa on około 15 minut) i wykonuje się go w znieczuleniu miejscowym.

Nos jest drożny zwykle w krótkim czasie od zakończenia zabiegu, jednak w niektórych przypadkach proces ten może przebiegać stopniowo. Oznacza to, że obrzęk nosa i jego niedrożność mogą się utrzymywać przez wiele tygodni, a nawet miesięcy.

Polekowy nieżyt nosa - zapobieganie

Aby zapobiec rozwojowi polekowego nieżytu nosa, należy stosować krople do nosa krótko - tylko przez ok. 5 dni.

Monika Majewska