Niedotlenienie mózgu może dawać nietypowe objawy. Sprawdź, czy je masz

Niedotlenienie mózgu może wynikać z zaburzeń pracy układów: oddechowego, krwionośnego lub nerwowego. Te trzy układy są w swoich funkcjach tak silnie ze sobą powiązane, że ustanie lub chociażby krótkotrwały problem jednego z nich powoduje w krótkim czasie ustanie lub zaburzenia dwóch pozostałych. Niedotlenienie mózgu jest stanem zagrożenia życia, w związku z tym wymaga natychmiastowej pomocy. Jakie mogą być przyczyny niedotlenienia mózgu? Jak przebiega leczenie?

Spis treści

1. Niedotlenienie mózgu - objawy
2. Niedotlenienie mózgu - rodzaje
3. Niedotlenienie mózgu - przyczyny
4. Niedotlenienie mózgu - leczenie

Niedotlenienia mózgu jest wynikiem niedostarczenia do mózgu ilości tlenu wystarczającej do jego prawidłowego funkcjonowania. Mózg potrzebuje ok. 3,3 ml utlenowanej krwi na 100 g tkanki mózgowej. Początkowo organizm reaguje na obniżony poziom tlenu we krwi (hipoksemia), zwiększając przepływ mózgowy. Jeśli zwiększony przepływ krwi wystarczy do uzupełnienia niedoboru tlenu w mózgu, nie dochodzi do wystąpienia żadnych niepokojących objawów. Jednak jeśli przepływ krwi nie może być zwiększony lub jego zwiększenie nie rozwiązuje problemu niedotlenienia, pojawiają się objawy niedoboru tlenu w mózgu (hipoksja).

Wystarczy naprawdę krótka przerwa w dostawie tlenu, by mózg uległ ciężkim uszkodzeniom, a nawet obumarł. Na brak tlenu szczególnie wrażliwa jest kora mózgu. Jego niedobór w warunkach normalnej temperatury powoduje obumarcie kory mózgu już po 3-4 minutach. Zniszczenie kory mózgu, odpowiedzialnej za świadomość człowieka, prowadzi do trwałej, nieodwracalnej jej utraty, chociażby inne części mózgu, odporne na niedotlenienie, udało się uratować. Czas tolerancji całego mózgu na niedotlenienie nie jest długi, np. rdzeń przedłużony, w którym znajdują się m.in. ośrodki sterujące oddychaniem, ulega obumarciu po 20-30 minutach.

Niedotlenienie mózgu jest stanem zagrożenia życia, bo nawet krótkotrwałe zatrzymanie ruchu krwi może prowadzić do uszkodzenia jego komórek (neuronów). To dlatego tak ważna jest w tym przypadku natychmiastowa pomoc. Badania wskazują, że przywrócenie dostawy tlenu przez krew przed upływem pierwszych 3-4 minut, może zapobiec niedotlenieniu i uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego. W związku z tym im później chory otrzyma fachową lekarską, tym większe będą konsekwencje niedotlenienia.

Niedotlenienie mózgu - objawy

Objawy niedotlenienia mózgu mogą pojawić się nagle i z czasem narastają. Początkowo są to:

• ból głowy
• zaburzenia widzenia
• problemy z pamięcią krótkotrwałą
• nudności
• wymioty

Dalsze niedotlenienie mózgu prowadzi do:

• zaburzeń poznawczych
• zburzenia równowagi i koordynacji
• zaburzenia czucia
• sinicy
• wzrostu tętna (tachykardia)

Jeśli choremu nie zostanie udzielona pierwsza pomoc, dochodzi do:

• omdlenia
• utraty przytomności
• drgawek
• śpiączki
• a następnie do śmierć mózgu

Nagły charakter objawów niedotlenienia mózgu zwykle wskazuje na niewydolność układu krążenia - nagłe zmniejszenie się ilości dopływającej do mózgu krwi, np. w napadowym migotaniu przedsionków czy zakrzepu, który doprowadza do udaru niedokrwiennego mózgu.

Niedotlenienie mózgu może mieć również charakter przewlekły i objawiać się pogłębiającymi się problemami z koncentracją, pamięcią, kojarzeniem faktów, uporczywą sennością, a nawet zaburzeniami psychicznymi. Do przewlekłego niedotlenienia mózgu może dojść np. w przebiegu nierozpoznanej lub źle leczonej cukrzycy, która doprowadza do postępującego niszczenia naczyń.

Niedotlenienie mózgu - rodzaje

W terminologii medycznej wyróżnia się kilka rodzajów niedotlenienia mózgu:

• niedokrwienne (całkowite), inaczej zawał mózgu - następuje po zatrzymaniu przepływu krwi w całym mózgowiu lub w obszarze zaopatrywanym przez jedną tętnicę. To właśnie niedokrwienie jest podstawową przyczyną niedotlenienia mózgu. Po około 2 minutach zatrzymania krążenia stężenie tlenu w tkankach mózgu spada do zera. W tym czasie dochodzi do kumulacji szkodliwych metabolitów, takich jak adenozyna i kwas mlekowy, oraz do wytworzenia się dużej ilości wolnych rodników, które powodują postępujące niszczenie komórek
• oligemiczne (częściowe) - ma miejsce w uogólnionym lub regionalnym zmniejszeniu przepływu krwi
• anoksyczne - spowodowane zmniejszeniem prężności tlenu w krwi tętniczej
• hipoksemiczne - spowodowane obniżonym ciśnieniem cząstkowym tlenu we krwi tętniczej
• anemiczne - wywołane niedoborem nośnika tlenu - hemoglobiny
• histotoksyczne - stanowiące następstwo zablokowanie układów enzymatycznych, uczestniczących w przemianach energetycznych komórek nerwowych

Niedotlenienie mózgu - przyczyny

Do najczęstszych przyczyn niedotlenienia mózgu należą:

• zatrzymanie układu krążenia, m.in. w przebiegu zawału mięśnia sercowego, migotania komór, nagłego krwotoku
• niewydolność układu krążenia: kardiomiopatia, ciężkie zapalenie mięśnia sercowego
• spadek ciśnienia tętniczego krwi, np. spowodowanego wstrząsem krwotocznym, wstrząsem anafilaktycznym, wstrząsem septycznym, pourazowym lub bólowym (np. przy oparzeniach dużej powierzchni ciała)
• niedrożności tętnic szyjnych w wyniku miażdżycy, zakrzepicy, zatoru, tętniaka rozwarstwiającego
• ciężka niedokrwistość (anemia)
• choroby układu oddechowego: ciężkie zapalenie płuc (np. w przebiegu COVID-19), ciężki atak astmy, rozedma płuc, krwotok do opłucnej, odma opłucnowa, POChP, zespół bezdechu sennego

Niedotlenienie mózgu spowodowane cukrzycą

W przebiegu cukrzycy może dojść do makroangiopatii, czyli patologicznych zmian w dużych naczyniach krwionośnych, czego skutkiem może być choroba niedokrwienna serca, zawał mięśnia sercowego, udar mózgu czy miażdżyca zarostowa kończyn dolnych.

Niedotlenienie okołoporodowe

Niedotlenienie okołoporodowe to niewydolność oddechowa u noworodka spowodowana niewystarczającą ilością tlenu przed, w trakcie lub po porodzie. Przyczynami niedotlenienia okołoporodowego mogą być niedotlenienie dziecka przed porodem, ucisk pępowiny w czasie porodu, poród przedwczesny lub złożony, a także podanie ciężarnej środka znieczulającego. Z kolei skutkami mózgowe porażenie dziecięce, padaczka czy niepełnosprawność intelektualna.

Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna (ENN)

Encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna (ENN) należy do chorób okresu noworodkowego, której konsekwencje wynikają z uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Na wystąpienie choroby ma wpływ wiele czynników, takich jak m.in. infekcja wewnątrzmaciczna, zaburzenia przepływu mózgowego, niedojrzałość płodu. Odległymi konsekwencjami choroby u dziecka w  wieku rozwojowym może być wystąpienie mózgowego porażenia dziecięcego, zaburzeń neurorozwojowych, trudności w nauczaniu, padaczki, niedowidzenia i zaburzeń słuchu.

Niedotlenienie mózgu a zatrucie tlenkiem węgla

Zatrucie tlenkiem węgla czy wdychanie dymu (np. podczas pożaru) działa depresyjnie na ośrodek oddechowy w pniu mózgu - wówczas oddech staje się niewydolny.

Niedotlenienie mózgu a zwyrodnienie kręgosłupa

Zwyrodnienie kręgosłupa może doprowadzić do zaburzeń krążenia w tętnicy kręgowej (która doprowadza krew do mózgu), a w konsekwencji do niedotlenienia mózgu.

Niedotlenienie mózgu a choroba wysokogórska (wysokościowa)

Choroba wysokościowa to zespół objawów, które są wynikiem niedostosowania się organizmu do przebywania na bardzo dużej wysokości (powyżej 2500 m n.p.m), gdzie, ze względu na rozrzedzenie atmosfery, jest niska zawartość tlenu w powietrzu. Jednym z najgroźniejszych powikłań choroby wysokogórskiej jest obrzęk płuc, który doprowadza do niedotlenienia mózgu.

Niedotlenienie mózgu a choroba dekompresyjna

Choroba dekompresyjna to zespół objawów dotykających osobę wystawioną na zbyt szybko zmniejszające się ciśnienie zewnętrzne. Jeśli na skutek długiego lub głębokiego nurkowania we krwi nurka znajdzie się duża ilość azotu, bezpośrednie wynurzenie na powierzchnię może spowodować powstanie we krwi pęcherzyków azotu, które mogą spowodować zatory i niedotlenienie mózgu.

Niedotlenienie mózgu a hipotermia

Hipotermia, czyli obniżenie temperatury wewnętrznej organizmu poniżej normy, może być spowodowana zbyt długim przebywaniem w zbyt zimnej wodzie lub na zimnym powietrzu. Największe zagrożenie stanowi przebywanie w zimnej wodzie, która przewodzi ciepło znacznie lepiej i ochładza organizm 25 razy szybciej niż powietrze. Przedłużenie takiego stanu powoduje spadek temperatury ciała i niedotlenienie mózgu.

Innymi przyczynami niedotlenienia mózgu mogą być:

• utonięcie
• uduszenie
• utkwienie ciała obcego w drogach oddechowych
• stwardnienie zanikowe boczne (SLA), które doprowadza do paraliżu mięśni oddechowych
• choroby zwyrodnieniowe nerwów

Niedotlenienie może być także powikłaniem znieczulenia ogólnego czy wynikiem przedawkowania narkotyków.

Niedotlenienie mózgu - leczenie

Leczenie niedotlenienia mózgu zawsze odbywa się w warunkach szpitalnych i jego celem również jest uruchomienie transportu tlenu do mózgu. Szczegółowy przebieg terapii zależy od przyczyny niedotlenienia mózgu.

O autorze

Monika Majewska

Dziennikarka specjalizująca się w tematyce zdrowotnej, a zwłaszcza obszarach medycyny, ochrony zdrowia i zdrowego odżywiania. Autorka newsów, poradników, wywiadów z ekspertami i relacji. Uczestniczka największej Ogólnopolskiej Konferencji Medycznej "Polka w Europie", organizowanej przez Stowarzyszenie "Dziennikarze dla Zdrowia", a także specjalistycznych warsztatów i seminariów dla dziennikarzy realizowanych przez Stowarzyszenie.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Monika Majewska