Łzawienie oczu: przyczyny. Jakie choroby objawiają się łzawieniem?

Łzawienie oczu może mieć różne przyczyny. Istnieje szereg chorób objawiających się właśnie łzawieniem oczu, powodować je mogą również podrażnienia, alergie. Poznaj najczęstsze przyczyny łzawienia oczu!

Spis treści

1. Łzawienie oczu: jaką funkcję pełnią łzy?
2. Łzawienie oczu: zaburzenia powodujące nadmierne wydzielanie łez
3. Łzawienie oczu: zaburzenia prowadzące do zatkania przewodów nosowo-łzowych
4. Łzawienie oczu: zaburzenia powodujące pogorszenie odpływu, mimo braku zatkania przewodu
5. Łzawienie oczu: leki

Łzawienie oczu, czyli nadmierne wydzielanie łez przez gruczoły łzowe, to dolegliwość, której przyczyny są zróżnicowane.

Łzawienie oczu zwykle jest objawem choroby alergicznej, która powoduje nadmierne wydzielanie łez, jednak może być spowodowane również przez zaburzenia prowadzące do zatkania przewodów nosowo-łzowych oraz przez schorzenia powodujące pogorszenie odpływu, mimo braku zatkania przewodu.

Należy przy tym zaznaczyć, że utrudnienie odpływu łez to bardzo poważny stan, ponieważ może prowadzić do ich zastoju i zakażenia. Z kolei nawracające zakażenia woreczka łzowego mogą się z czasem rozszerzać, prowadząc do zakażenia tkanek oczodołu.

Łzawienie oczu: jaką funkcję pełnią łzy?

Łzy są wytwarzane w gruczołach łzowych i ściekają przez górny i dolny punkt łzowy do kanalików, a dalej do woreczka łzowego i przewodu nosowo-gardłowego.

Ich funkcją jest nawilżanie gałki ocznej, wypłukiwanie zanieczyszczeń i ochrona przed zakażeniami.

Normalnie są niezauważalne, jednak w przypadku ich nadmiernego wydzielania może pojawić się wrażenie przepełnienia worka spojówkowego łzami (co zwykle wskazuje suchość oczu) lub też spływania łez po policzkach (prawdopodobnie zatkanie odpływu nosowo-łzowego).

Łzawienie oczu: zaburzenia powodujące nadmierne wydzielanie łez

1. Suchość oczu

Suchość oczu zwykle powoduje odruchowe łzawienie w reakcji na suchość powierzchni oczu. Nadmierne wydzielanie łez nasila się zwykle pod wpływem chłodnej lub wietrznej pogody, a także wskutek ekspozycji na dym tytoniowy lub działanie suchego gorąca. Objawem współtowarzyszącym może być okresowe uczucie obecności ciała obcego w oku.

2. Podrażnienie powierzchni oka

• alergiczne lub zakaźne zapalenie spojówek - zapalenie na tle alergicznym objawia się pieczeniem, świądem, światłowstrętem, przekrwieniem i obrzękiem spojówek, a nawet całych powiek, a także obecnością wodnistej, surowiczej wydzieliny w worku spojówkowym. Podobnie w postaci zakaźnej, z tą różnicą, że wydzielina w worku spojówkowym jest ropna, ropno-surowicza albo biaława;
• zapalenie brzegów powiek objawia się obrzękiem i przekrwieniem brzegu powiek, swędzeniem oka oraz wrażeniem, jakby w oku znajdowało się ciało obce;
• zadrapanie, erozja (ubytek nabłonka), zadrapanie lub zapalenie rogówki - dla schorzeń tych wspólne są objawy, takie jak silny ból oka, zmniejszenie się ostrości obrazu i jego "rozmycie się", światłowstręt i obfite przekrwienie oka;
• ciało obce w oku - dominującym objawem jest ból, któremu towarzyszą pieczenie, łzawienie, zaczerwienienie oka, potrzeba ciągłego mrugania, a czasem także pogorszenie widzenia;
• jęczmień na oku objawia się światłowstrętem, obrzękiem, bólem i zaczerwienieniem brzegu powieki, ropną wydzieliną, która wydostaje się na zewnątrz wzdłuż rzęs lub do wewnątrz, pod powiekę;
• pierwotna jaskra z zamkniętym kątem przesączania - przy ostrym ataku jaskry pojawia się bardzo silny ból oka oraz głowy w okolicy czoła i skroni. Objawami towarzyszącymi są nudności i wymioty. Ponadto dochodzi do pogorszenia ostrości wzroku (osoba chora widzi kolorowe obręcze), a oko staje się twarde jak kamień;

• zapalenie błony naczyniowej w przedniej części oka - w ostrej postaci choroby pojawiają się nagły ból oka, zaczerwienienie gałki ocznej i światłowstręt. W przypadku przewlekłej formy choroby objawy są mniej nasilone;
• drażniące substancje chemiczne;
• podwinięcie rzęs;
• punkcikowe uszkodzenia wskutek podrażnienia mięśni mrugania, np. przy podrażnieniu nerwu twarzowego.

3. Podrażnienie lub stan zapalny nosa

• alergiczny nieżyt nosa (katar sienny) objawia się obfitą, wodnistą wydzieliną z nosa, wielokrotnym kichaniem, świądem w nosie, zatkanym nosem, bólem głowy oraz zapaleniem spojówek, które objawia się łzawieniem, zaczerwienieniem i świądem oczu, a także światłowstrętem;
• nieżyt nosa - jeśli łzawienie oczu pojawia się przy katarze, oznacza to, że przyczyną nadmiernego wydzielania łez jest stan zapalny (najczęściej na tle wirusowym) błony śluzowej nosa. Wówczas pojawia się charakterystyczna wodnisto-śluzowa wydzielina. Z kolei przy katarze bakteryjnym wydzielina jest śluzoworopna, gęsta, żółtozielona;
• inne zakażenie górnych dróg oddechowych.

Zdaniem eksperta

Dr n. med. Łukasz Kołodziejski, specjalista chorób oczu w Warszawskim Centrum Okulistycznym LIBERMEDIC

Jest wiele czynników, które mogą powodować łzawienie oczu. Poczynając od podrażnień przez różne substancje czy dym papierosowy, po problem z odpływem łez - w powiekach są naturalne kanaliki, którymi nadmiar łez odpływa do jamy nosowej. Do łzawienia dochodzi na skutek pojawienia się w tych kanalikach przeszkody - wynikającej np. z nieprawidłowej ich budowy lub zaczopowania bakteriami, ropą, grzybami.

Paradoksalnie również zespół suchego oka może powodować nadmierne łzawienie, ponieważ na skutek tego schorzenia powierzchnia rogówki wysycha. Najczęściej jest to spowodowane złą jakością filmu łzowego, czyli warstwy ochraniającej powierzchnię rogówki. Rogówka szybko więc wysycha, następuje podrażnienie i w wyniku tego podrażnienia zaczyna się większa produkcja łez. Łzy nie przynoszą ulgi, ponieważ film łzowy znika.

Zespół suchego oka nie może być bagatelizowany, gdyż długotrwałe podrażnienia rogówki mogą prowadzić do przełamania bariery ochronnej oka, co skutkuje większą podatnością na infekcje. Jeżeli już jedna infekcja się pojawi, prawdopodobny jest rozwój jeszcze cięższej infekcji - np. owrzodzenia rogówki. Owrzodzenie może natomiast doprowadzić do powstania blizny, która z kolei powoduje trwałe upośledzenie widzenia.

Kolejną możliwą przyczyną łzawienia jest to spowodowane wiatrem. Pacjenci często się na nie skarżą, jednak nie ma się co obawiać - to normalna reakcja obronna organizmu.

Jeżeli łzawienie jest uciążliwe i przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu - trzeba sprawdzić jego przyczynę u lekarza. Warto zadbać o poprawę jakości filmu łzowego - nawilżanie oczu, higienę powiek. 

Łzawienie oczu przy soczewkach

U osób, które noszą soczewki kontaktowe, łzawienie oczu zwykle współwystępuje z pieczeniem, kłuciem, swędzeniem, bólem i zaczerwienieniem oczu, pogorszeniem ostrości widzenia, światłowstrętem i suchością oczu.

Przyczyną takiego stanu może być uszkodzenie soczewki, co oznacza, że trzeba ją wymienić na nową, a także jej zabrudzenie lub ciało obce na soczewce. Wówczas należy ją dokładnie oczyścić specjalnym płynem.

Jeśli po założeniu soczewki problem powraca, należy natychmiast ją zdjąć i skonsultować się ze specjalistą. W przeciwnym razie może dojść do infekcji, a w konsekwencji do stanów zapalnych oka.

Łzawienie oczu: zaburzenia prowadzące do zatkania przewodów nosowo-łzowych

• wrodzona niedrożność przewodów nosowo-łzowych - łzawienie oczu pojawia się już w 2. tygodniu życia dziecka;
• idiopatyczne starcze zwężenie  przewodu łzowego;
• zapalenie woreczka łzowego (objawia się bólem nosa, często obrzękiem i zaczerwienieniem oraz uczuciem gorąca w okolicy woreczka łzowego. Ponadto pojawiają się tkliwość uciskowa i wyciskanie ropy przy dotykaniu tej okolicy);
• oparzenia;
• obecność ciała obcego w odpływie (np. kamienie, często spowodowane przez subkliniczne zakażenie promieniowcami);
• zakażenie, w tym zapalenie przewodu nosowo-łzowego (np. spowodowane przez gronkowca złocistego, promieniowce, paciorkowce, półpaśca, wirusa opryszczki zwykłej, proste zapalenie spojówek, mononukleozę, ludzkiego wirusa brodawczaka, glisty, trąd czy gruźlicę);
• schorzenia zapalne - sarkoidoza, ziarniniak Wegenera;
• uszkodzenia (np. złamanie kości nosowo-sitowej, operacje lub zabiegi endoskopowe w obrębie zatoki nosowej, czołowej lub oczodołowej);
• zatkanie ujścia nosowego bez zmian w układzie nosowo-łzowym (np. w przebiegu zakażenia górnych dróg oddechowych, alergicznego nieżytu nosa lub zapalenia zatok);
• stan po radioterapii;
• zespół Stevensa-Johnsona (rumień wielopostaciowy);
• nowotwory, np. pierwotne guzy woreczka łzowego, łagodny brodawczak, rak z nabłonka przejściowego, włóknista histiocytoma, ziarniniak pośrodkowy (to rzadka postać chłoniaka z komórek T) oraz chłoniak.

Łzawienie oczu: zaburzenia powodujące pogorszenie odpływu, mimo braku zatkania przewodu

Zmiana osiowego ustawienia warstwy łez z punktami łzowymi, m.in.:

• wywinięcie powieki (ektropion) - objawia się obnażeniem spojówki powiekowej i gałkowej oraz odstawaniem brzegu powieki od gałki ocznej, co sprawia, że gałka oczna jest zaczerwieniona, a oko łzawi;
• podwinięcie powieki (entropion) - objawia się podwinięciem brzegu rzęsowego w stronę gałki ocznej, co powoduje stałe drażnienie spojówki i rogówki;

Łzawienie oczu: leki

Również leki mogą przyczynić się do nadmiernego wydzielania łez. Należą do nich m.in. te stosowane w chemioterapii. Łzawienie mogą wywołać także krople do oczu, zwłaszcza jodek ekotiopatu, adrenalina, pillokarpina.

Bibliografia: The Merck manual. Objawy kliniczne: praktyczny przewodnik diagnostyki i terapii, pod. red. Porter R., Kaplan J., Homeier B., Wrocław 2010

Monika Majewska