Świąd czyli swędzenie skóry - przyczyny

Świąd skóry to objaw, którego nie należy bagatelizować, ponieważ może świadczyć o chorobach, nie tylko dermatologicznych. Swędzenie skóry może być spowodowane atopowym zapaleniem skóry (AZS), grzybicą, albo świerzbem. Inne możliwe przyczyny świądu skóry to między innymi zapalenie wątroby i niedoczynność tarczycy. Dowiedz się, jakie choroby objawiają się swędzeniem skóry.  

Spis treści

1. Świąd skóry - przyczyny. Choroby skóry
2. Swędzenie skóry - przyczyny. Alergia
3. Świąd skóry - żylaki, cukrzyca, nerwica
4. Swędząca skóra - zakażenie enterowirusami
5. Świąd skóry - niedoczynność tarczycy
6. Swędzenie skóry - zapalenie wątroby
7. Swędząca skóra - niewydolność nerek

Swędzenie skóry jest uciążliwe, ale czasami jest też objawem poważnej choroby. Przyczyną świądu skóry może być stan zapalny skóry będący objawem grzybicy – wówczas swędzeniu towarzyszą czerwone, niekiedy łuszczące się plamy w okolicy stóp, pachwin, narządów płciowych. Jeśli na skórze pojawiają się drobne czerwone krostki, mogą być objawem atopowego zapalenia skóry.

Świąd skóry może też oznaczać alergię kontaktową lub alergię pokarmową. Bywa reakcją na lek albo ukąszenie owada. Dokuczliwym swędzeniem przejawiają się liszajec zakaźny, świerzb i wszawica (ta ostatnia dotyczy skóry głowy). Swędzenie może być także objawem ogólnoustrojowych zaburzeń metabolicznych lub hormonalnych.

Świąd skóry - przyczyny. Choroby skóry

• Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Świąd jest jednym z objawów atopowego zapalenia skóry. Często nasila się w nocy i utrudnia sen, szczególnie najmłodszym. Ważne jest, aby wzmocnić uszkodzoną barierę ochronną właściwą pielęgnacją, opierającą się na emolientach, które w swoim składzie powinny zawierać substancje odżywcze, wzmacniające barierę ochronną oraz przeciwświądowe. Na rynku dostępne są także preparaty bez sterydów, które można kupić bez recepty, które są bezpieczne nawet od pierwszych dni życia.

• grzybica

Na jednej lub wielu części ciała (przy osłabieniu orgaznimu, które jest jednym z powodów narażenia na grzyby, częstym jest występowanie grzybicy w więcej niż jednym miejscu na ciele) np. na narządach płciowych pojawiają się czerwone, łuszczące się lub pokryte drobnymi łuseczkami swędzące plamy. To pierwszy objaw zakażenia grzybiczego, którym można się zarazić, dotykając skóry lub korzystając z przyborów higienicznych czy ręczników chorego. Paznokcie stają się żółtawe, zielono-żółtawe, pogrubione i się kruszą (w przypadku dermatofitów), lub występuje na nich zaczerwienienie i obrzęk na wałach okołopaznokciowych (przy drożdżakach). Przyczyną zakażenia grzybicą, zwłaszcza u dzieci, może być też głaskanie kota lub kontakt z glebą.

Nasza rada: Kup w aptece dostępny bez recepty preparat (krem, żel lub lakier do paznokci) i regularnie (chyba że w ulotce zaleca się inne stosowanie preparatu) smaruj nim chore miejsce. Jeśli po 1-2 tygodniach nie nastąpi zdecydowana poprawa, zgłoś się do dermatologa.

• zapalenie skóry

Na ciele pojawiają się czerwonawe lub wyraźnie różowe swędzące plamy. Niekiedy zmieniają się one w rozległe, swędzące pęcherze. W ten sposób objawia się wyprysk, zapalenie skóry oraz uczulenie po kontakcie z trującą rośliną.

Nasza rada: Ponieważ trudno odróżnić poszczególne dolegliwości, lepiej zastosować łagodne środki. Przede wszystkim przyjmij dostępny bez recepty środek przeciwuczuleniowy. Następnie zmyj skórę letnią wodą z dodatkiem delikatnego mydła lub płynu do kąpieli. Po osuszeniu ciała, bolące miejsca posmaruj kremem lub maścią z hydrokortyzonem. Przez kilka dni nie używaj dezodorantów i perfum. Noś przewiewne ubranie z naturalnych włókien. Jeżeli nie nastąpi poprawa, idź do lekarza.

• świerzb

Skóra bardzo swędzi, zwłaszcza w nocy. W fałdach skóry, między palcami, na nadgarstkach, łokciach, piersiach, pośladkach i w pasie pojawia się czerwona, chropowata wysypka. To klasyczne objawy świerzbu, choroby zakaźnej, która dziś wcale nie jest znana tylko ze starych podręczników medycyny. Przeciwnie - staje się coraz powszechniejsza. Objawy pojawiają się po 2 tygodniach od zakażenia i są reakcją alergiczną na świerzbowca - pasożyta, który drąży pod powierzchniową warstwą skóry korytarze, w których składa jajeczka.

Nasza rada: Kup w aptece środek przeciwhistaminowy, który złagodzi swędzenie, i krem lub szampon do zwalczania świerzbowca. Używaj ich zgodnie z informacją zawartą w ulotce. Upierz w gorącej wodzie ubrania, pościel i ręczniki. Dopilnuj, by wszyscy domownicy i osoby blisko kontaktujące się z chorym w tym samym czasie poddały się kuracji. Gdy po dziesięciu dniach nie nastąpi znaczna poprawa, zgłoś się do lekarza. Potrzebne będą silniejsze leki.

• liszajec zakaźny

To bakteryjna, bardzo zakaźna choroba, której towarzyszy silne swędzenie skóry. Pojawia się latem, zwykle u dzieci. Jej sprawcą jest gronkowiec lub paciorkowce. Oprócz swędzenia, dokuczliwym objawem choroby jest tworzenie się na skórze strupów. Przebieg liszajca zakaźnego może być gwałtowny, skóra wygląda nieładnie, ale zakażenie łatwo się leczy.

Nasza rada: Delikatnie przemywaj strupki letnią wodą z mydłem. Jeśli zmiany są ograniczone do jednego miejsca, smaruj je maścią z niewielką dawką antybiotyku (można kupić bez recepty), codziennie zmieniaj pościel i piżamę. Pilnuj, by dziecko nie zdrapywało strupków. Do kąpieli używaj letniej wody oraz mydła przeciwbakteryjnego. Do lekarza zgłoś się, jeśli liszajec objął znaczną powierzchnię skóry lub dziecko ma gorączkę powyżej 38°C. Często konieczne jest podanie antybiotyku, więc nie zwlekaj z wizytą, gdy po 3 dniach domowej kuracji dolegliwości nie ustępują.

Swędzenie skóry - przyczyny. Alergia

W dowolnym miejscu na ciele mogą się nagle pojawić czerwone, swędzące grudki. Jeśli towarzyszy im:

• obrzęk powiek
• obrzęk warg i języka
• osłabienie
• duszności
• obfite pocenie się
• przyśpieszone bicie serca

prawdopodobnie doszło do ciężkiej reakcji alergicznej. Alergię mogą wywołać leki, żywność, a najczęściej ukąszenia owadów.

Nasza rada: Jeśli wiesz, że chory jest alergikiem i ma przy sobie zestaw przeciwwstrząsowy, użyj go. Natychmiast też wezwij pogotowie lub odwieź poszkodowanego do szpitala.

Świąd skóry - żylaki, cukrzyca, nerwica

Niewydolność żył sprawia, że niedostatecznie ukrwiona skóra jest bardziej podatna na uszkodzenia, podrażnienia i infekcje. Zmiany skórne mogą prowadzić do wyprysku podudzi – to stan zapalny, objawiający się obrzękiem, zaczerwienieniem i uciążliwym swędzeniem skóry łydek.

Problemy ze skórą bywają pierwszym objawem cukrzycy: nadmierna suchość i swędzenie, łuszczenie, podatność na zranienia i infekcje grzybicze. Diagnozę potwierdza badanie poziomu glukozy we krwi.

Świąd skóry, występujący w sytuacjach napięcia emocjonalnego może mieć też podłoże psychiczne; stres może również nasilać objawy choroby dermatologicznej (atopowego zapalenia skóry - AZS). Konieczna jest konsultacja z psychiatrą i ewentualnie dermatologiem.

Swędząca skóra - zakażenie enterowirusami

Skóra swędzi tam, gdzie pojawia się wysypka w postaci czerwonych plam i grudek. Występuje zwykle na pośladkach, między palcami stóp i dłoni.

Enterowirus atakuje latem, głównie dzieci, przenosi się drogą pokarmową, a niekiedy kropelkową. Ujawnia się 3–5 dni po zakażeniu. Mija po tygodniu.

Nasza rada: Nie dawaj dziecku owoców cytrusowych, ostrych potraw, które drażnią śluzówkę. Po posiłku usta należy płukać solą kuchenną (płaska łyżeczka na szklankę ciepłej wody).

Myj naczynia w gorącej wodzie lub stosuj jednorazowe sztućce i naczynia, by choroba nie rozprzestrzeniała się.

Dawaj dużo płynów, np. wodę z sokiem (nie cytrusowym), herbatki ziołowe. Jeśli dziecko skarży się na ból skóry, podaj paracetamol, co także nieco zmniejszy swędzenie.

Czytaj też: Łojotokowe zapalenie skóry

Świąd skóry - niedoczynność tarczycy

Niedoczynność tarczycy jest przyczyną przesuszenia skóry. Nadmierna suchość skóry powoduje z kolei nie tylko swędzenie, ale też intensywne złuszczanie się naskórka z całego ciała, ale zwłaszcza na łokciach i kolanach. Zwykle towarzyszy temu:

• wypadanie włosów
• przewlekłe zmęczenie
• nadmierna senność
• stałe uczucie zimna
• częste zaparcia
• przyrost wagi mimo braku apetytu
• obniżenie nastroju
• zaburzenia miesiączkowania

Dolegliwość jest skutkiem zbyt małej produkcji hormonów. Często objawia się ona w późniejszym wieku (po 65. roku życia). Bywa też sprowokowana leczeniem nadczynności tarczycy i przyjmowaniem niektórych leków.

Nasza rada: Jak najszybciej zgłoś się do lekarza, który skieruje cię na właściwe badania (diagnozę potwierdzą badania hormonalne TSH, fT4, fT3). Zanim będziesz mieć wyniki, ratuj się, nawilżając skórę odpowiednimi kremami i balsamami.

Do mycia używaj delikatnych mydeł lub tzw. mydeł bez mydła (syndety – nie zawierają w swoim składzie mydła tylko substancje powierzchniowo czynne, czyli surfaktanty), które można kupić w aptece bez recepty. Są one przeznaczone głównie dla osób z atopowym zapaleniem skóry, ale i w tej sytuacji będą bardzo pomocne.

Swędzenie skóry - zapalenie wątroby

Świąd skóry pojawia się przy zaawansowanej postaci choroby, która przez wiele lat, np. w przypadku zakażenia wirusem zapalenia wątroby, może przebiegać bez wyraźnych objawów. Najczęściej swędzi skóra na łydkach i przedramionach.

Świąd jest tak dokuczliwy, że chory może rozdrapywać skórę aż do krwi. Warto dodać, że świąd pojawia się w zaawansowanej postaci choroby, która przez wiele lat może przebiegać bez wyraźnych objawów.

Nasza rada: Nie obejdzie się bez specjalistycznej pomocy i dokładnie opracowanego leczenia. Swędzenie można ograniczyć, stosując zimne okłady bądź chłodzące żele.

Swędząca skóra - niewydolność nerek

Swędzeniu skóry wywołane niewydolnością nerek towarzyszą typowe objawy:

• obrzęki
• częstomocz
• zagęszczenie i ciemna barwa moczu
• zwiększone pragnienie
• zaburzenia ciśnienia

Diagnozują je:

• badanie moczu
• morfologia krwi
• poziom kreatyniny
• poziom mocznika
• USG nerek

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz

Joanna Anczura

Konsultacja: lek. med. Grzegorz Borstern