Nadmierna senność w ciągu dnia - przyczyny, badania, leczenie

Nadmierna senność w ciągu dnia jest jednym z najczęstszych zaburzeń snu. Nadmierna senność, której często towarzyszy zmęczenie, nie jest chorobą samą w sobie, lecz stanowi objaw różnych chorób związanych ze snem, choć nie tylko. Przeczytaj, jakie są przyczyny nadmiernej senności w ciągu dnia, gdzie szukać pomocy, jakie badania powinno się wykonać i na czym polega leczenie nadmiernej senności.

Spis treści

1. Nadmierna senność w ciągu dnia - przyczyny
2. Nadmierna senność w ciągu dnia - jakie badania?
3. Nadmierna senność w ciągu dnia - leczenie

Nadmierna senność w ciągu dnia (hipersomnia) oznacza skłonność do zasypiania podczas czuwania. Przyczyny nadmiernej senności w ciągu dnia są różne, a ich ustaleniu mogą pomóc objawy towarzyszące, takie jak, np. chrapanie, przerywany oddech, odczucie niepokoju w nogach, nieodparta potrzeba poruszania nimi, katalepsja (odrętwienie całego ciała lub poszczególnych jego części) czy paraliż senny.

Szacuje się, że z nadmierną sennością w ciągu dnia boryka się około 30 proc. społeczeństwa. Co jest przyczyną nadmiernej senności? Sprawdź.

Nadmierna senność w ciągu dnia - przyczyny

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Niewłaściwa higiena snu

Niewłaściwa higiena snu odnosi się do zachowań niesprzyjających prawidłowemu spaniu. Należą do nich spożywanie przed snem napojów kofeinowych czy leków pobudzających, ćwiczenia lub emocje (wywołane np. oglądaniem przerażających programów telewizyjnych) późnym wieczorem, a także nieregularny harmonogram snu. Takie osoby rekompensują brak snu dłuższym spaniem lub zasypianiem w ciągu dnia.

Aby dobrze się wsypać należy zadbać o to, aby pomieszczenie, w którym śpimy było chłodne (zalecana temperatura to 18 stopni Celsjusza) i przewietrzone, pościel czysta (im mniej roztoczy tym lepiej, nawet dla osób, które nie mają alergii). Dodatkowo powinno być ciemne - należy usunąć źródła światła, takie jak telefon czy komputer oraz ciche - tu zaleca się usunięcie urządzeń, które pracują - nawet cicho. Może to nas podświadomie stresować.

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Depresja i inne choroby psychiczne

Większość chorób psychicznych wiąże się z nadmierną sennością w ciągu dnia i bezsennością. Szacuje się, że nawet około 80 proc. pacjentów z ciężką depresją cierpi na te zaburzenia.

Choroba ta często powoduje zbytnie pobudzenie organizmu - utrudnia zasypianie i wiąże się z częstymi pobudkami w ciągu nocy. Nie pozwala to na zaznanie odpowiedniej ilości wypoczynku. – Ludzie z depresją zazwyczaj zbyt dużo rozmyślają, mają problem z wyciszeniem umysłu, a do tego podwyższone stężenie hormonów stresu¹ – mówi Fernandez-Mendoza, naukowiec z Penn State College of Medicine (USA). Konsekwencją jest nadmierna senność w ciągu dnia. Poza tym nadmierna senność może być objawem innych chorób psychicznych, takich jak choroba afektywna, schizofrenia.

Czytaj również: Paraliż senny - przyczyny i objawy. Czy paraliż senny jest groźny?

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Otyłość

Zdaniem naukowców z Penn State College of Medicine przyczyną nadmiernej senności w ciągu dnia może być nie tylko depresja, lecz także otyłość. W przeprowadzonym przez nich eksperymencie masa ciała badanych stanowiła lepszy wskaźnik nadmiernej senności w ciągu dnia niż bezdech senny, który często towarzyszy ludziom z nadwagą. To może tłumaczyć, dlaczego niektóre metody wspomagania oddechu, stosowane podczas leczenia tej przypadłości, np. CPAP (continuous positive airway pressure), zawodzą przy zapobieganiu nadmiernej senności.

– Te metody nie są efektywne przy redukowaniu senności, bo nie powodują utraty wagi.¹ Według autorów badania otyłość wywołuje w organizmie permanentny stan zapalny, który sprzyja wydzielaniu cytokin – białek biorących udział w odpowiedzi odpornościowej organizmu. To właśnie podwyższony poziom cytokin sprawia, że człowiek odczuwa ciągłe znużenie.¹

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Zespół bezdechu sennego

Obturacyjny bezdech senny (OBS), to choroba charakteryzująca się wielokrotnymi, powtarzającymi się epizodami zatrzymania lub znacznego ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe na poziomie gardła przy wzmożonej pracy mięśni oddechowych. Pomocy można szukać w Ośrodkach Medycyny Snu.

Do objawów nocnych bezdechu sennego należą głośne nieregularne chrapanie przerywane nagłą ciszą, budzącą niepokój u osób trzecich, niespokojny przerywany sen, nagłe wybudzenia ze snu połączone często z uczuciem braku powietrza, przyspieszonym oddechem czy tętnem, czasem problemy z zaśnięciem po przebudzeniach powodu lęku, nadmierna potliwość w nocy, potrzeba oddawania moczu w nocy.

Objawy dzienne bezdechu nocnego to poranny ból głowy, uczucie zmęczenia bez względu na długość snu, nasilona senność podczas dnia, utrudniająca, normalne funkcjonowanie, suchość w ustach, sperzchnięte wargi po przebudzeniu, nadmierna drażliwość i nerwowość, trudności z koncentracją i pamięcią, zaburzenia potencji u mężczyzn.

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Narkolepsja

Narkolepsja polega na pojawianiu się w ciągu dnia epizodów trudnej do opanowania senności przechodzącej szybko w sen trwający od kilku sekund do kilkunastu minut.

Cztery główne objawy narkolepsji to nadmierna senność w ciągu dnia (chorzy w czasie krótszym niż 5 minut zasypiają w sytuacjach, w których zawsze pozostajemy aktywni, np. podczas rozmowy z przełożonym), katalepsja (odrętwienie całego ciała lub poszczególnych jego części), halucynacje senne, paraliż przysenny (chory nie może się poruszyć przez kilka lub kilkanaście sekund, bo ciało jest sparaliżowane).

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Zaburzenia rytmu okołodobowego

Wiążą się z zaburzeniami cyklu snu-czuwanie. Przyczyny mogą być zewnętrze (np. zespół nagłej zmiany strefy czasowej i praca zmianowa) lub wewnętrzne (np. zespół opóźnionej lub przyspieszonej fazy snu).

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Okresowe ruchy kończyn podczas snu

Polegają na powtarzającym się (zwykle co 20-40 sekund) drżeniu lub wierzganiu kończynami dolnymi podczas snu. Pacjenci zwykle skarżą się na zaburzenia snu lub nadmierną senność w ciągu dnia. Typowo nie zdają sobie sprawy z wykonywanych ruchów i budzenia się, nie mają także zaburzeń czucia w kończynach. Nie mylić z zespołem niespokojnych nóg (w tym przypadku pacjenci mają trudności z zaśnięciem, budzą się często w nocy lub jedno i drugie).

• Nadmierna senność w ciągu dnia - Choroby neurologiczne i inne

1. stwardnienie rozsiane
2. choroba Parkinsona
3. dystonie
4. zespoły padaczkowe
5. choroby naczyniowe mózgu
6. ataksje móżdżkowe
7. choroby nerwowo mięśniowe
8. cukrzyca
9. choroba niedokrwienna serca, niewydolność krążenia
10. choroby układu oddechowego (POChP, astma oskrzelowa)
11. refluks żołądkowo przełykowy, choroba wrzodowa
12. choroby reumatyczne
13. niedokrwistość
14. choroby pasożytnicze (np. tasiemiec, glista ludzka)

Nadmierna senność w ciągu dnia - jakie badania?

Lekarz powinien przeprowadzić wywiad z pacjentem - wypytać o czas trwania objawów, wiek pacjenta w momencie ich wystąpienia oraz każe zdarzenie mające związek z ich wystąpieniem (np. zmiana pracy, zastosowanie nowego leku). Powinien odnotować objawy występujące podczas snu i czuwania, ocenić jakość i ilość snu. Pomocne mogą okazać się badania, takie jak:

• Skale Jakości Snu
• Skale Senności - Epwortha, Stanfordzka, Karolińska
• Test utrzymania uwagi
• Test Wielokrotnego Pomiaru Latencji Snu (MSLT)
• Aktygrafia

Lekarz powinien zwrócić uwagę na objawy towarzyszące nadmiernej senności o przebyte choroby, które mogą wpływać na jakość snu. Jeśli są takie wskazania, lekarz powinien wykonać badania bezdechu sennego i chrapania.

Nadmierna senność w ciągu dnia - leczenie

Nalezy leczyć konkretne choroby, które są przyczyną nadmiernej senności. Jednak bez względu na przyczynę, bardzo ważne jest zachowanie właściwej higieny snu. Często jest to jedyny sposób leczenia pacjentów z łagodnymi zaburzeniami. Na czym powinna polegać właściwa higiena snu?

• czas snu i budzenia się powinien być taki sam każdego dnia, również w weekendy
• powinno się ograniczyć czas spędzany w łóżku, ponieważ poprawia to ciągłość snu. Jeśli nie możesz zasnąć w ciągu 20 minut, opuść łóżko i wróć do niego dopiero wtedy, gdy będziesz senny
• unikaj drzemek w ciągu dnia (poza przypadkiem pracy zmianowej, osób starszych i pacjentów z narkolepsją)
• zadbaj o sprzyjające środowisko zasypiania - sypialnia powinna być zaciemniona, spokojna i możliwie chłodna
• umieść poduszki pomiędzy kolanami lub pod talią - mogą poprawić komfort snu

Monika Majewska

AMM