Choroby, które widać na skórze

Czy choroby serca lub wątroby mogą wpłynąć na wygląd skóry? Tak! Nasz organizm bowiem to system połączonych z sobą układów i narządów, wzajemnie na siebie oddziałujących. Wiele zaś schorzeń objawia się zmianami na skórze, które mogą okazać się pomocne w ich zdiagnozowaniu.

Spis treści

1. Schorzenia wątroby dają objawy skórne
2. Objawy skórne - zaburzenia układu krążenia
3. Problemy z tarczycą, które widać na skórze
4. Cukrzyca daje objawy skórne
5. Objawy skórne chorób reumatycznych
6. Objawy skórne przy zaburzeniach hormonalnych
7. Kłopoty z żyłami a objawy skórne

Zwykle zmiany skórne są rozpoznawane jako efekt uczulenia lub zaniedbań higieny. Lekarz zaleca w takich przypadkach stosowanie maści z glikokortykosteroidami. Niekiedy okazuje się, że niepotrzebnie, bo przyczyna leży gdzie indziej. Dlaczego tak się dzieje?

Nierzadko lekarz nie ma czasu, by wnikliwie analizować wszystkie objawy skórne i nieskórne występujące u chorego. Ale częściej jest tak, że chory zgłasza tylko jedną dolegliwość, pokazuje jedną zmianę na skórze i nie wspomina nawet o innych objawach, które u siebie zauważył. A właśnie niektóre schorzenia wewnętrzne dają bardzo charakterystyczne zmiany na skórze. Dlatego powinniśmy bacznie obserwować swoją skórę – zmiana barwy, nawilżenie, zanik lub pojawienie się owłosienia, nadmierna potliwość, uporczywy świąd mogą być sygnałem rozwijającej choroby skóry. Warto też zwrócić uwagę na stan włosów i paznokci.

Schorzenia wątroby dają objawy skórne

Problemy z wątrobą objawiają się na skórze w różny sposób. Niektóre są charakterystyczne dla marskości wątroby, inne dla schorzeń autoimmunologicznych, zapalnych czy metabolicznych.

Najbardziej widocznym objawem schorzenia wątroby jest zażółcenie skóry. Ma ono związek z wysokim stężeniem bilirubiny we krwi, które jest skutkiem żółtaczki.

Świąd skóry to najczęściej występujący i najbardziej niepokojący objaw chorób wątroby i dróg żółciowych. Może mieć różne nasilenie, ale zawsze obniża znacznie komfort życia. Przy chorobach wątroby świąd zazwyczaj obejmuje całe ręce i stopy. Uważa się, że przyczyną nasilonego swędzenia może być wysokie stężenie kwasów żółciowych we krwi, ich soli oraz bilirubiny.

Innym objawem chorób wątroby jest rumień dłoni, który obejmuje wewnętrzną jej stronę (kłęb lub kłębek dłoni). Występuje u 75 procent osób z marskością wątroby. Ale ten sam objaw może sygnalizować nadczynność tarczycy, chorobę reumatyczną, gruźlicę, kolagenozy (choroby tkanki łącznej), nowotwory złośliwe. Czasem pojawia się także u zdrowych kobiet w ciąży. Razem z rumieniem dłoni może pojawić się także rumień na podeszwach stóp.

Przy przewlekłych schorzeniach wątroby może dojść do utraty owłosienia na przedramionach, pod pachami i na wzgórku łonowym. Innym objawem przewlekłego schorzenia wątroby mogą być żółtaki, czyli kępki żółte – miękkie grudki o żółtawym kolorze pojawiające się na powiekach przy nosie. U chorych z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu B lub C może pojawić się pokrzywka lub rumień na wewnętrznej stronie dłoni.

Objawy skórne - zaburzenia układu krążenia

Zmiany na skórze i śluzówkach często towarzyszą schorzeniom układu krążenia i mogą świadczyć o ich zaawansowaniu. Dla wrodzonej wady serca nazywanej sinicą charakterystyczne jest fioletowoniebieskawe zabarwienie skóry i błon śluzowych, co ma związek z gorszym utlenowaniem krwi.

Inną cechą są tzw. palce pałeczkowate. Wyglądem przypominają pałeczki do grania na bębenku. W chorobie tej pogrubiałe są całe pierwsze paliczki, a paznokcie są wypukłe jak szkiełko w starym zegarku.

Natomiast ciemnoczerwona barwa skóry na twarzy, dłoniach i stopach oraz małżowinach usznych może być objawem czerwienicy prawdziwej lub wtórnej – chorób spowodowanych niedotlenieniem i zwiększoną produkcją erytopoetyny, czyli hormonu wytwarzanego w wątrobie i nerkach.

Rumień na dłoniach może sugerować zastoinową niewydolność serca.

Brązowe plamy na skórze oraz utrata owłosienia pachowego i łonowego może świadczyć o gromadzeniu się złogów żelaza w sercu, co prowadzi do kardiomiopatii.

Przy nadmiernym stężeniu cholesterolu we krwi, co sprzyja rozwojowi miażdżycy, pod skórą mogą się pojawiać kępki żółte.

Czerwono-sine wybroczyny na skórze, chociaż zdarzają się rzadko, mogą być następstwem infekcyjnego zapalenia wsierdzia. Wybroczyny przypominające kształtem wbitą drzazgę mogą wystąpić także pod paznokciami palców rąk i stóp.

Bladość lub zasinienie oraz suchość skóry ze zmianami troficznymi (przebarwienia, wypryski, stwardnienia) często towarzyszą niewydolności krążenia.

Problemy z tarczycą, które widać na skórze

• Nadczynność tarczycy

Istotą tej choroby jest nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy (tyroksyny - T4 i trijodotyroniny - T3), które - upraszczając problem – prowadzi do przyśpieszenia tempa metabolizmu, a w konsekwencji do zaburzeń ogólnoustrojowych. Chorzy z nadczynnością tarczycy mają delikatną ciepłą skórę (tzw. skóra aksamitna), która w związku z nadmierną potliwością jest stale wilgotna. Przejaw choroby to również wyraźny dermografizm, czyli rodzaj pokrzywki, reakcji alergicznej po mechanicznym podrażnieniu skóry. Często się mówi, że na takiej skórze można pisać. Inne zmiany, które łatwo zauważyć, to łamliwość i wypadanie włosów oraz łamliwość i rozdwajanie się paznokci.

• Niedoczynność tarczycy

Niedobór hormonów tarczycy prowadzi do spowolnienia metabolizmu oraz zaburzeń wielonarządowych – przyrostu masy ciała, obrzęków, skłonności do bradykardii (wolniejsze bicie serca), zaparć i spowolnienia psychoruchowego. Skóra osób z niedoczynnością tarczycy jest blada, często zimna, łuszcząca się (zwykle na łokciach i kolanach). Występuje też objaw nazywany "brudne łokcie i kolana", czyli wyraźnie ciemniejsza skóra tych okolic ciała. Chorzy mniej się pocą. Charakterystyczne jest także zmatowienie i łamliwość paznokci. Włosy są pozbawione połysku, trudne do ułożenia i skłonne do wypadania.

• Choroba Hashimoto

Zaliczana jest do zapaleń tarczycy i ma podłoże autoimmunologiczne. Schorzenie to może współistnieć z chorobami dermatologicznymi, takimi jak bielactwo, łysienie plackowate, nadmierne rogowacenie skóry dłoni i stóp.

• Pierwotna niedoczynność przytarczyc

Manifestacją choroby może być sucha, szorstka skóra ze skłonnością do rogowacenia. Paznokcie stają się matowe i mogą występować na nich poprzeczne bruzdy. Włosy są szorstkie, sztywne, ze skłonnością do wypadania.

Cukrzyca daje objawy skórne

Problemy ze skórą w przebiegu cukrzycy to najczęściej nadmierna suchość, swędzenie i łuszczenie się. Skóra chorego na cukrzycę jest o wiele delikatniejsza niż u zdrowego człowieka. Lista chorób skóry nękających diabetyków, cierpiących zarówno na cukrzycę typu 1, jak i cukrzycę typu 2, jest bardzo długa. Dolegliwości mogą mieć ścisły związek z samą chorobą lub też wynikać ze stosowania insuliny. Jednak wszystkie rodzaje schorzeń częściej pojawiają się u osób z tzw. niewyrównaną cukrzycą, czyli zmiennym, nieustabilizowanym poziomem cukru we krwi.

Głównym powodem nadwrażliwości skóry u diabetyków są zmiany naczyniowe (angiopatia cukrzycowa), które mogą dotyczyć tak większych, jak mniejszych naczyń. Skutkiem upośledzenia układu naczyniowego są brązowawe plamy, przebarwienia tworzące się wskutek miniwylewów (wynaczynień) głównie na podudziach. 

Postępujący zanik gruczołów łojowych i potowych prowadzi do osłabienia naturalnej bariery obronnej skóry i w rezultacie do coraz większej przeznaskórkowej utraty wody i nasilającej się suchości, często połączonej z dokuczliwym świądem. Pomocna jest tu odpowiednia higiena i pielęgnacja, w której pomagają preparaty emolientowe, bogate w substancje odżywcze, nawilżające i łagodzące odczuwany świąd.

U osób młodych z powodu gorszego ukrwienia skóry często występuje rumieniec cukrzycowy. Łatwo go rozpoznać, bowiem na policzkach, czole, czasem też na podudziach i stopach skóra jest mocno zaczerwieniona. Rumień często powoduje wypadanie rzęs i brwi, bo rozszerza naczynia włosowate skóry.

W okolicach pępka i między łopatkami może się pojawić nadmierne owłosienie. Takie nieprawidłowości mogą nawet wyprzedzić pojawienie się samej cukrzycy. Z cukrzycą typu 2 często współistnieje bielactwo, czyli plackowaty zanik melanocytów.

Poza tym dla cukrzycy charakterystyczne jest trudne gojenie się ran. Skóra u diabetyka jest również bardzo podatna na zakażenia drożdżakowe i grzybicze. Najczęściej występuje grzybica stóp i grzybica paznokci. Zakażenia drożdżakowe (kandydozy) atakują nie tylko skórę, ale także błonę śluzową narządów rodnych, jamy ustnej, a nawet żołądka. W fałdach ciała, pod pachami, w pachwinach i pod piersiami, pojawiają się małe krostki, które swędzą i bolą. Drożdżyca może wystąpić też jako choroba uogólniona. Wtedy ciało jest pokryte wielkimi czerwonymi plamami, z których sączy się osocze.

U osób uczulonych na insulinę w miejscu iniekcji pojawiają się wgłębienia lub guzki. Niestety, nie ma na to leku. Jedyną radą jest zmiana miejsca podawania insuliny.

U osób z upośledzeniem nerwów obwodowych (neuropatia cukrzycowa) rozwija się schorzenie nazywane stopą cukrzycową. W chorej nodze do tzw. skarpetkowej wysokości pojawia się mrowienie, a czasem pieczenie skóry. Stopa jest zawsze sucha, bo nie działają gruczoły potowe. Skóra na piętach może być popękana, ma wiele odcisków i modzeli.

Objawy skórne chorób reumatycznych

W typowych schorzeniach reumatycznych rzadko występują zmiany skórne, chociaż za takie można uznać zaczerwienienie skóry nad stawami objętymi zapaleniem. W kolagenozach (choroby tkanki łącznej) zmiany w skórze i tkance podskórnej  spotykane są bardzo często. W toczniu rumieniowatym zmiany skórne ma aż 70% chorych. Charakterystyczny jest rumień w kształcie motyla występujący na policzkach i grzbiecie nosa. Poza tym skóra jest nadwrażliwa na promienie słońca. W zapaleniu wielomięśniowym lub skórno-mięśniowym typowy jest fioletowy motylowaty rumień na twarzy i białawe zanikowe plamy. W twardzinie uogólnionej na skórze najpierw pojawia się obrzęk, potem skóra twardnieje i zanika. W zaawansowanej twardzinie skóra jest pergaminowa, mocno napięta.

Objawy skórne przy zaburzeniach hormonalnych

Zaburzenia hormonalne - nieprawidłowe działanie hormonów żeńskich jest główną przyczyną powstawania przebarwień zwanych melasmą (ostudą) lub chloasmą. Zmiany te występują głównie u kobiet, kiedy żeńskie hormony płciowe – estrogen i progesteron – stymulują nadprodukcję melaniny podczas kontaktu skóry z promieniami słonecznymi. Melasma częściej występuje u kobiet w ciąży i o ciemnej karnacji. Czasem nazywa się ją maską ciążową. Ale istnienie takich przebarwień może być również objawem niektórych chorób autoimmunologicznych czy gastrycznych, które są związane z zaburzeniem metabolizmu lub niedoborem witaminy C.

Kłopoty z żyłami a objawy skórne

Zaczynają się od pojawienia się widocznej pod skórą siateczki drobnych naczynek krwionośnych. Z czasem tworzą się workowate lub wrzecionowate poszerzenia żył powierzchownych. Skóra jest zaczerwieniona i cieplejsza niż w innych miejscach nogi. Skóra objęta przewlekłym stanem zapalnym ma brązowawy odcień. Zmiany te najczęściej występują na łydkach, a dodatkowym objawem schorzenia żył jest świąd i podskórne wybroczyny, wypryski. Jeżeli żylaki nie są leczone, może się rozwinąć owrzodzenie podudzi po wewnętrznej stronie nogi.

Przeczytaj też:

Zmiany na paznokciach - jaką chorobę sygnalizują? [Galeria]Nietypowe objawy chorób utrudniające diagnozęObjawem jakiej choroby może być nietypowy zapach moczu?

O autorze

Anna Jarosz

Dziennikarka od ponad 40 lat zaangażowana w popularyzację edukacji zdrowotnej. Laureatka wielu konkursów dla dziennikarzy zajmujących się medycyną i zdrowiem. Otrzymała m. in. Nagrodę Zaufania „Złoty OTIS” w kategorii „Media i Zdrowie”, Wyróżnienie Św. Kamila przyznawane z okazji Światowego Dnia Chorego, dwukrotnie „Kryształowe Pióro” w ogólnopolskim konkursie dla dziennikarzy promujących zdrowie oraz wiele nagród i wyróżnień w konkursach na „Dziennikarza Medycznego Roku” organizowanego przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia.

Przeczytaj więcej tekstów tej autorki

Anna Jarosz