Opieka paliatywna w domu i w szpitalu. Czym jest medycyna paliatywna?

Opieka paliatywna jednoznacznie kojarzy się nam z ostatnim stadium choroby, nieuchronnie prowadzącym do śmierci. Gdy medycyna pozostaje bezradna wobec stanu chorego, kiedy chory traci nadzieję na wyzdrowienie, zadaniem opieki paliatywnej jest łagodzenie jego bólu i godne przeprowadzenie go przez ostatni okresie jego życia. Co to jest opieka paliatywna? Czym domowa opieka paliatywna różni się od tej, na jaką chory może liczyć w szpitalu lub w hospicjum? Na czym polega medycyna paliatywna i co jest jej celem?

Opieka paliatywna - wszystko, co wiąże się z tym zagadnieniem, wchodzi w skład specyficznego działu medycyny, nazywanego właśnie medycyną paliatywną lub medycyną terminalną. O ile jednak nazwa "terminalna" przywodzi na myśl nieuchronność śmierci, o tyle termin "paliatywna" niesie ze sobą sporo ciepła i humanizmu.

Spis treści

1. Opieka paliatywna: zadania
2. Opieka paliatywna w szpitalu
3. Opieka paliatywna w domu
4. Opieka paliatywna w hospicjum domowym
5. Opieka paliatywna w hospicjum stacjonarnym

Opieka paliatywna: zadania

Już sam źródłosłów wyrażenia (pallium – płaszcz) wskazuje na nieco inne zadania, tego właśnie segmentu opieki zdrowotnej. Opieka paliatywna nie stawia sobie za cel wyleczenie pacjenta czy choćby zatrzymanie procesu chorobowego. Opieka paliatywna ma poprawić jakość życia chorego, złagodzić objawy choroby, przede wszystkim ból oraz zapewnić obecność, wsparcie duchowe i psychologiczne wobec umierającego. Niezbędne choremu leki przepisze lekarz medycyny paliatywnej, natomiast pielęgniarka paliatywna pomoże w opiece nad nieuleczalnie chorym.

Czytaj też: Cierpienie nie uszlachetnia, a nowotwór nie oznacza wyroku - rozmowa z psychoonkologiem

Opieka paliatywna w szpitalu

Choć opieka paliatywna nie zajmuje się poprawą stanu zdrowia, to jej sprawowanie wymaga wysokich kwalifikacji oraz doświadczenia, także tego pozamedycznego. W praktyce sprowadza się ona do pielęgnacji ciała chorego, podawania środków likwidujących ból oraz towarzyszenia mu, wspierania psychiczne, zapewnienia obecności.

Ze względu na te specyficzne zadania, opieka paliatywna niekoniecznie musi się wiązać z hospitalizacją. Wręcz przeciwnie, o ile tylko warunki pozwalają, warto rozważyć powrót chorego do domu lub przeniesienie go do hospicjum. Wszystko zależy od tego, jakimi możliwościami dysponuje rodzina i sam pacjent.

Opieka szpitalna daje łatwy dostęp do środków medycznych, zapewnia personel i farmakologię, trudno jednak w tych warunkach o indywidualne podejście do chorego, zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa, otoczenie go płaszczem troski i ciepła. Szpitale niechętnie zresztą podejmują się tego typu opieki ze względu na brak środków, miejsc i personelu dedykowanego nieuleczalnie chorym osobom.

Czytaj też: Oswajanie śmierci - jak poradzić sobie z umieraniem?

Opieka paliatywna w domu

Jeśli opiekę paliatywną zechcemy organizować w domu, na pewno będzie to wymagać poświęcenia czasu i energii. Za to efekty są wtedy nieporównywalnie lepsze. Dla chorego, spędzenie tych najtrudniejszych ostatnich dni we znanym otoczeniu, wśród najbliższych jest sprawą niesłychanie ważną.

Może się wydawać, że zapewnienie odpowiedniego poziomu opieki w warunkach domowych jest niemożliwe. Pielęgnacja, fizjoterapia, nawet dozowanie środków farmakologicznych, wymaga profesjonalnego przygotowania. Oczywiście organizacja opieki nad nieuleczalnie chorym wymaga od rodziny pacjenta bardzo silnego wsparcia.

Czytaj też: Śmierć mózgu - orzekanie. Jak stwierdza się śmierć mózgu?

Opieka paliatywna w hospicjum domowym

Na szczęście nie wszystkie czynności musimy wykonywać sami. Istnieje możliwość zorganizowania opieki paliatywnej w domu, z udziałem profesjonalnego personelu medycznego w oparciu o dofinansowanie z NFZ. odbywa się to w ramach tzw. hospicjów domowych.

Rejestracja chorego, złożenie wniosku o organizację opieki paliatywnej w domu w ramach funduszu, wymaga skompletowania dokumentów, ale nie jest procedurą szczególnie skomplikowaną. W ramach umowy, chory będzie miał zapewnione wizyty pielęgniarki oraz lekarza medycyny paliatywnej.

Warto tu jednak zaznaczyć, że nie będą to odwiedziny codzienne. W związku z tym warto poprosić pielęgniarkę o rodzaj przeszkolenia, bo niewątpliwie w warunkach domowych ciężar pielęgnacji chorego spoczywa na barkach rodziny. Pielęgniarka może nauczyć członków rodziny pacjenta, w jaki sposób wykonywać zabiegi pielęgnacyjne, zmiany opatrunków czy wykonywanie zastrzyków.

W Polsce działa również wiele hospicjów domowych prowadzonych przez fundacje, parafie, zgromadzenia zakonne i inne organizacje non profit. Bezpłatnie oferują opiekę medyczną i pielęgnacyjną oraz pomoc wolontariuszy skupionych wokół danej komórki hospicyjnej.

Czytaj też: Śmierć kliniczna: definicja, przyczyny, relacje

Opieka paliatywna w hospicjum stacjonarnym

Jeśli rodzina nie jest w stanie podołać trudom opieki domowej lub zupełnie nie ma możliwości zorganizowania opieki w domu, pozostaje opcja pośrednia, czyli hospicjum stacjonarne. Chory jest poza domem, ale znajduje się w miejscu specjalnie dedykowanym do takiej działalności.

Wbrew pozorom, nie musi się to wiązać z dużymi kosztami. Wiele placówek hospicyjnych ma podpisane kontrakty z NFZ i umieszczenie chorego w takim miejscu jest wtedy bezpłatne. W hospicjum chory otrzymuje stałą, profesjonalną opiekę medyczną i niemedyczną.

Wybór między szpitalem, hospicjum i opieką domową nigdy nie jest łatwy. Opieka domowa nad umierającym, jest zawsze wyzwaniem dla rodziny chorego, dlatego decyzja o tym, gdzie i w jakich warunkach spędzi swoje ostatnie dni pacjent, musi uwzględniać i jego potrzeby i możliwości jego bliskich.

Małgorzata Wójcik