Immunolog. Czym zajmuje się immunologia?

Immunologia, a co za tym idzie, lekarz immunolog zajmuje się problematyką układu odpornościowego organizmu, jego zaburzeniami, w tym przede wszystkim niedoborami odporności zarówno pierwotnymi, jak i wtórnymi. To szybko rozwijający się dział medycyny, ściśle powiązany z innymi specjalizacjami, m.in. onkologią czy transplantologią.

Spis treści

1. Immunolog: jakie choroby diagnozuje?
2. Immunolog: jak wygląda wizyta?
3. Jakie badania zleca immunolog?
4. Immunologia: metody leczenia

Immunolog to specjalista w zakresie immunologii, która jest dość szeroką dziedziną, najpopularniejsze jej działy (również te ściśle naukowe, związane z pracą badawczą) to:

• immunologia kliniczna
• immunochemia
• immunogenetyka
• immunopatologia
• immunoprofilaktyka
• serologia
• immunoonkologia

Immunolog: jakie choroby diagnozuje?

Jeśli układ odpornościowy działa prawidłowo, zabezpiecza nas przed chorobami, dzięki barierom ochronnym organizmu. Jego komórki znajdują się m.in. w grasicy, śledzionie, węzłach chłonnych, migdałkach, jelitach, szpiku kostnym, gdzie produkowane są leukocyty (krwinki białe), zwalczające wszelkie chorobotwórcze zarazki.

Niestety, czasem przy zaburzeniach układu immunologicznego reakcje odpornościowe są nieprawidłowe. Dzieje się tak np. w przypadku niektórych chorób autoimmunologicznych, gdy uznaje tkanki własnego organizmu za obce i niszczy je (toczeń), w przypadku alergii, wywołując objawy uczulenia lub np. gdy limfocyty, czyli komórki wchodzące w skład układu odpornościowego, rozpoznają jako obce komórki przeszczepionych narządów (nerki, wątroba).

Dlatego właśnie specjalizacja lekarza immunologa jest tak szeroka. Diagnozuje on i leczy choroby związane z zaburzeniami układu odpornościowego, jest też specjalistą w zakresie szczepień (również osób z grup ryzyka), zajmuje się również pacjentami po przeszczepach, by zapobiec odrzuceniu przeszczepionego narządu. Leczy też osoby z chorobami tarczycy, tkanki łącznej, jelit, przewlekłych grzybic skóry czy przewlekłych zakażeń, z tego powodu współpracuje z lekarzami innych specjalizacji (m.in. onkologami, transplantologami, gastrologami, endokrynologami). Do immunologa zgłaszają się również osoby z chorobami alergicznymi (atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa, sezonowy alergiczny nieżyt nosa i zapalenie spojówek, nawracające stany zapalne dróg oddechowych i uszu) oraz problemami z płodnością (tzw. niepłodność immunologiczna). Diagnostyka oraz badania immunologiczne wykorzystuje się również, by potwierdzić lub wykluczyć następujące choroby:

• różyczkę
• cytomegalię
• mononukleozę
• boreliozę
• toksoplazmozę
• wirusowe zapalenia wątroby
• toczeń
• chorobę Hashimoto
• reumatoidalne zapalenie stawów
• nieswoiste zapalenia jelita
• łuszczycę
• chorobę Addisona

Immunolog: jak wygląda wizyta?

Lekarz immunolog podczas pierwszej wizyty przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem. Interesują go wszelkie przebyte (również w dzieciństwie) zakażenia, przebieg tych chorób, wykonane do tej pory szczepienia i ewentualne powikłania po nich oraz występowanie schorzeń przewlekłych, np. astmy oskrzelowej czy alergii. Taki szczegółowy wywiad jest zwłaszcza potrzebny w przypadku próby zdiagnozowania pierwotnych niedoborów odporności.

Europejskie Towarzystwo Niedoborów Odporności (ESID) stworzyło listę dziesięciu ostrzegawczych objawów, które mogą wskazywać na pierwotne niedobory odpornościowe. Są to: sześć lub więcej zakażeń dróg oddechowych lub uszu w ciągu roku, dwa lub więcej zapalenia zatok w ciągu roku, trwająca dwa miesiące lub dłużej antybiotykoterapia z niewielką lub bez wyraźnej poprawy, dwa lub więcej zapalenia płuc w ciągu roku, brak przyrostu masy ciała lub zahamowanie prawidłowego wzrostu u dziecka, głębokie ropnie skóry lub narządów wewnętrznych, przewlekła grzybica jamy ustnej lub skóry u dziecka powyżej pierwszego roku życia, konieczność długotrwałego stosowania antybiotyków dożylnych w sytuacji, gdy nie można opanować zakażenia, dwa lub więcej ciężkich zakażeń, takich jak: mózgu, kości, skóry, posocznica, wywiad rodzinny wskazujący na występowanie pierwotnych niedoborów odporności.

Jakie badania zleca immunolog?

Zarówno w przypadku pierwotnych, jak i wtórnych niedoborów odporności najważniejszą rolę w postawieniu diagnozy odgrywają badania immunologiczne. Ich celem jest wykrycie we krwi przeciwciał przeciwko określonemu patogenowi lub antygenów, czyli wirusów, bakterii, grzybów, bądź innych czynników zewnętrznych, które organizm traktuje jak obce i mobilizuje układ odpornościowy do działania. Przy czym lekarz zleca zazwyczaj określenie nie tylko stężenia określonych przeciwciał, ale także ich klasę. Najczęściej oznacza się: przeciwciała IgM – wytwarzane na początku zakażenia, IgG – produkowane później, świadczące, że pacjent miał kontakt z daną chorobą, które mogą utrzymywać się w organizmie latami, IgE – związane przede wszystkim z występowaniem alergii oraz IgA – w przypadku dolegliwości jelitowych, związanych z nerkami lub podejrzeniem chorób autoimmunologicznych. Przykładowe badania z zakresu immunologii to m.in.:

• anty-Hbe - świadczy o przebytym niedawno zapaleniu wątroby typu B (WZWB)
• anty-HCV – wykrywa wczesne zakażenie WZW
• anty-Tg – jeśli jest powyżej normy może wskazywać na autoimmunologiczne choroby tarczycy
• TRAb – poniżej normy mogą świadczyć o niedoczynności przysadki mózgowej i chorobach tarczycy
• enzymatyczny test immunologiczny (ELISA lub EIA) – badanie w kierunku zakażenia HIV

Immunologia: metody leczenia

Ponieważ zakres chorób, jakimi zajmuje się immunolog jest bardzo szeroki, metody leczenia poszczególnych schorzeń są zależne od postawionej diagnozy. Przy czym należy podkreślić, że często w przypadku leczenia chorób układu odpornościowego istotne jest współdziałanie specjalistów z różnych dziedzin medycyny.