Hipertermia - leczenie ciepłem. Na czym polega hipertermia ogólnoustrojowa?

Hipertermia ogólnoustrojowa zwana również sztuczną hipertermią lub sztuczną gorączką to zabieg leczniczy polegający na zwiększeniu temperatury ciała w określony sposób. Proces ten stymuluje komórki układu odpornościowego do walki z procesami zapalnymi oraz z komórkami nowotworowymi. Hipertermię wykorzystuje się w leczeniu różnych chorób przewlekłych, a także wspomagająco w leczeniu nowotworów. Na czym polega hipotermia, jakie są wskazania do hipotermii, kto nie może korzystać z tego zabiegu?

Hipertermia ogólnoustrojowa, inaczej sztuczna gorączka lub sztuczna hipertermia to zabieg, który praktykowano już przed wiekami. W starożytnym Egipcie ciepłem leczono szereg różnych chorób, od przeziębienia po bóle reumatyczne - chorego owijano materiałem, a następnie zanurzano w bardzo ciepłym wosku lub w wodzie o określonej temperaturze.

Obecnie zabieg hipotermii polega na sztucznym podniesieniu temperatury ciała za pomocą zewnętrznego źródła ciepła, a cały proces przebiega w ściśle kontrolowanych warunkach. Jakie są wskazania do hipertermii, jakie choroby można leczyć w ten sposób, jak przebiega hipertermia?

Spis treści

1. Na czym polega hipertermia ogólnoustrojowa?
2. Wskazania do zabiegu hipertermii
3. Co to jest hipertermia onkologiczna?
4. Hipertermia ogólnoustrojowa - przebieg zabiegu
5. Hipertermia - przeciwwskazania do hipertermii

Na czym polega hipertermia ogólnoustrojowa?

Hipertermia ogólnoustrojowa to sztucznie wywoływany stan podgorączkowy lub gorączka.

Zabieg polega na kontrolowanym podniesieniu temperatury ciała chorego do temperatury od około 37,5°C – 38,5°C (tzw. hipertermia łagodna) przez ok. 38,5°C – 40,5°C (tzw. hipertermia umiarkowana) do ok. 40,5°C – 42,0°C (tzw. hipertermia wysoka) na określony czas.

Zabieg ten ma właściwości lecznicze - pobudza układ immunologiczny do walki ze stanem zapalnym lub z komórkami nowotworowymi na podobnej zasadzie co gorączka wywoływana np. przez patogeny.

Do sztucznego wywołania gorączki dochodzi za pomocą zastosowania zewnętrznych źródeł ciepła - promienników ciepła, ultradźwięków, promieniowania elektromagnetycznego.

Wskazania do zabiegu hipertermii

Hipertermia ogólnoustrojowa znajduje zastosowanie m.in. w leczeniu:

• chorób nowotworowych
• nerwobóli
• chorób reumatologicznych
• chorób autoimmunologicznych
• fibromialgii
• zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa
• przewlekłych stanów zapalnych i infekcji
• w medycynie sportowej i rehabilitacji.

Co to jest hipertermia onkologiczna?

W onkologii hipertermia oznacza specjalistyczną technikę, która wspomaga walkę z nowotworami.

– To zaplanowane i kontrolowane nagrzewanie całego organizmu bądź wybranych partii ciała pacjenta, w skojarzeniu z leczeniem onkologicznym radio- lub chemioterapią – tłumaczy dr n. med. Elżbieta Nowakowska, kierownik zakładu radioterapii Międzynarodowego Centrum Onkologii Affidea Poznań.

– Komórki nowotworowe są wrażliwsze na wysoką temperaturę bardziej niż tkanki zdrowe, więc dzięki odpowiedniemu wykorzystaniu energii cieplnej możemy doprowadzić do zahamowania wzrostu albo zniszczenia komórek rakowych, które – mówiąc obrazowo – popełniają swego rodzaju „samobójstwo” – dodaje.

Jak wyjaśnia ekspertka. radioterapię wspomaganą hipertermią można wykorzystywać przy wielu rodzajach nowotworów, między innymi w przypadku tych złośliwych, które mają miejscowo zaawansowany charakter jak nowotwory skóry – czerniak, mięsaki tkanek miękkich, nowotwory głowy i szyi, przewodu pokarmowego (np. wątroby, trzustki, odbytnicy i odbytu), piersi, a także miednicy (szyjki macicy i pęcherza moczowego).

Zabieg hipertermii onkologicznej może mieć charakter miejscowy (obszar leczenia jest wtedy ograniczony do zmiany nowotworowej), regionalny (wówczas podgrzewa się większe obszary ciała, np. cały narząd wewnętrzny, jamę ciała czy kończynę) albo ogólnoustrojowy. Ta ostatnia opcja wykorzystywana jest w przypadku zaawansowanej choroby z licznymi przerzutami.

–Należy jednak podkreślić, że hipertermia jest dodatkiem do klasycznych metod terapii – stosuje się ją jako uzupełnienie radioterapii bądź chemioterapii, a także immunoterapii czy terapii genowej, by pozytywnie wpłynąć na ich efektywność. Poprzez podnoszenie temperatury ciała możemy bowiem wzmocnić naturalnie zachodzące w ciele procesy.

Wyniki badań klinicznych wskazują na to, że zastosowanie hipertermii może podwyższyć skuteczność prowadzonej terapii onkologicznej – podkreśla dr n. med. Elżbieta Nowakowska z Affidea. Zabiegi hipertermii są wykonywane równolegle do radio- bądź chemioterapii – nie trzeba więc się obawiać tego, że na przykład leczenie z wykorzystaniem tej metody będzie dłuższe niż to standardowe. Hipertermia zasadniczo nie wpływa też na zmniejszenie liczby naświetlań w ramach radioterapii.

Hipertermia ogólnoustrojowa - przebieg zabiegu

Czas trwania hipertermii zależy od schorzenia i każdorazowo ustalany jest przez lekarza. Zazwyczaj całkowity czas trwania zabiegu (na który składa się również przygotowanie przez zabiegiem oraz odpoczynek po hipertermii) nie przekracza trzech godzin.

W trakcie zabiegu pacjent jest przez cały czas pod kontrolą - monitorowana jest m.in. temperatura ciała, saturacja, ciśnienie krwi i puls. Hipertermia przeprowadzana jest na specjalnym łóżku do hipertermii lub w specjalnej komorze wyposażonej w promienniki ciepła. Pacjent przykrywany jest kocem termicznym. Jeśli istnieje taka potrzeba, w trakcie zabiegu hipertermii pacjent może otrzymywać dodatkowo leki, np. wlewy dożylne. Do zabiegu nie trzeba być nago, zalecana jest wygodna, bawełniana lekka odzież.

Hipertermia - przeciwwskazania do hipertermii

Zabieg hipertermii jest bezbolesny i bezpieczny, mimo to istnieją przeciwwskazania, które wykluczają jego stosowanie. Najczęstsze przeciwwskazania do hipertermii to:

• ciąża
• uszkodzenia termiczne skóry
• ostra infekcja
• kuracja lekami fotouczulającymi
• skłonność do drgawek gorączkowych
• arytmia serca lub niewydolność serca (zabieg jest możliwy pod warunkiem monitorowania pracy serca)
• niekontrolowana nadczynność tarczycy
• nefroza
• zaawansowana marskość wątroby
• ostra żółtaczka
• zaawansowana gruźlica.

Katarzyna Hubicz