Co możesz kupić w aptece? Leki, wyroby medyczne, suplementy, środki dietetyczne

Półki w aptekach wprost uginają się pod ciężarem najróżniejszych preparatów, nie tylko leków - są tu i wyroby medyczne, środki dietetyczne specjalnego przeznaczenia żywieniowego i suplementy diety. Wybór właściwego preparatu może stanowić nie lada wyzwanie. Oto garść informacji, które nieco ułatwią podjęcie decyzji.

Spis treści

1. Wyroby medyczne
2. Leki
3. Środki dietetyczne specjalnego przeznaczenia żywieniowego
4. Suplementy diety

Apteka kojarzona jest głównie jako miejsce, w którym można kupić leki – a więc preparaty mające pomóc nam w chorobie. Jest to skojarzenie jak najbardziej prawidłowe, chociaż w dzisiejszych czasach nieco… naiwne. Wiele z aptecznych preparatów lekami bowiem nie jest, co, niestety, sprawia, że nie spełniają ich podstawowej funkcji – po prostu nie leczą.

Pigułki, lizaki, kapsułki, syropy, żelki, drażetki, zawiesiny, pastylki, krople – długo można wymieniać formy preparatów, które są dostępne w aptekach.

Różnice między preparatami nie kończą się jednak tylko na wyglądzie, smaku i sposobie podania. Każdy z nich należy bowiem do ściśle określonej kategorii, która wiele mówi o jego przeznaczeniu, skuteczności i bezpieczeństwie. Mamy więc leki i wyroby medyczne, a także środki dietetyczne specjalnego przeznaczenia żywieniowego i suplementy diety. Czym zatem różnią się te grupy produktów aptecznych?

Wyroby medyczne

Wyroby medyczne to zdecydowanie najbardziej różnorodna i obszerna kategoria produktów, które można kupić w aptece. Wyrobami medycznymi mogą być wszelkiego rodzaju urządzenia, aparaty czy przyrządy służące do diagnozowania, zapobiegania, leczenia lub łagodzenia dolegliwości. Mogą to być też preparaty w postaci kapsułek, płynów czy aerozoli spełniające podobne funkcje.W aptekach można znaleźć pastylki do ssania i lizaki na ból gardła będące wyrobami medycznymi. Podobnie zresztą jak kapsułki na wzdęcia czy aerozole do nawilżania błony śluzowej nosa.

Cechą wspólną wyrobów medycznych posiadających formy przypominające leki jest fakt, że ich działanie nie wymaga wchłonięcia do wnętrza organizmu. W wielkim uproszczeniu można powiedzieć, że ich działanie jest "fizyczne" i opiera się na przywracaniu funkcji fizjologicznych organizmu.

Wyrobem medycznym może być proteza stawu biodrowego i cukierek na chrypkę.

Podobnie jak leki, również wyroby medyczne dopuszczane są do obrotu po uzyskaniu zezwolenia Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Każdy nowy produkt tego typu musi przejść badania kliniczne, które udowodnią jego skuteczność i bezpieczeństwo. Jak rozpoznać wyrób medyczny w aptece? Na jego opakowaniu musi być umieszczony w widocznym miejscu symbol CE – oznaczający deklarację producenta, że produkt spełnia wymagania określonych dyrektyw Unii Europejskiej.

Leki

Nazywane są również "produktami leczniczymi". Mogą być ziołowe lub w pełni syntetyczne, dostępne na receptę lub bez niej (OTC). Występują w postaci tabletek, kapsułek, syropów, zawiesin, proszków, lamelek, kropli… i w jeszcze wielu innych formach. To, co jednak jest najważniejsze, to fakt, że ich celem jest leczenie wszelkich dolegliwości. Mechanizmy ich działania są różne, lecz zawsze wymagają one wchłonięcia leku do wnętrza organizmu. Działanie, skuteczność, przeciwwskazania oraz skutki uboczne stosowania leków są dokładnie poznane i opisane w ulotce. Dopuszczenie produktu leczniczego do obrotu wymaga wielu lat badań, dokumentacji oraz zatwierdzenia przez Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Jest to proces bardzo złożony i niezwykle kosztowny. W efekcie uzyskujemy jednak lek, którego działanie jest udowodnione i bezpieczne. Kontrolę nad lekami sprawuje Państwowa Inspekcja Farmaceutyczna, która nieustannie monitoruje i bada produkty lecznicze znajdujące się w obrocie. W przypadku niespełniania przez nie określonych wymagań i norm, są natychmiast wycofywane z rynku.

Środki dietetyczne specjalnego przeznaczenia żywieniowego

Do tej kategorii w ostatnim czasie zaczyna trafiać coraz więcej preparatów dostępnych w aptekach. Do niedawna środki dietetyczne specjalnego przeznaczenia żywieniowego kojarzyły się niemal wyłącznie z różnymi rodzajami mleka dla niemowląt i małych dzieci oraz z odżywkami dla osób starszych lub przewlekle chorych (szczególnie cierpiących na nowotwory). Od jakiegoś czasu w kategorii tej można znaleźć także kapsułki, tabletki, saszetki i syropy przeznaczone i dla innych grup konsumentów – chorych na grypę, dzieci i kobiet w ciąży. Definicja środków dietetycznych specjalnego przeznaczenia żywieniowego jest dość obszerna. W wielkim skrócie można powiedzieć, że są to produkty spożywcze mające zaspokajać specyficzne potrzeby żywieniowe określonych grup pacjentów. Oznacza to, że tego typu preparaty nie mają właściwości leczniczych, jednak mogą wspomagać proces właściwej farmakoterapii lub rozwoju (np. dzieci lub kobiet w ciąży). Ich zadaniem jest przede wszystkim dostarczenie do organizmu określonych składników odżywczych, których w danym momencie potrzebuje on najbardziej. Tak dzieje się chociażby w przypadku kobiet w ciąży, które dla jej prawidłowego przebiegu powinny wzbogacić swoją dietę o określone składniki (kwas foliowy, DHA).

Nie wolno mylić środków dietetycznych specjalnego przeznaczenia żywieniowego z suplementami diety.

Skład i wymagania stawiane środkom dietetycznym specjalnego przeznaczenia są zdecydowanie bardziej restrykcyjne i muszą spełniać wytyczne określone w prawie zarówno polskim, jak i Unii Europejskiej. Kontrolę nad nimi sprawuje Główny Inspektor Sanitarny, który może zażądać od producenta przedstawienia ekspertyzy naukowej i danych potwierdzających zgodność produktu z zadeklarowanym specjalnym celem żywieniowym.

Suplementy diety

To zdecydowanie najliczniejsza i najmniej wiarygodna grupa produktów dostępnych w aptekach. Suplementy diety to środki spożywcze, których celem jest uzupełnienie normalnej diety. Są one skoncentrowanymi źródłami witamin, minerałów albo innych substancji (np. surowców ziołowych), które wykazują efekt odżywczy. Innymi słowy, suplementy diety nie leczą i przeznaczone są przede wszystkim dla osób zdrowych i prawidłowo odżywiających się. W jakim celu się je stosuje?

Decydując się na zakup suplementu diety, należy przede wszystkim postarać się odpowiednio dobrać preparat do własnych potrzeb i oczekiwań, nie sugerując się wyglądem opakowania czy reklamą.

Suplementom diety przypisuje się przede wszystkim działania "fizjologiczne" takie jak odchudzanie, zmniejszanie łaknienia, zwiększanie apetytu, poprawianie krążenia czy ułatwianie zaśnięcia. Zadaniem suplementów diety jest sprawienie, aby nasz organizm funkcjonował prawidłowo. Tym samym znajdują one zastosowanie w budowaniu odporności, rozwiązywaniu problemów z wypadającymi włosami, łamliwymi paznokciami itd. Procedura dopuszczania do obrotu suplementów diety jest bardzo prosta. Jedyne, co musi zrobić producent takiego preparatu, to przesłać do Głównego Inspektora Sanitarnego projekt jego opakowania i poinformować o wprowadzeniu produktu na rynek. Procedura ta nie wymaga przedstawiania dowodów skuteczności działania suplementu diety, wyników badań czy profilu jego bezpieczeństwa. Jakość suplementów diety jest monitorowana przez sanepid, jednak są to kontrole losowe, wyrywkowe i nieregularne. W wielu suplementach diety można znaleźć składniki, które występują w lekach (np. diosmina czy surowce ziołowe). W takich sytuacjach warto pamiętać o kolosalnej różnicy, jaka istnieje między suplementami diety, lekami i pozostałymi kategoriami produktów aptecznych.